Игтисадијјат илә сијасәтин бир-бири илә әлагәли олмасына сәбәб олан амилләрдән бири дә, истеһсал олунмуш малларын вә ја мәнфәә
Yüklə 1,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (1-5-1) SİYASİ PARTİYALAR
38 Hal-hazırda, müxtəlif ölkələrdə qüdrəti əldə etmək üçün aparılan mübarizələrin şahidi oluruq və bütün bunlar son nəticədə qüdrətlərin yerbəyer olmaları ilə başa çatır. İkinci hissəyə aid olan siyasi qüdrət və dövlət daxili qruplar adlanır. Bu kimi qruplar ayrı-ayrılıqda təşkilat halında gizli və ya aşkar, rəsmi və ya qeyri-rəsmi şəkildə fəaliyyət göstərir. Qarşılarına qoyduqları ən başlıca məqsəd isə, yalnız dövlətin siyasi qüdrətini ələ keçirib, ölkənin idarə olunması üçün təyin olunan siyasətə öz təsilərini göstərməkdədir. Onlar ölkənin qanun və siyasi struktrunu qəbul edir və qanun çərçivəsində öz məqsədlərinə çatmaq üçün dövlətlə qərəzli və ya sülhamiz rəqabət aparırlar. Әlbətdə, bəzi hallarda onların siyasi tələbləri ilə konstitusiya arasında ixtilaf və ziddiyyətlərdə meydana gəlir. Belə olduqda, onların fəaliyyəti dövlət tərəfindən pislənir və mənfi münasibət bəslənməyə başlanır. Son nəticədə isə, bu kimi qruplaşmalar ya öz fəaliyyətini dayandırır, ya da siyasətini yeni istiqamətə yönəldib, dövlətə müxalif qruplaşmalardan birinə çevrilirlər. Bunun əks tərəfi də baş verə bilər. Yəni müxtəlif səbəblər üzündən məsələn, müxalif siyasi qruplar qüdrət əldə etməklə, dövlətin onlara olan münasibəti tamamilə dəyişib, hətta hakimiyyətdə onlara yer belə verə bilər. Nikaraqua və Tacikistanda baş verənləri buna misal çəkmək olar. Dövlətlə siyasi qruplar arasında meydana gələn bu qarşıdurma başa çatmaya da bilər, lakin bu onların hər ikisinin zəifləyib və ya geriləməsinə səbəb ola bilər. Siyasi qüdrətlərin özləri isə üç hissəyə bölünürlər: 1-Siyasi partiyalar 1 ; 2-Qruplaşmalar 2 ; 3-Təziqgöstərici qruplar 3 . (1-5-1) SİYASİ PARTİYALAR Siyasi partiyalar cəmiyyətin formalaşmış siyasi qüdrətini təşkil edir və eyni zamanda müasir və demokratik dövlətlərin ən bariz 1 Political party 2 Factions 3 Pressure Groups 39 xüsusiyyətlərindən biri hesab olunur. Onlar ilk dəfə olaraq XİX və XX əsrlərdə İngiltərə və Amerikada meydana gəlmişlər. Siyasi partiyaların meydana gəlməsi, cəmiyyətin müxtəlif qrupların siyasi formalaşmasına və rəsmi qüdrət əldə etmələrinə şərait yaradır. Siyasi partiyanın ən başlıca məqsədi, qüdrəti ələ keçirməkdən ibarətdir. Qüdrət dedikdə isə, ölkəyə rəhbərlik, baş nazir, müxtəlif nazirliklər və bu kimi yüksək vəzifələr nəzərdə tutulur. Partiyanın rəhbər və mərkəzi komitəsinin üzvləri, onun siyasi yolunu təyin edir və partiyanın amal və ideologiyasına sadiq olan şəxslərin namizədliyini dövlət postlarını tutmaq üçün irəli sürür. Bütün bunlarla yanaşı, seçkilərdə əhalinin rəy və rəğbətini qazanmaq üçün onlarla geniş şəkildə müzakirə və təbliğata başlayır. Məsələn, Pakistan kimi ölkələrdə prezident senat və qanunverici məclis tərəfindən seçilir. Lakin İran İslam Respublikasında və digər ölkələrdə prezident vətəndaşlar, ölkəyə rəhbərlik isə ruhanilərin təşkil etdiyi "xubrəqan məclisi" 1 tərəfindən seçilir. Әlbətdə, bütün bunlar siyasi formalaşmış, xüsusilə də demokratik ölkələrin əldə etdikləri nəticələrdir. Bu kimi cəmiyyətlərdə qüdrəti əldə etmək üçün siyasi partiyalar arası rəqabət aparılır. Lakin Səudiyyə Әrəbistanı tək qeyri- demokratik, ya Birma kimi ordu tərəfindən idarə olunan və ya təkpartiyalı İraq, eləcə də sosialist və kommunist kimi ölkələrdə partiyalararası rəqabət və mübarizə heç bir məna və məfhum kəsb etmir. Siyasi partiyaların müxtəlif tələb və dayaq nöqtələri olur. Onlardan bəziləri insanın təbiəti əsasında, cəmiyyətin adət- ənənələrinə sadiq qalaraq meydana gəlir. Məsələn, mühafizəkarlıq, təəssüb, azadlıqsevərlik və bu kimi hisslərə yiyələnmək, hər hansı bir siyasi partiyanın meydana gəlməsinə səbəb ola bilər. Bəziləri isə yoxsul və varlıların, fəhlə sinfinin tərəfdarı olan partiyalar kimi, ictimai-iqtisadi fərq və ictimai təbəqələr arasında olan qarşıdurmalar əsasında meydana gəlir. Siyasi partiyalar məntəqəyə xas olan xüsusiyyətlər əsasında da meydana gələ bilər. Kanadada meydana gəlmiş ingilis, fransız və ya 1 Yüksək Mütəxəsislər Məclisi 40 müəyyən məntəqəyə xas olan kürd və puştun partiyalarını buna misal çəkmək olar. Siyasi partiyaların başqa bir qismi isə, dinə və məzhəbə olan etiqad əsasında meydana gəlir. İrandakı "İslam" və Pakistanda fəaliyyət göstərən "İslami camaat", "Cəfəriyyə təhrik" [Cəfəriyyəyə təhrik] partiyalarını buna misal çəkmək olar. Siyasi pariyaların başqa bir qismi isə kommunist fəlsəfi tərzi- təfəkkür və ideologiya əsasında meydana gəlir. İraq və Suriyyadakı “Bəs” partiyaları kimi. Bu partiyaların üzərinə bir neçə mühüm vəzifə düşür: 1-Millət və əhali arasında birliyi bərqərar etmək; 2-Siyasi rəqabətlər zamanı əhaliyə nəzəri, əməli və siyasi təlimlər vermək; 3-Әhali ilə dövlət arasında vasitə amillərini təmin etmək; 4-Әhalinin ümumi siyasi məlumatlarını genişləndirmək və seçki azadlığı üçün lazımi şərait yaratmaqla, demokratiyanın verdiyi nəticələri geniş şəkildə işıqlandırmaq; 5-Mətbuat, çıxış və yığıncaqlar vasitəsilə dövlətin buraxdığı səhvlərə irad tutmaq; Bütün bunlar dövlət adamlarının ictimai məsələlərə etinasız olmalarının qarşısını almaqla yanaşı, tənqid olunmasınlar deyə, hər zaman gördükləri işləri diqqət yetirmələrinə və səhvə yol verməmələrinə səbəb olur. 6-Nüfuz sahibi olan qüdrətləri aşkara çıxarıb, onları cəmiyyətə tanıtdırmaq; Çünki, partiyalar nüfuza malik olan bu kimi şəxslərlə yaxından tanış olmaqla, seçkilərdə vətəndaşlara daha layiqli şəxslərə səs vermələrinə köməklik edə bilərlər. 7-Ümumi əqidə və tərzi-təfəkkürü nizama salıb, vətəndaşların istək və arzularının həyata keçməsi üçün lazımi şərait yaratmalı, onlara milli və ümumi məsələlərin həll olunmasında müdaxilə etməyə köməklik etməli; 8-Qüdrəti ələ keçirib rəy toplamaq üçün sadiq nümayəndələrin namizədliyini irəli sürməli və rəqib partiyaların qüdrəti ələ keçirmələrinə mane olmalı. Yüklə 1,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|