İlham Mazanlı
Yüklə 3,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi
- İlham A.Mazanlı_________________________________________________________
KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 90
partiyalar tərəfindən öz məqsədlərinə çatmaq üçün daha fəal şəkildə istifadə olunur. Müasir cəmiyyətlərdə fəaliyyət göstərən sol təmayüllü partiyalar “milli ideya”nı sosialist məzmuna malik ideya kimi qəbul edirlər.
inqilabi dəyişiklikləri nəzərdə tutan siyasi xəttin radikallaşdırılmış ifadəsidir və bunun üçün hətta zorakılığın tətbiqini də məqbul hesab edir; əsasən azadlıq, bərabərlik, qardaşlıq, hakimiyyətsizlik və s. emosional və ya da uydurma şüarlarla bağlı olur. Yaranma tarixi etibarilə 1789- 1794-cü illər Böyük Fransa inqilabı dövrünə gedib çıxır. O Ali nümayəndəli orqanının deputatlarının kralı dəstəkləyənhissəsi iclas salonunun sağ tərəfində, əleyhdarları isə sol tərəfində otururdular. Lakin, hələ bundan əvvəl də sağçılıq düzgünlüyün, solçuluq isə şeytan qüvvələrə yaxınlığın rəmzi kimi başa düşülürdü. Belə hesab edirlər ki, sollar dəyişikliklərə, bərabərliyə, sağlar isə ənənəyə, guya həqiqi azadlığı təmin edən cəmiyyətin iyerarxiyalılığına meyl edirlər. Siyasətdə sol qüvvələrin ifrat təzahürü olub, destruktiv və anarxist səciyyə daşıyan solçuluq gələcəyə ümid bəsləyən tələbələri, sinfi simasını itirmiş lümpen proletariatı, işsiz gəncləri, ziyalıların sosial temperamentinə görə qeyri-sabitliyə meylli qismini əhatə edir. Sosial-sinfi zülmlə yanaşı, əlavə problemlərlə qarşılaşan irqi və etnik azlıqların nümayəndələri, feministlərin, “ifrat yaşılların” müəyyən hissəsi də solçuluğa meylli olurlar. İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 91
Ümumiyyətlə, cəmiyyətin istənilən sosial təbəqəsinə mənsub olan “kəskin hiss” tərəfdarları solçuluğa meyllidirlər. Volyuntarizm, ifrat inqilabçılıq, siyasi avantürizm, “inqilabi partlayış” (guya bundan sonra hər şey öz-özünə yeni şəkildə qaydaya düşəcəkdir) solçuluğun ayrılmaz xüsusiyyətləridir. Solçuluq əksyönümlü qüvvələrin həyata keçirdikləri siyasi fırıldaqlar üçün də münasib pərdə rolunu oynayır. Solçuluq uzun çəkən böhranlı proseslər zamanı da meydana çıxa bilir. Siyasətdə zorakılığı dəstəkləmək, iqtisadiyyatda səriştəsiz və tələsik qərarların qəbulu və tətbiqi, mədəniyyət sahəsində “xilasedici” tədbirlərin görülməsi və s. solçuluq üçün olduqca xarakterikdir. Solçuluqda azadlıq barədə moizələrin ən vulqar bərabərlik və avtoritarizm ilə birləşdirilməsinə də yol verilə bilər. Lenin öz dövrü üçün solçuluğun nümunəsi olan “solluq uşaq xəstəliyi”nin politoloji təhlilini vermişdir. Lakin, inqilabın və proletariat diktaturasının labüdlüyü barədə onun müdafiə etdiyi ideyanın özündə də tənqid etdiyi fenomenin əlamətləri var idi. Siyasi fəallıq tərzi kimi, solçuluq 60-cı illərin gənclər hərəkatlarında (qoşizm, “yeni solların” fəallığı, üsyankarlıq formasında) və hətta daha geniş ictimai hərəkatlarda da üstün yer tuturdu. 70-ci illərdə hər yerdə solçuluğun zəifləməsi, 80-ci illərdə isə hətta “Sollar Reyqan uğrunda” hərəkatı (“korrupsiyaya qurşanmış üçüncü dünyanı” dəstəkləməkdən, sovet totalitarizminin bağışlan- KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 92
masından tamamilə imtina etmək məqsədilə 1984-cü ildə təşkil olunmuşdu və antiamerikanizm şəraitini riyakarlıqla, bilərəkdən gərginləşdirirdi) kimi “qeyri-təbii” fenomenlər də müşahidə olunurdu. Ümumiyyətlə, sollar və sağlar arasındakı sərhədi qəti müəyyənləşdirməyin özü də çətindir. Təcrübə solçuluq təmayüllü bir sıra siyasi təşəbbüslərin də perspektivinin olmadığını göstərmişdir. Bu tipdən olan “Avanqard” partiyaların (
“Qara bəbirlər” radikal afroamerikan təşkilatı və s.) sosial bazaları da məhdud olur. Solçuluqdan imtina ümumən solların hərəkatında yeni istiqamətlər axtarıldığını göstərir. Lakin, özlərinin sosial fəallığını yenidən nəzərdən keçirən “yeni solların” xeyli hissəsinin elan etdikləri “sol radikalizmə dair rekviyem” siyasətdə solçuluğun tamamilə aradan qalxması və inqilabi idealın müvafiq şəkildə təfsiri demək deyildir.
solçuluğun tərəfdarlarının siyasi təşəbbüslərinin bir çoxu bələdiyyə idarəçiliyi strukturları səviyyəsində həyata keçirilir. İkincisi, yeni radikalizmə ümid bəsləyən, idarəetməyə dair qərarların qəbul olunmasında birbaşa iştiraka meyl edən “ağ” və “göy” yaxalıqlıların yeni koalisiyası yaranır. Üçüncüsü, sol təşəbbüslərin bir çoxu mərkəzçi və sol siyasətçilər tərəfindən nəinki, rədd olunmamış, hətta müəyyən dərəcədə sabitləşmişdir. Ona görə də fəallığın yeni sahələri axtarılır (ekoloji və müharibə əleyhinə hərəkatlar, İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 93
keyfiyyətcə yeni hakimiyyət strukturlarının axtarılması, mədəniyyət sahəsində sanballı iş və s.). Belə halda əslində solçuluqdan danışmaq lazım gəlmir, onun ifratçılığı azalır. Solçuluğun keçmiş tərəfdarları arasında yeni texnologiyalar əsrində son dərəcə güclənmiş elitar strukturlara qarşı dayanan geniş demokratik nəzarət ideyası üstün yer tutmağa başlayır. Demokratik sosializmdən gələn bu ideya Qərbdə gənclər arasında getdikcə daha geniş yayılır.
50 Müasir Azərbaycan cəmiyyətində fəaliyyət göstərən sol təmayüllü partiyalar, məsələn, Azərbaycan
51 , Azərbaycan Kommunist Partiyası (AKP-MLP) 52 və Azərbaycan Yeni Nəsil Kommunist Partiyası 53 “milli ideya”nı sırf sosialist 50 Politologiya. Ensiklopedik lüğət. - Bakı: “Elm” nəşriyyatı, 2007. səh.259. 51 1993-cü ildə Ramiz Əhmədov tərəfindən qurulmuşdur. http://az.wikipedia.org/wiki/Azərbaycan_Kommunist_Partiyası
52 Azərbaycan Kommunist Partiyası
(AKP-MLP) siyasi
partiya kimi 2011-ci il oktyabrın 31-dən fəaliyyət göstərir. Azərbaycan Kommunist Partiyası
(marksizm-leninizm platformalı) (AKP-MLP) və Ələsgər Xəlilovun başçılıq etdiyi Azərbaycan Kommunist Partiyasının birləşməsi nəticəsində yaranmışdır. Birləşdirici qurultayda AKP-MLP- nin keçmiş başçısı Telman Nurullayev partiyanın birinci katibi, həmçinin Siyasi büronun üzvü seçilmişdir.
http://en.wikipedia.org/wiki/Communist_Party_of_Azerbaijan_(2011) 53
Azərbaycan Yeni Nəsil Kommunist Partiyası (AYNKP) siyasi- içtimai çərəyan olaraq 2005-ci ilin fevralından mövcuddur. 2005-2007- ci illər AYNKP dərnəkçilik formasında fəaliyyət göstərib. 2008-ci ilin əvvəlindən etibarən isə AYNKP özünün dərnəkçilik dövrünü başa vurub Yüklə 3,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|