Hormonlar

8) Böbrek üstü bezi (sürrenal) hormonları 

Korteks hormonları: Glukokortikoidler [Kortizon, Kortizol (Hidrokortizon),  Kortikosteron], 

Mineralokortikoidler (aldosteron), Sürrenal korteks androjenleri [Androstenedion, 

Dehidroepiandrosteron (DHEA)]. 

Medülla hormonları: Katekolaminler [Adrenalin (Epinefrin), Noradrenalin (Norepinefrin)]. 

9) Cinsiyet bezleri hormonları 

Erkek cinsiyet hormonları:  Androjenler (Testosteron, Dehidroepiandrosteron (DHEA), 

Androstenedion). 

Dişi cinsiyet hormonları: Östrojenler [Östradiol (E

2

), Östriol (E

3

)], Gestajenler (Progestron). 

10) Doku hormonları: Eikozanoidler, gastrin, sekretin, kolesistokinin-pankreozimin (CCK-

PZ) gibi bazı gastrointestinal polipeptidler. 

Hormonların kimyasal yapılarına göre sınıflandırılmaları  

1) Peptid veya protein yapısındaki hormonlar: Hipotalamus hormonları, hipofiz ön lop ve 

arka lop hormonları, pankreas hormonları, parathormon, kalsitonin, hormon olarak kabul 

edilen gastrointestinal polipeptidler.  

2) Amino asit türevi hormonlar:  Adrenal medülla hormonları (Katekolaminler), tiroit 

hormonları (T

4

 ve T

3

) 

3) Steroid hormonlar: Adrenal korteks hormonları (Kortikosteroidler), cinsiyet hormonları.  

4) Eikozanoidler: Prostaglandinler, lökotrienler, tromboksanlar.  

Hormonların etki mekanizmalarına göre sınıflandırılmaları 

Bazı hormonlar, etkilerini hücre yüzeyindeki reseptörlere bağlanarak gösterirler; bazı 

hormonlar ise nükleer düzeyde veya gen aktivasyonu suretiyle gösterirler: 

 

Etkilerini hücre yüzeyindeki reseptörlere bağlanarak gösteren hormonlar 

Etkilerini hücre yüzeyindeki reseptörlere bağlanarak gösteren hormonların etkileri 

çeşitli şekillerde ortaya çıkar: 

 

4 

---

 

 

Etkilerini hücre yüzeyindeki reseptörlere bağlanarak gösteren hormonların bazıları 

intrasellüler ikinci haberci olarak cAMP üzerinden etkili olurlar, bazıları intrasellüler ikinci 

haberci olarak Ca

2+

 üzerinden etkili olurlar. cAMP ile Ca

2+

 ilişkisi de gösterilmiştir; cAMP, 

mitokondri gibi hücre içi Ca

2+

 depolarından sitozole Ca

2+

 mobilize eder; dolayısıyla adenil 

siklazı aktive eden bazı hormonlar cAMP üzerinden etkili oldukları gibi Ca

2+

 üzerinden de 

etkili olurlar. Etkilerini hücre yüzeyindeki reseptörlere bağlanarak gösteren hormonların 

bazılarının ise intrasellüler ikinci habercisi kesin değildir. Ancak, bu hormonların etkilerinin 

ortaya çıkmasında, G proteinler denen proteinler önemli rol oynar: 

 

  

İntrasellüler ikinci haberci olarak cAMP üzerinden etkili olan hormonlar 

ACTH, TSH, FSH, LH, ADH, parathormon, kalsitonin, glukagon ve katekolaminler, 

intrasellüler ikinci haberci olarak cAMP üzerinden etkili

 olurlar: 

 

5 

---

 

 

 

 

 

 

cAMP üzerinden etkili olan hormon, hedef hücreye gelir ve hedef hücrenin plazma 

membranındaki spesifik reseprörle birleşir. Hedef hücre plazma membranındaki  adenilat 

siklaz enzimi aktive olur. Aktif adenilat siklaz, Mg

2+

 varlığında ATP’den cAMP oluşturur. 

cAMP, hormonal etki oluşturmak üzere ikinci haberci olarak hücre içine girer. Hücre içine 

 

6 

---

giren ikinci haberci cAMP, kendine özgü protein kinazları aktive eder. Aktif protein kinaz, 

enzim ve transport proteinleri gibi sellüler substratları fosfatlayarak aktifler. Aktif son enzim 

etkisiyle ilgili reaksiyon yürür ve böylece hormona özgü biyolojik etkiler ortaya çıkmış olur.  

İkinci haberci olarak Ca

2+

 üzerinden etkili hormonlar 

ADH (vazopressin), glukagon, katekolaminler, TRH, GRH, intrasellüler ikinci haberci olarak 

Ca

2+

 üzerinden etkili olurlar:  

 

 

 

İntrasellüler ikinci haberci olarak Ca

2+

 üzerinden etkili olan hormonun uyarısıyla 

ekstrasellülerden intrasellülere Ca

2+

 geçişi olur veya intrasellüler Ca

2+

 depolarından sitozole 

Ca

2+

 mobilizasyonu olur ve böylece intrasellüler Ca

2+

 konsantrasyonu artar. İntrasellülerde 

artan Ca

2+

, kalmodulin denen reseptör proteinle birleşir. Oluşan kompleks, ilgili Ca

2+

 

bağımlı enzimin aktivitesini modifiye etmek üzere enzim ile etkileşir. Kalsiyuma bağımlı 

protein kinaz, adenilat kinaz, Ca

2+

/Mg

2+

ATPaz, Ca

2+

/fosfolipid bağımlı protein kinaz, 

glikojen sentaz, gliserol-3-fosfat dehidrojenaz, pirüvat kinaz gibi enzimlerin etkili olduğu 

metabolik olaylar etkilenir. 

İntrasellüler ikinci habercisi kesin olmayan hormonlar 

İnsülin benzeri büyüme faktörleri, prolaktin, oksitosin, insülin gibi bazı hormonlar için 

intrasellüler ikinci haberci kesin değildir.  İntrasellüler ikinci haberci olarak cGMP, 

diaçilgliserol  (DAG), inozitol-1,4,5-trifosfat (InsP

3

) tartışılmaktadır: 

 

7 

---