Hormonlar

Somatostatin, beyinde nörotransmitter olarak işlev görür. 

Pankreatik polipeptit 

Pankreatik polipeptit, pankreasın F-hücrelerinden salıverilen, 36 amino asit içeren, glukagona 

kimyasal benzerliği olan, daha çok gastrointestinal sisteme etkili bir hormondur.  

Pankreatik polipeptit salıverilişi, vagal kontrol altındadır. Proteinden zengin diyet, pankreatik 

polipeptit salıverilişini artırır. 

Pankreatik polipeptidin, glukagon benzeri, glikojeni parçalayıcı etkisi vardır. 

Adrenal medülla hormonları  

Adrenal medülla hormonları, böbrek üstü bezinin medülla kısmında oluşturulan, yapısal 

olarak tirozin amino asidi türevi olan epinefrin (adrenalin) ve norepinefrin 

(noradrenalin)dir.  

Adrenalin, noradrenalin ve bunların sentezinde ara ürün olan dopamin, katekolaminler 

olarak da bilinirler.  

Katekolaminler [Epinefrin (adrenalin) ve norepinefrin (noradrenalin)] 

Katekolaminler, tirozin amino asidinden sentez edilirler: 

 

 

Sitoplazma içinde tirozin, tirozin hidroksilaz enzimi etkisiyle DOPAya 

(dihidroksifenilalanin) çevrilir. Tirozin hidroksilaz, Cu

2+

 a bağımlı değildir ve 

α-N-metil-p-

tirozin tarafından inhibe edilir. 

DOPA, kan-beyin bariyerini aşabilir ve bu nedenle Parkinson hastalığında beyin 

katekolaminlerini artırmak amacıyla kullanılır. 

Tirozinden oluşan DOPA, piridoksal fosfata (PLP) bağımlı bir amino asit dekarboksilaz 

tarafından sitozolde dopamine çevrilir. 

Dopamin, kromaffin granülleri içine girer ve burada dopamin  -hidroksilaz tarafından 

norepinefrine çevrilir. 

β

Norepinefrin, feniletanolamin N-metil transferaz etkisiyle metillenerek epinefrine çevrilir. 

Norepinefrin ve bunun metillenmiş şekli olan epinefrin, kromaffin granüllerde bir kompleks 

şeklinde depolanırlar. Bu komplekste 4 mol hormona karşılık 1 mol ATP ve çözünebilen özel 

bir protein olan kromogranin a bulunur. İnsanda böbrek üstü bezi medüllası içindeki 

katekolamin aktivitesinin yaklaşık %80’i epinefrindir; norepinefrin, başlıca sempatik sinirler 

içinde bulunur. Hayvanlarda durum farklıdır; çoğu yetişkin memelide epinefrin daha çoktur; 

 

32

---

kedide ve aslanda ise norepinefrin oldukça yüksek miktarda, piliçlerde yaklaşık %80 

oranında bulunur. 

Katekolaminlerin salıverilişinin düzenlenmesi 

Kromaffin granüllerde depolanmış olan katekolaminler, kalsiyuma bağımlı bir ekzositoz 

yoluyla salıverilirler. Katekolamin salıverilişi, 

β-adrenerjik stimülasyonla uyarılır ve α-

adrenerjik stimülasyonla inhibe edilir.  

Plazmada aktif katekolamin düzeyinin düzenlenmesi, sentez, salgılanma, yeniden alınıp 

tutuluş ve katabolizma kademelerinde kontrol edilir. 

Katekolaminler, sentezlerinde ilk basamak olan tirozin hidroksilaz düzeyinde kendi 

sentezlerinin allosterik inhibitörleridirler.  

Epinefrin ve norepinefrine yapısal bakımdan benzeyen yalancı nörotransmitterler de 

katekolaminlerin ya sentezini ya depolanmasını önlerler. Bu maddeler, normal sempatik 

stimülasyon sırasında katekolaminler yerine salıverilirler.  Bu maddeler veya onların 

prekürsörleri, kliniksel olarak, aktif katekolaminlerin salıverilişini azaltmak amacıyla ve 

böylece hipotansif maddeler olarak kullanılabilirler. 

β-hidroksitiramin, α-metil norepinefrin, 

metaraminol gibi yalancı transmitterler, başlangıçta dokularda hormon bağlanışını önlemek 

suretiyle çoğu kez kanda dolaşan hormonları artırırlar. 

Uzun süren stres, beslenme, ACTH veya kortikosteroid alımı, hipofiz hiperaktivitesi, 

β-

adrenerjik stimülasyon, katekolamin sentez yolundaki enzimlerin tümünü yavaş yavaş artırır. 

Sürrenal korteksin glukokortikoidleri, epinefrin sentezi için son enzim olan feniletanolamin N-

metiltransferazı özellikle stimüle ederler. 

Ekzositik salgılanma, kolinerjik kontrole karşı büyük ölçüde duyarlıdır;  asetilkolin, belirgin 

bir şekilde pozitif düzenleyicidir. Kolinerjik stimülasyon da görünüşte hipotalamusta stresle 

bağlantılı bir sinyal tarafından düzenlenmektedir. 

Hipoglisemide, santral sinir sistemi hücreleri durumu algılar; sempatik deşarjların 

yayılmasına neden olur ve adrenal medüller sekresyon uyarılır. 

Katekolaminlerin metabolizması 

Dolaşıma salıverilmiş olan katekolaminler, hedef dokuda veya karaciğerde metabolize 

edilirler. Epinefrinin ancak %6 kadarı idrar içinde değişmemiş şekilde dışarı atılır.  

Katekolaminlerin en büyük kısmı, fenol gruplarının bir seri metilasyonları veya yan zincirdeki 

aminlerin oksidasyonları şeklinde metabolize edilirler.  

Katekolaminlerin metilasyon reaksiyonları, sitozolik bir enzim olan katekolamin-O-metil 

transferaz (COMT) tarafından katalize edilir. COMT, Mg

2+

 a bağımlıdır ve metil kaynağı 

olarak S-adenozilmetiyonin (SAM) kullanır. 

Katekolaminlerin oksidasyon reaksiyonu, mitokondrial bir enzim olan mono amino 

oksidaz (MAO) tarafından katalize edilir. MAO, çok çeşitli katekollerin yan zincirlerinin 

oksidasyonunu katalize etme yeteneğinde bir seri izoenzimi kapsar. 

COMT ve MAO aktivitesi, özellikle karaciğer içinde yüksektir. 

Epinefrin ve norepinefrinin metabolize olması ile oluşan metabolitler idrarla atılırlar. 

Epinefrin ve norepinefrinin idrarda en bol bulunan metabolitleri, vanilil mandelik asit (VMA) 

ve metanefrindir. Katekolaminlerin idrardaki metabolitleri, en büyük kısmı ile, sülfat veya 

glukuronik asit konjugeleri şeklindedirler.  

 

33

---