Hormonlar

cGMP, ince bağırsaklar, kalp, kan damarları, beyin ve böbreğin toplayıcı kanallarındaki bazı 

hücrelerde intrasellüler ikinci haberci olarak fonksiyon görür. 

Diaçilgliserol, membrana bağlı Ca

2+

 bağımlı enzim olan protein kinaz C’yi aktifleyerek 

intrasellüler ikinci haberci olarak görev görür. Protein kinaz C, spesifik hedef proteinlerin 

serin ve treonin kalıntılarını fosforiller ve katalitik aktivitelerini değiştirerek hücrenin 

hormona yanıtını oluşturur. 

İnozitol-1,4,5-trifosfat, plazma membranında fosfolipaz C etkisiyle oluşur; plazma 

membranından endoplazmik retikuluma diffüze olur; endoplazmik retikulumda spesifik 

reseptörlere bağlanır ve Ca

2+

 kanallarını açarak depo Ca

2+

’un sitozole geçmesine neden olur; 

sitozolik Ca

2+

 konsantrasyonu 100 kat artarak yaklaşık 10

−8

M’dan 10

−6

M’a yükselir ki bunun 

bir etkisi protein kinaz C aktivasyonudur. 

İnsülin reseptörünün kendisi bir protein kinazdır; ATP’den bir fosfat grubunu tirozin 

kalıntılarının hidroksil gruplarına transfer edebilir. İnsülin reseptörü, plazma membranının dış 

yüzünden dışarı uzanan iki idantik 

α zinciri ve sitozolik yüzdeki karboksil uçları ile 

membranı geçen iki 

β zincirine sahiptir. α zincirleri insülin bağlayan bölge içerir; β zincirleri 

tirozin kinaz bölgesi içerir. 

α zincirlerine bağlanan insülin, β zincirlerinin tirozin kinaz 

aktivitesini aktive eder. Tirozin kinaz, önce 

β zincirinde, kritik tirozin kalıntılarında kendini 

fosforiller; bu otofosforilasyon sonunda enzim, başka membran veya sitozol proteinlerini 

fosforillemek için aktive olur; hedef proteinlerin fosforillenmesinden sonra intrasellüler 

insülin etkileri ortaya çıkar: 

 

Etkilerini nükleer düzeyde vaya gen aktivasyonu suretiyle gösteren hormonlar 

Etkilerini nükleer düzeyde vaya gen aktivasyonu suretiyle gösteren hormonlar, steroid 

hormonlar, 1,25-dihidroksi vitamin D

3

 ve tiroit hormonlarıdır: 

 

8 

---

 

 

 

Etkilerini nükleer düzeyde vaya gen aktivasyonu suretiyle gösteren hormon, plazma 

membranından diffüzyon yoluyla hücre içine girer. Hormon, spesifik sitoplazmik reseptör ile 

birleşir ve hormon-reseptör kompleksi oluşur. Hormon-reseptör kompleksi aktive olur. Aktif 

 

9 

---

hormon-reseptör kompleksi nükleusa transfer olur ve nükleer kromatin ile reaksiyonlaşarak 

genoma bağlanır. Spesifik protein sentezi için mRNA uyarılır. Ribozomlarda spesifik protein 

sentezi artar. Yeni sentezlenen proteinler ile, sellüler işlevlerde değişiklikler ve böylece 

hücrenin hormona yanıtı oluşur. Tiroit hormonları, nükleer düzeyde hormonal etkiyi kısa 

yoldan başarırlar; sitozoldeki basamağı atlarlar; hormon-reseptör kompleksi oluşmaz ve 

hormon, nükleer kromatindeki genoma direkt bağlanır. 

Hormon salgılanmasının düzenlenmesi 

Hormon salgılanmasının düzenlenmesi, feedback düzenlenme ve sinir sistemi ile olur: 

 

Hormon salgılanmasının feedback düzenlenmesi 

Hormon salgılanmasının feedback düzenlenmesi, kandaki kimyasal maddelerle ve tropik 

hormonlar ile olabilir.  

Hormon salgılanmasının kandaki kimyasal maddelerle feedback düzenlenmesinin iki güzel 

örneği, parathormon salgılanmasının plazma Ca

2+

 düzeyi ile düzenlenmesi ve insülin 

salgılanmasının plazma  glukoz düzeyi ile düzenlenmesidir.  

Plazma Ca

2+

 düzeyinin düşmesi durumunda paratiroit bezleri bunu algılar ve uyarılarak 

parathormon salgılamayı artırırlar; sonuçta plazma Ca

2+

 düzeyi normal değere yükseltilmeye 

çalışılır. Plazma Ca

2+

 düzeyinin düşmesi paratiroit bezlerinin uyarılmasına ve parathormon 

salgılanmasının artışına neden olur. Plazma Ca

2+

 düzeyinin yükselmesi de parathormon 

salgılanışını baskılar. 

Plazma glukoz düzeyinin yükselmesi durumunda pankreasın Langerhans adacıklarının 

β 

hücreleri bunu algılar ve uyarılarak insülin salgılamayı artırırlar; sonuçta plazma glukoz 

 

10

---

düzeyi normal değere düşürülmeye çalışılır.  Plazma glukoz düzeyinin düşmesiyle insülin 

salgılanması azalır ve bu defa pankreasın 

α-hücreleri uyarılarak glukagon salgılanışı artar. 

Hormon salgılanmasının tropik hormonlar ile feedback düzenlenmesinin örnekleri, tiroit, 

sürrenal korteks ve gonat hormonlarının sentez ve salgılanışıdır. Bu hormonların plazmada 

azalışı, ilgili tropik hormonun salgılanmasını uyarır ve sonuçta hormonun kendisinin düzeyi 

de plazmada artar. Bu hormonların plazmada artışları ilgili tropik hormonun salgılanmasını 

baskılar ve sonuçta hormonun kendisinin düzeyi de plazmada azalır.: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hormon salgılanmasının sinir sistemi ile düzenlenmesi 

Hormon salgılanmasının sinir sistemi ile düzenlenmesi pek çok hormon için geçerlidir: 

 

11

---

 

 

Hipofiz hormonları 

Büyüme hormonu (GH, somatotropik hormon) 

Büyüme hormonu, hipofiz ön lobundaki eozinofilik hücrelerden salgılanan, protein yapısında 

bir hormondur. GH’un yapısında sığırlarda 396, maymunlarda 241, insanda 191 amino asit 

bulunur; 53-145.ve 182.-189.amimo asitler arasında disülfit köprüleri vardır. GH, prolaktin ve 

insan plasental laktojen hormonu ile yapısal benzerlik gösterir; bu nedenle de bu hormonların 

etkilerinin bir kısmını oluşturabilir. 

Büyüme hormonu salıverilişinin kontrolü 

Büyüme hormonunun salıverilişi, büyüme hormonu salıverici hormon (GHRH, GHRF) ve 

büyüme hormonu salıverilişini inhibe edici hormon (Somatostatin) vasıtasıyla düzenlenir. 

Büyüme hormonu salıverici hormon (GHRH, GHRF), hipotalamusun median çıkıntısında 

oluşturulur; büyüme hormonu salıverilişini artırır. Büyüme hormonu salıverilişini inhibe edici 

hormon (Somatostatin), hipotalamus, pankreas, mide, duodenum ve jejunumda oluşturulur; 

büyüme hormonu salıverilişini inhibe eder. GHRH ve Somatostatinin salıverilişlerinin 

düzenlenmesi de hipotalamusun ventromedial çekirdeğinden çıkan sinyallerle olur; bu 

çekirdeğin çeşitli etkilerle uyarılması, büyüme hormonu salıverilişini başlatır. 

GH salıverilişi ritmiktir. Yetişkinlerde plazma büyüme hormonu düzeyi, ağrı, korku, soğuk, 

cerrahi stres ve egzersizden sonra artar. Stres sonrası büyüme hormonu artışı, hipotalamus 

 

12

---