I beynəlxalq həMZƏ Nİgari
Yüklə 3,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sizi necə anmayım..
- Zaman yox, vaxt azdı…
- Öylə sərməstəm ki…
- Sular ötürdü dil-dil…
29 I BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ SİMPOZİUMU | Amasiya Tam bir dünyanı özündə ehtiva edən, miniatür abidə… Sabah, gələcək üçün əbədi xatirə olacaq tarix saxlancı, əbədi dünya rəsmi… Xatirəsi qalmayanların xətri əziz tutulmaz ki!..
Arxa fonda günəşin sübh doğuş vaxtı… Üfüqdən azadlıq qoxusu gəlir… Bir az öndə mərmər peydestal, qranit bürc yapımı… İndilikdə zamanın, ruzi- garın sərt sınaqlarının rəsmi kimidi o bürc. Zirvəsində Mustafa Kamal Atatürk at üstündə qərar tutub. Daha çox muradının peşində dayanmış kimidi. Dörd yanında inamlı silahdaşları. Hər cizgi, hər naxış tarixə, istismara, piratçılığa hökm oxumaq- dadı. Baxıram, gözüm sevinir, əllərimi bu qranit mozaikanın daşına, mərmər, qranit səthinə çəkirəm, əlim isinir, könlüm gülür. Paşanın 1919-cu ilin 19 may günündə Samsundan başlayan mücadilə yolu 22 iyunda Amasiyada «Millətin əzm və qərarı qurtaracaqdı» səslənişinə qovuşdu. Amasiyanın bu şərəfli yaşanışı anmamış, duymamış və yenidən yaşamamış müsafiri olmaqmı olar? Xəlifə Qazi Günbəzi önündən, Göy mədrəsə, Darüşsəfa (Bimarxanə), Torumtay günbəzi, Şirvanlı İsmayıl Türbəsi önündən etinasız keçməkmi olar?
Tam bir mədəniyyət örnəyinin ana boxçası kimi açılır qarşımda Böyükağa mədrəsəsinin tarixə yoldaşlıq edən panoramı. Şəhər içində şəhər kimi görürəm Sultan II Bəyazid ansamblını, Gümüşlü Burmalı Minarə Camesini. Tarix içində bir tarixdi Yörkücpaşa, Şamlar Ayasağa Cameləri. Eləcə də Şirvanlı (Azərilər) camesi, Əzinəbazar sarayı. Daş Sarayın dam-daşını mamır basmış… Sanki bütün yaşanmışlar, qos-qoca ta- rix bu divarlar üzərində yorğun düşüb, bir az dincəlmək, özünə solux vermək istəyir. Ruhi dincliyə açılan qapı, pəncərə kimidi Daş Saray. Hansı qapısından keçəsən, han- sı pəncərəsindən, çatından boylanasan ki, tarixin daş yuxusunu qaçırmayasan. Arxa səmtindən sıralanan sal təpələr keşiyində durub elə bil. Hər biri də eynən Daş Saray şəklində süslənmiş, nəqşlənmiş. Halını, havasını götürüblər bir-birilərinin. Bir az yana, qarşı səmtə göz yetirirəm. Amasiya körpüləri zamandan za- mana, gözəllikdən gözəlliyə qədəm basmağıma yardımçı olur. Vağzal körpüsü daha ərdəmli, daha önəmli… Bir üzündə Alçaq körpü… Amasiya qalasından qarşı məhəllələrə keçid buradan başlayır. Yaşılirmaq çayı üzərindən dost qolu, ağuşu kimi açılır qədəmlərə. Mustafa bəy, Gümacıq hamamları səmtdən keçirəm. Elə bil gözəlim Bakının İçərişəhər məhəllələrinə qədəm basmışam, Şirvanşahlar kompleksini dolaşıram, ya elə Şəkidə, İsmayıllıdayam. Faytonlar, arabalar, o arabalardan mənə gülümsünən, əl eyləyən Amasiya insanları çəkir könlümü. Hər biri doğma, hər biri əziz… Uluköy Sinanpaşa hamamının görünən mənzərəsi belə, tacbənd, şəbəkəli Amasiya evləri belə… Hansından söz açım, hansını deyim. Gərək gələsən, gəlib də doğma müsafiri olasan, könlünə, gözünə yığasan bu özəllikləri. Əliboş, qəlbi, könlü-gözü dolu dönməyi bacarasan. Hazeranlar evinin mədəniyyət özəlliklərinin tamaşasına dura biləsən. Amasiyada qayalıqlarla evlərin, muzey və mədrəsələrin qəribə, uyarlı bir sıralan- ması var. Biri o birini tamamlayır. Şərqi, muğam notları, çeşidli rəng çalarları kimi… Hökumə evi – konağı bu çeşidli mənzərələrin növbəti şəbəkəsi kimi gəlir göz önünə. Bir yanında Bələdiyyə binası. Önündə də Türkün ay-ulduzlu uca bayrağı Saat
30 I BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ SİMPOZİUMU | Amasiya Qülləsindən baxanda apaydın görünür. Strabondan yazdımmı? – boynumun borcu… Amasiyalı Teodoru yad etdimmi? – bu bir İslam, müsəlman əxlaqı… Bizi əziz bilənləri əziz olaraq anmaq babaların vəsiyyətidi. Yaddaşımda Boraboy gölünün, Şadırvan mənzərələrinin, Abidə Xatın Came- sinin, Gümüşhacıköy mənzərələrinin öz unudulmazlığı, könül, göz dadı-tamı var. Eləcə də Xəliliyyə mədrəsələrinin, Gökçəli Qalasının… Suluoba Gəncəmi, Daşoba Tovuzumu, Qazağımı yada salmaqda, oxşamaqdadı. Burda çinarlar tanış, güllər, çiçəklər tanış. Hamamözü də elə… Amasiya alması dərmək, yemək, tam eləmək üçün deyil ki… Daha çox «Alma gözlüm, alma yanaqlım» düşüncəsini qabartmaq üçündü. Mən də üzməyə, dadı- na baxmağa qıymıram. Eləcə də könlümdə doğma mahnının unudulmaz misraları qanadlanır:
Şeyx Ədəbali həzrətləri Osman Qaziyə nəsihətlərindən birində «Durmağa, istirahət etməyə haqqımız yoxdur – deyə səslənirdi – çünki zaman yox, vaxt azdır…» Amasiyanın qədimliklə, doğmalıqla süslənən hər qarış torpağını, küçəsini, yo- lunu, izini eyni fikir ucalığıyla gəzməyə, görməyə, görüb də dərk etməyə, anmağa və anlamağa tələsirəm. Çünki zaman yox, vaxt azdı… Üz-üzə dayandığım, fərqinə vardığım tarixi abidələrin önündə, əlyetərində
sanki vaxtı, zamanı siyasiləşən, qloballaşan dünyanın gedişatını, şəxsi qayğıalrını büsbütün, bilmərrə unutmuşam. Öylə sərməstəm ki, idrak etməzəm dünya nədir, Mən kiməm, saqi olan kimdir, meyü-səba nədir? Mövlanə Füzulinin sözləridi. Və bütün qapsamı, anlamıyla mənim Amasiya- lı günlərimin ovqatını birər-birər özündə birər-birər əks etdirir. Bu, o Füzulidir ki, Bağdaddan Türkiyə padşahı Sultan Süleymana «Salam verdim, rüşvət deyildir deyə almadılar» – ərki edir, ismarıcı göndərirdi. Yada, biqədirsə ərk etməzlər ki! Bütün dönəmlərdə ərk, umacaq yeri olub Türkiyə… Bala anasına dartınan kimi dartınmışıq onun havasına, suyuna, bənzərsiz təbiətinə, dost-doğma mil- li dəyərlərinə doğru… Bu doğmalıq, ruhu birliyi təşnə bir həvəslə, təşnə bir qədirbilənliklə qəlbimə sıxmaq, sıxmaq və heç cür atrılmaq istəmirəm. Zamansa öz axarında…
Amasiyanın şəfalı mədən suları bir ayrı söhbətin mövzusudur. bu sahə Ama- siyanın kurort, istirahət sahəsini daha çox əhatəyə alır. Yer altından təbii şəkildə çağlayıb gələn qapalı, isti su qaynaqları daha çox halda Terziköy və Hamamözündə yerləşməkdədir. Tarixi Arkutbəy mədən suyu və eyni qəza daxilindəki kurort təzhihatları bu sırada ən gözəl örnəklərdir. Yüklə 3,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|