Zülfikar Durmuş – Ramazan Meşe:
Birgivî’nin
el-Avâmil
Adlı Eserinin
Nahiv İlminin Öğretimindeki Yeri ve Önemi
17
4. Muzari fiili nasb eden harfler:
4 tanedir:
En
(
نأ
),
len
(
نل
),
key
(
يك
),
izen
(
نذإ
).
5. Muzari fiili cezm eden kelimeler:
15 tanedir:
Lem
(
مل
),
lemmâ
(
امل
),
lâmu’l-emr
(
ل
), nehiy
lâ
’sı, (
لا
). Bunlar bir muzari fiili cezm ederler. İ
n
(
نإ
),
meh
-
mâ
(
امهم
),
mâ
(
ام
),
men
(
نم
),
eyne
(
نيأ
),
metâ
(
ىتم
),
ennâ
(
ىنأ
),
eyyu
(
يأ
),
ḥaysumâ
(
امثيح
),
İzmâ
(
امذإ
),
İzâmâ
(
اماذإ
). Bunlar ise şart ve ceza olarak isimlendirilen iki
muzari fiili cezm ederler.
Kıyasî âmiller dokuz tanedir: Mutlak fiil, ism-i fâil, ism-i mefûl, sıfat-ı
müşebbehe, ism-i tafdil, mastar, muzâf isim, tam mübhem isim ve mana-yı fiil.
Mutlak fiil: Her fiil, failini ref ve mefûlünü nasb eder. Her fiil için bir fail
gerekir. Eğer bu fail ile söz tamamlanırsa bu fiile
tam fiil
denir. Eğer fail ile
cümlenin manası tamamlanmıyor ve mana ancak mansûb bir haber getirmekle
tamamlanıyorsa bu fiile de
nakıs fiil
denir.
İsm-i fâil: Bu, kendi ma’lûm fiilinin ameli gibi amel eder.
İsm-i mefûl: Kendi meçhul fiilinin ameli gibi amel eder.
Sıfat-ı müşebbehe: Bu da kendi fiilinin ameli gibi amel eder.
İsm-i tafdil: Kendi fiilinin ameli gibi amel eder.
Mastar: Kendi fiilinin ameli gibi amel eder.
Muzâf isim: Cer amel eder.
Tam mübhem isim: Nasb ameli yapar.
Mana-yı fiil: Kendisinden fiil manası anlaşılan her lafızdır.
Manevî amil iki kısma ayrılmıştır: Birincisi mübteda ve haberi ref eden,
ikincisi ise muzari fiili ref eden amildir. Bunları tablo halinde şöyle gösterebiliriz:
