Hormonlar

MSH’un etkileri 

MSH, melanositlerde pigment granüllerinin hücrenin her tarafına yayılmasını ve derinin koyu 

renkli olmasını sağlar.  

Bazı hayvanlarda ışık  şiddetinin artması durumunda MSH sentezi ve salgılanması azalır; 

melanositlerde pigment granülleri hücre çekirdeği toplanır ve deri açık renkli görünür. Bu 

hayvanlar karanlık ortama geldiklerinde ise, MSH salıverilişinin artması sonucu pigment 

granülleri hücrenin her tarafına yayılır ve deri koyu renkli olur. 

ADH (Antidiüretik hormon, arjinin vazopressin, pitresin) 

ADH, hipotalamusun paraventriküler çekirdeklerinin supraoptik nöronlarında oluşturulan ve 

nörofizin II diye bilinen bir protein ile birlikte aksonlar boyunca hipofizin arka lobuna 

taşınarak burada depolanan bir nonapeptit hormondur. ADH’un yapısı, oksitosinin yapısına 

benzer. Ancak oksitosinde bulunan izolösinin yerini ADH’da fenilalanin alır; oksitosindeki 

lösinin yerini sığır ve insan ADH’unda arjinin alır, domuz ADH’unda lizin alır: 

 

 

Kuşlarda ADH yerine antidiürtik etkili vazotosin [(8-arjinin)-oksitosin] denen bir madde 

bulunmuştur ki bunun fazla salgılanması yumurta verimini başlatır. 

ADH’un salıverilişinin kontrolü 

ADH’un salıverilişi, hipotalamustaki ozmoreseptörler tarafından, arteryel kanın ozmotik 

basıncındaki değişikliklere göre düzenlenir. Emosyonel ve fizik stres, nikotin ve morfin, kan 

ozmotik basıncının arttığı dehidratasyon, ADH salıverilişini artırır. Adrenalin, etil alkol, kan 

ozmotik basıncını düşüren volüm artırıcı faktörler, ADH salıverilişini inhibe eder.  

ADH’un etkileri 

ADH, cAMP üzerinden hormonal etki gösterir. 

ADH, böbrekte distal tubuluslarda suyun geri emilimini sağlar; eksikliğinde idrar çıkarılması 

(diürez) artar. ADH eksikliğinde veya hedef dokuların hormona cevap vermemesi durumunda 

ortaya çıkan patolojik klinik tablo, diyabetes insipitustur. Diyabetes insipitus, çok su içme ile 

birlikte günde 30 litreye kadar idrar çıkarılmasıyla karakterizedir. ADH eksikliğine bağlı 

nörojenik diyabetes insipitus, sentetik ADH veya türevlerinin buruna damlatılması yoluyla 

kontrol altına alınabilir. 

Yüksek konsantrasyonda ADH, kan damarları üzerine vazopressör etki ile kan basıncını 

yükseltir; cerrahi şokta kan basıncını yükseltmek ve uzayan postpartum kanamayı durdurmak 

için ADH kullanılmıştır.  

ADH, özellikle LH’u olmak üzere gonadotropinleri inhibe eder. 

 

19

---

ADH’un serum düzeyinin fizyopatolojik değişimi 

Yüksek serum ADH düzeyi, beyin tümörü, beynin vasküler ve enfeksiyöz hastalıklarında, 

pnömoni ve akciğer tüberkülozunda saptanır; bu durumlarda idrar çıkışı (diürez) az olur. 

Nefrojenik diyabetes insipitusta da serum ADH düzeyi yüksektir, fakat böbreklerin ADH’a 

cevabı olmadığından idrar çıkışı fazladır.  

Düşük serum ADH düzeyi, santral diyabetes insipitus (nörojenik diyabetes insipitus), 

psikojenik polidipsi, nefrotik sendrom durumlarında saptanır; bu durumlarda idrar çıkışı 

fazladır.  

Oksitosin (pitosin) 

Oksitosin, hipotalamusun paraventriküler çekirdeklerinin supraoptik nöronlarında oluşturulan 

ve nörofizin I diye bilinen bir protein ile birlikte aksonlar boyunca hipofizin arka lobuna 

taşınarak burada depolanan bir nonapeptit hormondur. 

Oksitosinin etkileri  

Oksitosinin sellüler etki mekanizması henüz bilinmemektedir. Ancak, uterusta ve meme 

dokusunda oksitosin için membran reseptörleri bulunur. 

Oksitosinin başlıca etkileri, uterusta şiddetli kontraksiyon yapmak, memelerden sütün dışarı 

çıkmasını uyarmak ve kan basıncını düşürmektir.  

Uterusun oksitosine karşı duyarlılığı, östrojenler tarafından artırılır ve progesteron tarafından 

azaltılır. Gebelikte kanda artan progesteron, uterusu oksitosine karşı duyarsız hale getirir ve 

gebelik sürer. Doğum travayı başlamadan önce progesteronun azalması ve östrojenin 

artması, uterusu oksitosine karşı duyarlı hale getirir ve doğum başlar.  

Epifiz (pineal bez) hormonu 

Melatonin  

Melatonin, epifizde triptofan amino asidinden oluşan serotoninden sentez edilen hormondur.  

Melatonin, MSH’un zıddı etki gösterir; derideki pigment hücreleri olan melanositlerdeki 

pigment granüllerinin hücre çekirdeği etrafına toplanmasını ve derinin açık renkli olmasını 

sağlar.  

Melatonin, bazı memelilerde antigonadal etki gösterir; hipofizin ön lobu adenohipofizden LH 

ve FSH salıverilişini inhibe eder. 

Timus hormonları (Timozinler) 

Timus, doğumdan kısa bir süre sonra lenfoid hücreleri yapar. Lenfoid hücreler de lenf 

bezlerine ve dalağa giderek immün sistemi oluştururlar.  

Timus, selektif lenf hücreleri populasyonunun olgunlaşmasını, gelişme hızını ve bunların özel 

bağışıklıktaki görevlerini kontrol eden hormonları yapar. 

Glikoprotein yapısında olan timus hormonları, topluca timozinler olarak adlandırılmışlardır. 

Timozin, timozin 

α

2

, homeostatik timus hormonu, timussal humoral faktör, timopoetin I ve II, 

serum timussal faktör, insan plazması timussal faktör, lenfoid stimüle eden hormon II, 

timosterin, tanımlanan timozinlerdir. 

Timus hormonları (timozinler), T-lenfositlerinin  olgunlaşma süreçlerinde birkaç noktaya 

etkili olarak T-lenfositlerinin  olgunlaşmalarını ve fonksiyonlarını sağlarlar. 

 

20

---