İ.Əliyev, N. Ağamalıyeva, Ş. Alışanh m ə s’ul redaktor

184.  C
tckjioh
  A .Y K aj. 
com
.,  c.48.
185. 
A K D A ,  f. 
1061,  s .l.  iş  7-10, 
13,17,20,30,32-35,
37-39,42-51,54-78,80,82,88,90
186.  Y cn o  orad a,  f.100,  s.2,  iş  791,  v.82-85.  132:  f.970, 
s.l,  iş  161,  v .7 -9 .
187.  M R D A ,  f .314,  s.5,  iş  63,  v.183.
188.  A ran ıı  II.  P
ojii
.  P
occhii
  ıı  ucTopıiMCCKiıx  cyju>6ax 
a p M H i ı c K o r o  
ııapt);uı.  MocKiıa,  1978,  c.267.
189.  TaM  >
kc
,  c.2 6 8 -2 6 9 .
190. 
BaKiıııCKiııı  paöoMiıft,  1918, 18 
uiojih
.
191.  A ranıı  II.  YKa3.coM.,  c.269.
192. 
Ulaxjuuı 
H.AaıııııaKnyTioıı ııa  c jiy x 6 c   pyccKOit
6ejıornap;ıCHiıuıııı>ı 
ıı 
aııı 
jiiimckoio
 
K0Maıı;i0i»aıııiH 
ua 
KaıiKa3c.  T
ik
|)
jihc
,  1931,  c.13.
193.  A3cpoaH;ı>KaııCKaH  6c;u ıora,  1920,  28  ccıiTHopH.
194.  A3cp6aıı;ı>Kaıı,  1918,  17  ııOHÖpn.
195. 
A R D A ,  f .970, s .l,  iş  215,  v.9,9(arx).
196.  A3cp6aıi;ı>Kaıı,  1918  8  ;ıcKa6pH.
197.  A R D S P İH D A ,  f.277,  s.2,  iş  57,v.2,2(arx.)
198. 
A3cp6an;ı>Kaıı, 1919,  28 
MiıııapH.
199. 
A R D A ,  1.970, s .l,  iş  149,  v.13.
200. 
Y en o  orada,  f.8 9 4 ,  s.2,  iş  94,  v.2.
201. 
Y en o  orada.s.10.  iş  76, 
v.2-6.
202. 
A3cp6aıiji>Kaıı, 1919.  28 
( |)cıtp aJiH .
203. 
A R D A ,  f.8 9 4 , s.2 ,iş  102,v.2.
204. 
Y en o  orad a,s.3,  iş 
75, 
v.2.
205. 
Y cn o  orada,s.3,12.
206. 
Y e ııo  ora d a ,s.4 ,  iş 
65, 
v . l 31.
20 7 .  Y c n o   o r a d a ,s.l0 ,  iş  37,  v.1-2.
208. 
Y c n o  
orad a,  s .l,  iş 
43, 
v . 13-14; s.9,  iş 
5,
v .1,8,11.13,17-19,  f.9 7 0 ,s .l,  iş  247,  v.10.
209. 
Y c n o   o rad a, s.4,  iş  90,  v.7;  a.970, 
s.l,  iş 
152,
v.1-2;  A3cp6au;ı>Kan,  1919,  28,  31  Hiıııapn.
210.  A R D A ,  f .970,  s .l,  iş  66,  v.66;  iş  152,  v.19.
211. 
Y c n o   ora d a , iş  54,  v.4,9;  iş  57,  v.27; 
iş 
149,
v.27;  iş  151,  v.16.
212.  A3ep6aHu>Kaıı,  16  Man  1919;  A R D S P İIID A ,  f.276, 
s.9,  iş  1,  v.30-32.
213.  A R D A ,  f.894,  s.10,  iş  80,  v.34-37:  iş  103,  v.5,21, 
iş  134,  v.23;  f.970,  s.l,  iş  167,  v.1-3; 
A3ep6aıı;ı,>Kaıı, 
• 1919, 
22 
MIOIIH 
H 
18 
HI OJIH .
214.  A R D A ,   f.970,  s.l,iş  90,  v.1-11;  iş  104,  v.1-3,5,38;
iş  200,  v.2.
215.
  f la p a 6 a m ı 
n .  
YKa3.coM.,  c.
143-145.
216. 
N osibzado 
N. 
A zorbaycanın 
xarici 
siyasoti 
(1918-1920-ci  illor)  Bakı,  1996,  s.234.
217.  A z orbayca n  SSR  E A   Tarix  İn stitu tu n u n   osərlori. 
X III  cild.  Bakı,  1958,  s.353.
218.  A R D A ,   f.2905,  s.l,  iş  13,  v.45(arx).
219.  Y e n o   o r a d a , f.970, 
s.l, iş  190, 
v.9.
220.  Y c n o   o r a d a , v.21-43.
221.  Y e n o   o r a d a , f.897, 
s.l, iş  112, 
v.48.
222.  Y e n o   o r a d a , f.894, 
s.7, iş  21, 
v.26,53.
223. 
A3ep6afm>KaH, 
1919,  11 
neKa6pn.
224.  A R D A ,   f.2898,  s.l,  iş  6,v.34;  f.894,  s.4,  iş  119, 
v .14-15,  41;  f.897,  s.l,  iş  112,  v.27-28.
225.  Y e n o   o r a d a , f.970, 
s.l, iş  1156 
vv.36-37.

---

D Ö R D Ü N C Ü   FƏSİL
AZƏRBAYCAN  XALQ  CÜMHURİYYƏTİNİN 
İQTİSADİ  SİYASƏTİ
A zərbaycan 
X a lq  
C üm huriyyətinın 
yaradılm ası 
və 
inkişafı  tokcə  yeni  siyasi  sistem in  əsaslarm ın  qurulma- 
smın 
deyil, 
h ə m  
d ə  
yeni 
iqtisadiyyatın 
təməlinin 
qurulm asını  n ə z ə r d ə   tu t u r d u .   Bu  iki  anlayış  siyasət  və 
iqtisadiyyat  bir-biri  ilə  ayrılm az  s u r ə td ə   bağlıdır.  İqtisadi 
dəyişikliklərin  m üvəffəqiyyəti  ö lk ə d ə   siyasi  islahatların 
nə  d ə r ə c ə d ə   a p a rılm a sın d a n   çox  asılı  idi.  Öz  növbəsində, 
iqtisadi  sahodəki  sabitləşm ə  d ə   siyasi  sabitliyi  t ə ’min 
edir. 
M üstəqil 
A z ərb ay c an  
dövlətin ə 
qalmış  mirasın 
(birinci  dünya  m ü h arib ə sin in   nəticələri,  C ənubi  Qafqazda, 
e ləc ə  d ə   A z orbayea m n  özündə,  ikihakimiyyətlilik  döv- 
ı ü n d o   iqtisadiyyatdakı  anarxiya  və  hərc-m ərclik,  ölkənin 
v a rid a tın m  
A z ərb ay c an  
xalqım n 
d üşm ənləri 
- 
Bakı 
k o m m u n arları  vo  "Sentrokaspi"çi  g ü ru h   tə rə fin d ə n   talan 
edilməsi  və  nəh a y o t,  m üstəqil  cüm huriyyətin  ərazisindo 
ovvolcə  türk,  so n ra   iso  ingilis  q o şunlarının  olması)  ötəri 
n o z ə rd ə n   kcçirilm osi  iqtisadiyyatın,  d e m ə k   olar  ki,  tam 
dağılm asının  vo  b u n u n la   bağlı  m əsələ lə rin   həll  edilmə- 
sindo  h ö k u m ə tin   q a rşısın d a   d u ra n   çətinliklərin  böyüklüyü 
h a q q ın d a   fikir  söylom əyə  irnkan  v erir.  G ə n c  cümhuriy- 
yətin 
q arşısın d a 
d u ra n  
vəzifə 
t ə k c ə   b ü tü n  
dağılmış 
t ə so rr ü fa tı  b ə r p a   e tm o k d ə n   deyil,  h ə m   də  yeni  iqtisadi 
sistem in  prinsiplorini  m ü əy y ə n lə şd irm ə k d ə n ,  b aşq a  sözlə 
desok,  iqtisadi  is la h a tla r  keç irm əy ə  b a ş la m a q d a n   ibarot 
idi.
A z ə rb a y c a n   C ü m h u riy y ə tin in   iqtisadi  s a h ə d ə   gördüyü 
todbirlori  n ə   sırf  b u rju a,  n ə   d ə   sırf  sosialist  tədbirləri 
kimi  səc iy y ə lən d irm ək   o lar.
A zərbaycan  C üm huriyyətinin  iqtisadi  və  siyasi  plat- 
forması  b ü t ü n   v ə tə n d a şla rın   həqiqı  bərabərliyinin  bər- 
q ərar 
olduğu 
bir 
cəmiyyətin 
yaradılmasını 
n əz ərd ə 
tu tu rd u .  Bu  m ə q s ə d ə   ç a tm a ğ m   əsas  vasitəsi  mülkiyyət 
form asınm   müxtəlifliyi  prinsipini  fe ’lən  həy a ta  keçirm ək- 
d ən   ibarət  idi.  D övlət,  xüsusi,  səhm dar  və  bolədiyyə 
m ülkiyyət 
fo r m a la rm ın  
inkişafı 
ü çün  b ə r a b ə r  
ş ərait 
yaradılırdı.
B u nunla  yanaşı,  h ö k u m ə t   bu  m öv q ed ə  idi  ki,  mülkiyyət 
form alarının 
müxtəlifliyi,  iri 
mülkiyyətin,  xüsusilə  də 
dövlət  iqtisadiyyatının  özəyini  təşkil  edən  iri  fabrik  və 
z a vodla rm   p a r ç a la n m a sm a   gətirib  çıxarmam alıdır.
Mülkiyyət 
fo rm a la rın m  
müxtəlifliyi 
üçün 
b ərab ər 
şəraitin  yaradılm a sı 
ideyası  cüm huriyyətin  iqtisadiyyat 
üzrə  ilk  q an u n v e ric i  ak tların   əsasm ı  təşkil  edirdi.  M üasir 
z a m a n d a   ink işaf  etm iş  ö lkələr  m əhz  bu  üsulun  tətbiq 
edilməsi  h esa b ın a  n ə h ə n g   iqtisadi  uğurlar  qazanm ışlar.
A z ə rb a y c a n  
C üm huriyyəti 
höku m ətin in  
inflyasiyanm 
qarşısının  alm m ası,  inflyasiya  şəraitin d ə  m aaşların  və 
pul  t ə d a v ü lü n ü n   tənzim lənm əsi,  təcrübəsi  qonşu  ölkələrlə 
iqtisadi 
ə la q ə lə rin  
sə h m a n a  
salınması,  öz  valyutasını 
y a r a tm a q   p lanları,  v ergi  üsulu  ilə  dövlət  və  sahibkarlar 
a rasın d a  qarşılıqlı  m ü n a sib ə tlə r  y a ra d a   bilməsi  d iq q ə tə  
layiqdir.
A zorbaycan  k əndli  ölkəsi  old u ğ u n d an   to rp a q   məsəlosi 
ən  kəskin  iqtisadi,  sosial  və  siyasi  m osələlər  sırasm a 
daxil 
idi.  K ə n d  
tə s ə r r ü f a tı  
neft 
sənayesindən  sonra 
iqtisadiyyatın  əsas  özəyini  təşkil  edirdi.  O n a   görə  -a q r a r  m ə s ə lə n in   həll  edilm əsi  t ə k c ə   öikənin  sosial-iqtisadi 
vəziyyətini  y ax şılaşdırm ağa  deyil,  həm   d ə   əhalinin  76 
% -dən  çoxunu  təşkil  ed ə n   çox  böyük  kəndli  kütləsini 
h ö k u m ə t  t ə r ə f i n ə   cəlb  etm ə y ə   im kan  v e rə   bilərdi.1
Y u x a rıd a  göstərildiyi  kimi,  A zərbaycanın  k ənd  təsər- 
r ü f a tın a   cid d i  z ə r b ə   v u ru lm u şd u . 
Ü m um iyyətlə,  respub- 
likada  a q r a r   is la h a tla rın   keçirilm əsino  başlanılan  d övrdə 
A zərb ay c an   k ə n d in d ə k i   istehsal  m ünasibotlorini  kəndli- 
lorin 
to b əq ələ şm ə si 
ilə 
m üşaiyət 
o lu n a n  
kapitalist

---