3 . I.Nyutonning “Umumiy arifetika” si
Algebraningilm va o’quv fani sifatida rivojlanishida buyuk ingliz fizik va matematigi Isaak Nyutonning 1707-yili nashrdan chiqqan “Umumiy arifmetika” kitobi muhim rol o’ynadi . Bu kitob zamonaviy algebraga o’tishdagi Viyet , Dekart va boshqa olimlar mehnatlarining davomi va yakuni hisoblanadi .
O’z kitobi muqaddimasida Nyuton quyidagi jumlani yozadi : “Hisoblash oddiy arifmetikadagu kabi sonlar yordamida , yoki algebradagi harflar yordamida amalga oshiriladi . Har ikkala usul ham bir xil tamoyillarga asoslangan bo’lib , bir maqsad tomon olib boradi , ya’nikim , arifmetika – xususiy yo’l bilan , algebra esa - umumiy yo’l bilan . Algebraik yo’l bilan yolg’iz arifmetikani o’zi kifoya bo’lmaydigan masalalar yechiladi . Lekin , algebrada arifmetikaning barcha amallari shunchalik muhimki , o’zaro birlashgandagina hisoblash ilmini keltirib chiqaradi ... “ .
Nyuton “geometric algebra” ta’sirini qat’iy uzgandi . U o’z kitobida algebrani arifmetik , zamonaviy zarakter berib yangicha tarzda tuzdi . Kitobning asosiy maqsadi - masalalarni tenglamalar tuzish yordamida yechish edi , shuning uchun ham kitobning deyarli yarmini masalalar tashkil qiladi . Algebraning keying rivojida Nyuton juda kata ta’sir ko’rsatdi .Keyinchalik darslik mualliflari algebrani arifmetikaning umumiy distsiplinasi sifatida qarashadi , matematiklar algebraik tenglamalarni yechishning metodlarini o’rganish bilan shug’ullanishgan .
“Umumiy arifmetika” darslik sifatida hozirda , albatta , biroz eskirdi . Undagi ba’zi savollar bugungi kunda ko’rib chiqilmayapti , unda keltirilmagan boshqa savollar esa , aksincha hozirgi darsliklarimizga kiritilgan . Materialni joylashtirishda ham muhim o’zgartirishlar kiritildi .
Bu kitobning muhim tarixiy ahamiyati shundan iboratki , zamonaviy algebra ham aynan undan boshlanadi .
Dostları ilə paylaş: |
