İ.Əliyev, N. Ağamalıyeva, Ş. Alışanh m ə s’ul redaktor

dövlot  vcrgisino  colb  olunm ayan  soviyyosi  1000  rubldan 
5000  rubladok  a r tırd ı.38
Qobul  o lu n m u ş  q a n u n la r  dövlotin  maliyyo  voziyyotini 
yaxşılaşdırm aq  vo  vcrgi  sistcmini  form a la şdırm aqla  yanaşı 
zohm otkcşlorin 
m addi 
voziyyotini 
do  müoyyon 
qodor 
yaxşılaşdırmalı  idi.
Bu  q a n u n la r la   yanaşı,  hökum otin  tolobi  ilo,  parlament 
dofolorlo  to rp a q   vcrgisi,  sonot  vcrgisi,  spirtli  içkiloro, 
kond  tosorrüfatı  m ohsullarına,  ncft  m ohsullarına  qoyulan 
aksizlori, 
torponm oz 
om lak 
vergisi 
vo 
s. 
tariflorin 
a ıtırılm a s ın a   ol  atırdı.  L akin  bu  dolayı  vergi  tariflorinin 
qəbul 
edilmosi 
əks 
nəticəyo 
gotirib 
çıxarırdı,  çünki 
onların  qobul  olunm ası  ilo  daxili  b a z a rd a   qiymotlor  qalır, 
inflyasiya 
artırd ı 
vo 
son 
hesabda, 
bu 
da 
ohalinin 
g ü zoranına  pis  to ’sir  edirdi.  Buna  g ö rə   do,  osas  maliyyo 
mosololorindon  biri  do  C üm huriyyotin  müstoqil  kağız 
pullarının  buraxılması  idi.
T okco  çarizm don  qalan  ağır  mirasın  dcyil,  hom  do 
kifayot  qodor  milli  maliyyoçi  k a d rla rın   olm am ası  gonc 
dövlotin  ağır  maliyyo  voziyyotini  d a h a   da  gorginloşdirorok 
maliyyo  sistem indo  ciddi  b öhra na  sobəb  oldu.  Pulun 
s ü r’otli  emissiyası  höku m əti  (Bakı  bonu  adlanan)  ycni 
pullar  kosmok  yolunu  tu tm a ğ a   v a d a r  edirdi.  Todavüldo 
4  valyuta  v ar  idi.  Ç a r   hökum oti  torofindən  kəsilmiş 
(nikolaycvski  ad la n d ırıla n )  rubllar.  Müvoqqoti  hökumotin 
kəsdiyi  (k c rc n k ilo r)  pullar,  Tiflisdə  buraxılmış  Zaqafqa- 
ziya  hökum oti  bonları  vo  nohayot,  Bakı  bonları.  Bütün 
bu  v aly u talar  qan u n i  ödoniş  vasitosi  olaraq  dövriyyodo 
idilər.
Y a ra n m ış  şə ra itlo   ə la q o d a r  o lara q   1918-ci  il  sentyabrın
22-do  hök u m o t  Bakı  bonlarının  dövriyyəyo  buraxtlması 
h aq q ın d a   q o ra r  çıxardı.  Q o ra ra   uyğun  olaraq  40  manat 
(Bakı  bonu)  I  T ü rk iy o   lirosino  boraborloşdirilirdi.  Başqa 
pul  vahidlorinin  dövriyyədon  çıxarılması  holə  nozordo 
tu tu lm u rd u .
Kağız 
p ullar 
h a q q ın d a  
bir-birinin 
ardınca 
xcyli 
h ö k u m ət  form a n la rı  vcrilirdi.  Bakı  bonunun  dövriyyoyo 
daxil  cdilmosi  h a q q ın d a   birinci  h ö kum ət  formanından 
iiç  gün  sonra,  scntyabrın  25-do  h ö k u m ət  10,  25  vo  50
b o n  
nom in al  d ə y ə r i n d ə  
d a h a  
30  milyon 
b o n   m a n a t   ç a p  
e t m ə k  
h a q q ı n d a   q a n u n  
v e r i r   v ə  
onların  kəsilməsi 
ü ç ü n
1 5 0 , 0 0 0  
m a n a t l ıq   k r e d it  
a y ı r ı r .  
T ez lik lə 
b u  
pullarm   həqiqi 
kom inal  d ə y ə ri  m ə ’lum   oldu  və  F.Xoyski  o  dövrdə 
İstan b u ld a  o la n   M .R ə su lz a d ə y ə  
g ö n d ə r d i y i   x ü s u s i  
sə n ə d d ə  
b ı ı  
h a q d a  
m ə ’lu m a t  
verm işdi. 
Baş 
nazir 
kursu 
d a y ə r l ə n d i r ə r k ə n  
20 
m a n a t 
da 
aşağı 
düşm üşdür. 
G öriindüyü  kim i  h ö k u m ə t i n   n ə z ə r d ə   tu td u ğ u   40 
m a n a t  
k u r s u n u  
q o ru y u b   saxlam a q  m ü m k ü n  
o l m a m ı ş d ı .   M ö v b ə t i  
fo rm a n   1918-ci  il  okty ab rın   26-da  verilmişdi.  Müxtəlif 
nıaliyyə 
iş lə rin d ə  
yerli 
b o n la rd a n  
i s t i f a d ə  
edilmosi 
hesa bına  öz  m övqeyini  bir  q ə d o r 
r n ö h k ə m l ə d ə  
b i l o n  
Maliyyə  Nazirliyi 
əlavə  o la ra q   d a h a  
5 0  
min  marıat 
b u r a x a  
bilmişdi 
v ə  
bu 
da 
ö z  
n ö v b ə s i n d ə  
F . X o y s k i  
h ö k u m ə tin ə   d ö v lət  q u llu q ç u la rın m   m aaşını  100% 
a r t u  
m a ğ a  
elə c ə  
d ə  
xüsusi 
o la ra q  
M a a rif 
N a z i r l i y i n i n  
ehtiyacları  ü ç ü n   22  m in  m a n a t  ayırm ağa  im kan  vcrmişdir. 
H ö k u m ə tin   bir  sıra 
təd b irlər  gö rm əsin ə 
b a x m a y a r a q ,  
inflyasiya  prosesini  d a y a n d ırm a q   m ü m k ü n  
o l m a r n s ş d ä r .  
V ə z i y y ə t  
bir 
d ə  
o n u n l a  
ç ə t i n l ə ş m i ş d i r  
k i ,  
q o n ş u  
G ü rc ü s ta n  
A z ə rb a y c a n  
h ö k u m ə tin o  
i ə z y i q  
g ö s t ə r ə r ə k  
t ə i ə b  
edirdi  ki,  o,  Z a q a fq a z iy a   bonları  buraxsırı. 
1 9 1 8 - c i  
il  oktyabrın  28-do  A z ərb ay c an   Cüm huriyyoti 
N a z i r l o r  
Ş u r a s ı n m  
iclasın d a  G ü rc ü s ta n  
höku m ətin in  
x a h i ş i  
ilo 
n ö v b ə t i  
Z a q a f q a z iy a  
bonlarının 
k ə s i i m ə s i  
haqqmdr. 
r n ə s ə i ə  
m ü z a k ir o   o lu n d u .  A zorbaycan  hökum əti  ofavo 
olaraq  d a h a   80  milyon  kağız  pul  kosmoyo 
r a z ı l ı q  
verdi 
v ə  
b u nun  əvozindo,  tolob  etdi 
k i ,  
o n u n   borcları  ödonilsin 
və 
e l ə c ə  
də,  bu  valyutanın  bir  hissosi 
C ü m h ü r i y y ə t d o  
q a S s ı n . 39
B d o  
ş o r a itd ə   öz  xüsusi 
p u lu n u n  
y ü k s o k  
k u r s u n u  
q o r u y u b  
sax lam a q  
ç o x  
ç ə t i n  
i d i .  
X e y l s  
z o i f  
i q t i s a d i  
poterısiala  m alik  o lan  h ə r  iki  qonşu  rcspublika  səsl 
m a l i y y o  
siyasoti  a p a r a r a q   çalışırdılar  ki, 
i x r a c  
e t d i k l o ı s  
m a i  
üçün  qoyulan 
ödəniş  p u lunu  öz 
v a l y u t a l a n  
i l o  
a l s ı n l a r . 4 0
A zorbaycan  h ö k u m ə ti  uzun  m üd d o t  b una 
n a i l  
o l a  
b i l m ə d i ,  
lıərç ən d   ki,  o  m ü h ü m   stratcji 
x a m m a l a  
m a l i k  
idi,  lakin  h ö k u m ə t   ixrac  o lu n a n   m aldan 
g ə l o n  
g ə ü r i  
miixtolif  v aly u talarla  alm aq  m əcburiyyotindo 
q a l ı r d ı .

---