Hormonlar

PTH’un serum düzeyinin fizyopatolojik değişimi 

Serum PTH düzeyi yüksekliği, paratiroitlerin hiperfonksiyonu demek olan 

hiperparatiroidide saptanır. 

Serum PTH düzeyi düşüklüğü paratiroitlerin hipofonksiyonu demek olan hipoparatiroidide 

saptanır. 

Pankreas hormonları 

İnsülin 

İnsülin, pankreasın Langerhans adacıklarının 

β-hücrelerinde sentezlenen ve depolanan protein 

yapısında bir hormondur. Alloxan ile 

β hücrelerinin tahribi, insülin üretiminin ve 

salıverilişinin durmasına yol açar. 

Pankreasın   hücrelerinden glukagon, D hücrelerinden somatostadin, F hücrelerinden 

pankreatik polipeptit sentezlenir ve salıverilir. 

α

İnsülin, birisi A ve diğeri B olmak üzere iki peptit zincirinden kurulmuştur. A zinciri 21 

amino asit içerir, N-terminal ucunda glisin bulunur; B zinciri 30 amino asit içerir, N-terminal 

ucunda fenilalanin bulunur; A ve B zincirleri iki disülfid köprüsü ile birbirine bağlanmıştır; A 

zinciri üzerinde üçüncü bir disülfid bağı bulunur. 

 

 

 

Alkali veya indirgeyici maddelerle disülfid bağının parçalanması insülini inaktive eder. 

İnsan insülinine en yakın yapılı insülin, domuz insülinidir; bu ikisi, B zincirlerindeki son 

amino asit bakımından farklıdırlar ki B zincirinin son amino asidi insanda treonin, domuzda 

alanindir. 

İnsülinin sentezi ve salıverilişi 

 

 

 

26

---

 

 

İnsülin, pankreasın Langerhans adacıkları 

β-hücrelerinin pürtüklü endoplazmin 

retikulumundaki ribozomlarda preproinsülin halinde sentez edilir. Preproinsülindeki önder 

dizi, endoplazmik retikulumda sentezden hemen sonra ortadan kaldırılır ve stabil ürün olarak 

proinsülin meydana gelir. Proinsülin, N-ucunda normal B zinciri dizisiyle başlar. Proinsülin 

B zincirinin karboksil ucu, A zinciri dizisinin N-ucuna , C-peptit denen bir bağlayıcı 

polipeptit ile bağlıdır: 

 

Golgi aygıtı ve salgılayıcı granüllerde C-peptidin proteolitik olarak parçalanıp ayrılmasıyla 

insülin oluşur.  İnsülin, çinko kristallerinde hekzamer ve dimerler olarak kondense olur; 

membrandan yapılmış keseler tarafından hapsolunmuş bulunan tipik B granüllerini oluşturur 

ve böylece depolanır. 

İnsülinin salıverilişinin düzenlenmesi 

İnsülin, depo edildiği pankreasın Langerhans adacıklarının 

β-hücrelerinden ekzositoz ile 

salgılanır. Mikrotubulus fonksiyonunu bloke eden vinkristin ve kolşisin gibi maddeler insülin 

salıverilişini inhibe ederler.  

 

27

---

Kan glukoz düzeyinde hızlı bir artış, 30-50 saniye içinde insülin salıverilişini stimüle eder. 

Glukoz, insülin sentezini de stimüle eder; fakat bu etki daha yavaştır ve insülin salıverilişi için 

gerekenden daha fazla kimyasal enerji gerektirir.  

Amino asitler, bazı gastrointestinal ürünler ve yağ asitleri gibi birçok madde de glukoz 

varlığında insülin salıverilişini stimüle ederler. Ağız yoluyla alınan glukoz, pankreas üzerine 

etki yapan bağırsağa ait faktörlerin salıverilişini stimüle etmek suretiyle de insülin 

salıverilişini artırır. 

Hipoglisemik ilaçlardan sulfanil üreler, glukozunkinden farklı bir mekanizma ile insülin 

salıverilişini uyarırlar ve ayrıca glukozun pankreas üzerindeki etkisini kuvvetlendirirler.  

α-adrenerjik stimülasyon, insülin salıverilişini inhibe eder. Hem  -adrenerjik hem β-

adrenerjik uyarıcı olan epinefrin, insülin salıverilişini inhibe eder. Ancak 

α-adrenerjik etki 

fentolamin ile bloke olduğu zaman epinefrin, insülin salıverilişini artırır.  

α

İnsülin salıverilişi, santral sinir sistemi tarafından da indirekt olarak etkilenebilir. Ventral 

medial nükleus lezyonları veya vagusun stimülasyonu, insülin salıverilişini artırır. 

İnsülinin etki mekanizması 

İnsülin, hedef doku hücrelerinin plazma membranında bulunan spesifik reseptör yerine sıkıca 

bağlanarak etkili olur. Her hücrede 10

3

-10

5

 kadar olan insülin reseptörleri, glikoprotein 

yapısındadırlar ve lektinleri de bağlarlar ki lektinler, insülin etkilerini taklit ederler. İnsülin 

reseptörlerinin sayısına, dolaşımdaki insülin düzeyi, diğer hormonların düzeyi, beslenme, 

viral ve kimyasal hücre transformasyonları gibi bazı faktörler etki eder. İnsülin düzeylerinin 

yüksek olduğu obezite ve akromegali gibi durumlarda reseptör sayısı azalır; hedef dokular 

insüline daha az duyarlı hale gelirler. 

İnsülin ile reseptör birleşmesi sonucunda glukoz, K

+

 gibi çeşitli iyonlar ve amino asitler için 

hücre yüzeyi transport sistemleri uyarılır; glukoz taşıyıcılarının sayısı ve aktivitelerinin 

artmasına bağlı olarak glukoz, K

+

 gibi çeşitli iyonlar ve amino asitlerin hücre içine girişi 

hızlanır.  

İnsülin, hücre içindeki karbonhidrat ve lipid metabolizması ile ilgili enzimlerin aktivitelerini 

de değiştirir; DNA ve RNA sentezini etkiler. İnsülinin intrasellüler etkinliği için mekanizma 

kesin belli olmamakla birlikte insülinin intrasellüler enzim aktivitesi üzerine etkisi, cAMP 

düzeyini bastırmak suretiyle ortaya çıkar; bazı enzim aktiviteleri artarken bazı enzim 

aktiviteleri azalır.  

Tüm organizma üzerine insülinin belli etkisi, normal veya yükselmiş kan glukozunu 

düşürmektir.  İnsülin, glikojen, yağ ve protein sentezini artırır.  İnsülin, glikojenin ve 

trigliseridlerin parçalanması, amino asitlerden glukoz oluşumu ve yağ asitlerinden keton 

cismi oluşumunu azaltır. 

İnsülinin etkileri  

İnsülin, kaslar ve yağ dokusu gibi insüline bağımlı organlarda, monosakkaritlerin, amino 

asitlerin ve yağ asitlerinin hücre içine alınmasını artırır: 

 

 

28

---