Ii-mühazirə: Kimyada atom-molekul təlimi

v) Ekvivalentlər qanunu: Ekvivalent anlayışını elmə alman kimyaçısı Rixter gətirmişdir. O, 1803 ildə ekvivalentlət (paylar) qanununu kəşf etmişdir. Maddələr bir – biri ilə ekvivalentlər sayda qarşılıqlı təsirdə olurlar. Başqa sözlə, reaksiyaya girən maddələrin kütlələrinin onların ekvivalent kütlələrinə olan nisbəti bir – birinə bərabərdir.
(1) və ya
Burada : m₁ və m₂ reaksiya girən maddələrin kütlələrini, M_eq(1) və M_eq(2) isə həmin maddələrin ekvivalent kütlələrini göstərir. (E₁ və E_2­ – də). (1)ifadəsini belə də yazmaq olar: (2) və ya (2)-yə görə: Reaksiyaya girən və həmçinin alınan maddələrin kütlələri nisbəti onların ekvivalent kütlələrinin nisbətinə bərabərdir.
NH₃ –ın əmələ gəlməsində azotun 14 qramı ilə hidrogenin 3 qramı qalıqsız birləşir. Yəni reaksiyaya daxil olan maddələrin verilmiş miqdarı bir – biri ilə kimyəvi cəhətdən eyni qiymətlidir. Başqa sözlə, 14 qram azot 3 qram hidrogenə ekvivalentdir.
5. Avoqadro qanunu: bu qanun yalnız ideal qazlar üçün doğrudur. (Boyl – Mariott, Gey – Lüssak və s. qanunlar kimi).
Eyni şəraitdə (T və P) müxtəlif qazların bərabər həcmlərində eyni sayda molekul
olur. Bu qanunu 1811- ci ildə İtalya alimi Amedeo Avoqadro kəşf etmişdir. Bu qanundan 2 nəticə çıxır.
1.Eyni şəraitdə müxtəlif qazların bir molu eyni həcm tutur, bu həcm qazın molyar həcmi adlanır. Normal şəraitdə (n.ş. T=273⁰K, P=0,1 MPa) istənilən qazın molyar həcmi 22,4
l/mola bərabərdir.
V_Mqaz (n.ş.) = 22,4 l/mol = 22,4 m³/kmol.
Qazın molyar həcmi V_M onun həcminin V maddə miqdarına ν (1) və ya molyar kütləsinin M onun sıxlığına olan nisbəti (2) ilə müəyyən edilir.

2.Qaz halında olan maddənin molyar kütləsi (M) (eləcə də nisbi molekul kütləsi M_r) onun hidrogenə görə sıxlığının iki mislinə bərabərdir:

Çox vaxt qazların sıxlığını havaya (4 həcm azot + 1 həcm oksigen) görə D_hava­ təyin edirlər. Havanın orta molyar kütləsi

Olduğundan istənilən qazın molyar kütləsi M=29∙D_hava (2) olacaqdır. (1) və (2) formullarından istifadə edib, qazların hidrogenə və havaya görə sıxlığını təyin etmək olar.

Qazın 22,4 litrində (n.ş.) və həmçinin istənilən maddənin 1 mol miqdarında olan molekul və ya atomların sayı Avoqadro ədədi (N_A= 6,02∙10²³ mol^-1) adlanır.

6.