Hələ uĢaqlIqdan mən qocalmIĢam
Yüklə 3,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
zəruri olduqda bundan çəkinməyin və özünüzü hər vəchlə xilas edin, təki bizim bir təĢkilatda olduğumuz bilinməsin. Bəzilərisə könüllü, yaxud qorxudan Bəyi ləkələməyə razılıq verirdilər. Onu xalq düĢməni kimi tanıtmağa hamıdan çox canfəĢanlıq edən yenə “Dosent”di. Ancaq, sözsüz ki, heç də hamı DTK çuğulu deyildi və onu açıqdan-açığa, cəsarətlə müdafiə edənlər də vardı. Bu baxımdan indi məĢhur yazıçı kimi tanınan Dilsuz Mustafayevin 8 Fevralda müstəntiqə söylədikləri Azərbaycan ziyalılığının tarixinə baĢucalığı gətirəcək parlaq sənəddir. Əbülfəz bəyin tərcümeyi-halıyla da bağlı bir sıra maraqlı faktları əks etdirdiyinə görə onu azacıq qısaldaraq oxuculara təqdim edirəm: “Mən Əliyev Əbülfəzi 2-3 il olar ki, tanıyıram. [...] Bizim adi tanıĢlığımız (buna ziyalı tanıĢlığı demək olar) 1974'cü ilin Ġyul-Avqust aylarında baĢ vermiĢ bir hadisə nəticəsində ailəvi dostluğa çevrildi. Onu kirayə qaldığı evdən çıxarmıĢdılar, daha doğrusu, ev əĢyalarını dəhlizə tökmüĢdülər. O da ev axtarırdı, yanında da qardaĢı qızı (Səadət xanım - Ə.T.). Ev tapa bilmədi. Mən də onları küçədə qoya bilməzdim, evimizə apardım. Sonra ev tapıb getdilər. O bir ay ərzində Əbülfəz olduqca əsəbi idi. Çox vaxt evə gəlməyə utanırdı. Gündüzlər ev axtarırdı. Onlara etdiyimiz yaxĢılığa görə qardaĢı qızı rayondan adımıza pay yolladı (alma, qoz və s.). Beləliklə, ailəvi dost olduq.
O, mənimlə həmiĢə ədəbiyyat haqqında söhbətlər eləyib. Klassik ədəbiyyatı çox sevir. Müasir ədəbiyyatı zəif bilir. Elmi, Ģəxsiyyətdən üstün tutan adamdır. Çünki bir sözü, bir faktı səhv dediyini ona xatırladanda boynuna alır, boĢ yerə mübahisə eləmir.
millətçilik, antirus, Azərbaycanın müstəqilliyi, onun Cənubi Azərbaycanla birləĢməsi və SSRĠ tərkibindən çıxması haqda söhbətlər etmiĢdir. Siz bu barədə nə deyə bilərsiniz?
söhbəti etmiĢik. Bir dəfə o mənə dedi ki, Babək haqqında roman yazmaq istəyir. Fikrimi soruĢdu. Tarixi romanlara maraq göstərmədiyimi dedim”.
DTK universitetdəki xəfiyyələri vasitəsilə Əbülfəz bəyin gizli təĢkilat yaratması haqqında ümumi məlumat toplamıĢdı, ancaq istintaqda məhbus belə təĢkilatın mövcudluğunu dandı, çünki bunu boynuna alsaydı onlarca gəncin də həyatı təhlükə altına düĢə bilərdi. Ġstintaqda Əbülfəz bəy eyni zamanda, minimum və maksimum proqramın olması fikrini də rədd etdi və bu haqda da yalnız Ģifahi söhbətlərin aparıldığını bildirdi. Özü etiraf etdi ki, “minimum proqramda ġimali Azərbaycanla Cənubi Azərbaycan arasında gediĢ-gəliĢ yaratmaqdan ötrü çalıĢmaq və Azərbaycanı birləĢdirmək problemi nəzərdə tutulmuĢdu. Maksimum hissədə isə türk mənĢəli xalqları gələcəkdə yaradılacaq “Turan dövləti”ndə birləĢdirmək məsələsi qoyulması idi. ...Rəsmi Ģəkildə isə heç bir proqram yox idi” . (Mənimlə söhbətində Əbülfəz bəy gizli təĢkilatın nəinki proqramının, nizamnaməsinin də olduğunu təsdiqləyib; proqramın əsasında Müsavat Partiyasının proqramı dayanırdı. Bu gizli təĢkilatın hər iki sənədi həcmcə çox yığcamdı və cəmi bir neçə səhifədən ibarətdi -Ə.T.).
Müstəntiqlərin suallarını cavablandırarkən o, sözsüz ki, bir çox Ģeyləri də boynundan atmağa məcburdu və buna görə onu indi qeyri-səmimilikdə suçlandırmağa çalıĢmaq insafsızlıq olardı. Ancaq DTK zindanlarının, iri ulduzlarla dolu zərli poqonların zəhmi altında belə özünü itirməyən Əbülfəz bəyin əqidəsindən qətiyyən sapmadığını, seçdiyi həyat yoluna görə peĢman olmadığını görürük. Məsələn, müstəntiqin “1970'ci ildən baĢlayaraq ġimali Azərbaycanla Cənubi Azərbaycanın birləĢməsi, vahid Azərbaycan dövlətinin təĢkili və Azərbaycanın SSRĠ tərkibindən çıxması barədə söhbətlər etmisiniz. Bu cür fikirləri yaymaqda hansı məqsəd güdürdünüz?” sualını (21 Fevral 1975) belə cavablandırmıĢdı: “Azərbaycanın SSRĠ'dən ayrılması haqqında danıĢanda elə zənn edirdim ki, Sovet hökuməti özü də belə bir ayrılmaya imkan yaradacaq və hətta iqtisadi və siyasi cəhətdən köməklik də göstərəcəkdir. Mən fikirləĢirdim ki, Azərbaycan SSRĠ'dən ayrı olsa da Bolqarıstan kimi sosialist tipli dövlət olacaq ...”.
Əbülfəz bəyin qorxmazlığı, hər Ģeyi çəkinmədən boynuna alması, “dediyim dedikdir” inadkarlığı, yerə gələndə DTK'nın özünü və onun Ģefi Krasilnikovu da cəsarətlə ittiham etməsi, güzəĢtsiz, sərt davranıĢları hətta müstəntiqlərdə də ona qarĢı hörmət yaratmıĢdı və onlar Bəylə artıq-əskik danıĢmağa cürət etmirdilər. Ġki aylıq ilkin istintaq bitdikdən sonra - 19 Mart 1975'də “müqəssir sifətində cəlb etmək haqqında” qərar çıxarıldı. Burada Ə.Əliyevin “siyasi cəhətdən yetkin olmamağın nəticəsində, milli siyasətin məsələlərini düzgün baĢa düĢmədiyindən” tələbə və müəllimlər arasında təbliğat və təĢviqat apardığı göstərilir. Məsələnin bu Ģəkildə qoyulması mahiyyətcə heç nəyi dəyiĢmədiyinə görə Əbülfəz bəy nəinki ona etiraz etmədi, əksinə, məhkəmədəki ifadələrini də ona uyğunlaĢdırmağı məqsədəuyğun saydı. Beləliklə, 19 Martda ona Azərbaycan SSR Cinayət Məcəlləsinin 67 (“Milli və irqi hüquq bərabərliyini pozma”) və 188-1 (“Bilə-bilə Sovet dövləti və ictimai quruluĢunu ləkələyən yalan uydurmalar yayma”) maddələri üzrə rəsmən müqəssirlik elan edildi. Ertəsi günsə “müqəssir”ə ibtidai istintaqın qurtarması rəsmən elan edildi. Bu zaman Əbülfəz bəy heç bir vəsatəti olmadığını və indi müdafiəçinin iĢtirakını istəmədiyini bildirdi. MƏHKƏMƏ 14 Apreldə çıxarılan qərar üzrə cinayət iĢi məhkəməyə verildi və məhkəmə 1975'in 22 Aprelinə - Sovet dövlətinin banisi və onun düĢmənlərini görünməmiĢ rəhmsizliklə kütləvi Ģəkildə qırdırmaq ənənəsini qoymuĢ Vladimir Leninin doğum gününə təyin edildi. Görünür, “dahi rəhbər”in ad günündə “qanqaralığı salmamaq” xatirinə belə bir bəhanə tapıldı ki, hakim xəstələnib və məhkəmə 11 Mayadək təxirə salındı. Əbülfəz bəyin məhkəməsi - Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsi cinayət iĢləri üzrə məhkəmə kollegiyasının iclası 11 May 1975'də Ali Məhkəmənin iclas zalında baĢlandı. Sədr H.Əliyev, prokuror Y.Yusifov, müdafiəçi Tanrıverdiyev, ictimai ittihamçı ADU'nun professoru A.A. idilər. 24 Ģahiddən 5'i iĢtirak edirdi. Ġstintaq prosesində Əbülfəz bəyi yumĢaltmağı bacarmayan DTK'nın psixoloci təzyiq üsullarını
Yüklə 3,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|