Ijtimoiy fanlar

3.Foydani taqsimlash tartibi va ko`paytirish yo`llari
Korxonalarning, yuqorida keltirilgan, xo`jalik faoliyatidan olingan daromadlari va qilingan xarajatlari asosida foydaning quyidagi beshta ko`rsatkichlari aniqlanadi:
- mahsulotni sotishdan olingan yalpi foyda - bu sotishdan olingan sof tushum bilan sotilgan mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi o`rtasidagi tafovut ko`rinishida bo`ladi:
Demak, foyda korxona xo`jalik faoliyatidan olingan daromadlarning xarajatlardan ortiq bo`lganligidan, ya'ni ijobiy moliyaviy natijaga erishilganidan darak beradi. Uning miqdori, asosan, ikkita ko`rsatkichga - mahsulot narxi va uni ishlab chiqarish xarajatlariga bog`liq.
Erkin raqobat sharoitida mahsulotga narx uni ishlab chiqaruvchi yoki uni xarid qiluvchining hohishiga qarab past yuqori qo`yilmaydi. Mahsulot narxi erkin bozorning narxlashtirish qonuniyatlari ta'siri ostida, avtomatik ravishda belgilanadi.
12-MAVZU. ISh HAQI VA MEHNAT MUNOSABATLARI
Reja:
1. Ish haqi tushunchasi.
2. Ish haqining iqtisodiy mazmuni, tashkil etish shakllari
3. Foydaning mazmuni. Foyda me’yori va massasi.
Korxonalarning bozorga mahsulot yetkazib berishga bo’lgan layoqatini aniqlab beruvchi muhim omil sarf-xarajatlar darajasi hisoblanadi. Har qanday tovarni ishlab chiqarish iqtisodiy resurs sarflarini taqozo qiladi, ular ma’lum narxga ega bo’ladi. Korxona bozorga taklif qiladigan tovar miqdori iqtisodiy xarajatlar (resurs narxlari) darajasiga, resurslardan foydalanish samaradorligi va tovarlar bozorida sotiladigan narxlarga bog`liq. Bu mavzuda biz sarf-xarajatlarning umumiy tabiati va tarkibiga to’xtalamiz hamda foydaning tashkil topishini tahlil qilamiz.
Shu bilan bir qatorda, kishilarning hayot kechirishi va turmush darajasini aniqlab beruvchi daromadlarning asosiy turi bo’lgan ish haqini Tahlil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Mavzuda ish xaqining iqtisodiy tabiati bilan bog`liq muammolar va uning shakllari hamda bozor munosabatlari sharoitida ish haqi darajasiga tasir ko’rsatuvchi omillar ko’rib chiqiladi.