İmam Birgivî (ö. 981/1573), XVI yüzyılda Osmanlı Devleti’nin ilim, kültür

UMDE 
Dini Tetkikler Dergisi
14
bulunuyordu. Bununla da yetinmeyip kitaplar telif ediyordu. Nitekim Birgi’de 
uzun süre müderrislik yapmasından dolayı “Birgivî” ismi ile meşhur olmuştur.
10
Birgivî, başta 
Avâmil
ve 
İzhâr
olmak üzere gerek Arap grameri konusunda 
gerekse diğer İslamî ilimlerde kaleme aldığı eserlerle büyük bir hizmet yap
-
mıştır. Kur’ân ve sünnetin dili olan Arapça’nın öğrenilmesi noktasında büyük 
bir çaba harcamıştır. Son derece samimi, tavizsiz ve idealist biri olan Birgivî, 
devletin bütün kademelerindeki yöneticilerde gördüğü eksiklikleri büyük bir 
cesaretle dile getirmiştir.
11
Birgivî, 981 yılı Cemâziyelevvel ayında (Eylül 1573) bir İstanbul seyahati 
esnasında veba hastalığına yakalanarak vefat etmiştir. Akabinde de Birgi’ye 
getirilerek defnedilmiştir.
12
1.2. Eserleri
İmam Birgivî tek yönlü bir şahıs değildir. İslamî ilimler başta olmak üzere 
neredeyse her alanda eserler veren müellif eserlerini Türkçe ve Arapça olarak 
kaleme almıştır.
13
Biz konumuz gereği sadece Arap Dili’ne ait eserlerini zik
-
retmekle yetineceğiz. Bu eserler şöyledir:
İm’ânu’l-enzâr
Risâletun fi’s-sarf
Kifâyetü’l-mübtedî
el-Emsiletü’l-fadliyye
Şerhu’l-emsileti’l-fadliyye
Hâsiye ale’l-fadliyye
Ta’lîkât ale’l-fevâidi’d-diyâiyye
İmtihânü’l-ezkiyâ
Ta’lîkât ale’l-imtihân
Avâmil
İzhâru’l-esrâr
10 Yüksel, “Birgivî”, 6: 192.
11 Yüksel, “Birgivî”, 6: 192.
12 Bk. Arslan, 
İmam Birgivî Hayatı, Eserleri ve Arapça Tedrisatındaki Yeri,
46; Yüksel, “Birgivî”, 6: 193.
13 Birgivî’nin eserleri hakkında Bk. İsmail Paşa el-Bağdadî, 
Hediyyetü’l-Arifîn Esmâü’l-Müellifîn ve Asâ
-
ru’l-Musannifîn,
(İstanbul: Maarif Vekâleti 1951), 2: 252; Arslan, “İmam Birgivi’nin Hayatı, Şahsi
-
yeti ve Eserleri”, 23; Yüksel, “Birgivî”, 6: 193-194; Düzenli, “Balıkesirli Bir Osmanlı Aydını: İmam 
Birgivî”, 243-244.

---