Ислам вя елм
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Möminin fərasətin- dən qorxun. Onlar Allahın nuru ilə baxırlar”.
41
lərlə göstərərək bugünkü cəbrin əsaslarını ortaya qoy- muşdur. Bu gün təkəbbürlə qarşımızda söylədikləri bu elmin sahibi də Cabirdir… Yəni cəbrin sahibi də müsəl- manlardır. Bir bərabərliyin iki tərəfinə eyni miqdar əlavə edilərsə, çıxılarsa, vurularsa və ya bölünərsə, bu bərabərlik pozulmaz, – deyən Cabirdir. Cabir nə etmiş- dir? Öz kitabında birdərəcəli və ikidərəcəli tənliklərin həllini göstərmişdir… Eyni zamanda üçdərəcəli tənliklərin həllini vermiş- dir. Ayrıca kvadrat kökü oxuyan tələbələrimizin çoxu üçdərəcəli tənlikləri həll edə bilmirlər, lakin Cabir, yəni müsəlmanların elmləri inkişaf etdirdiyi dövrün böyük bir alimi olan əl-Cabir, üçüncü dərəcəli tənlik həll etmə- yi göstərmiş və həm də bütün bunların yanında kub kök almağı da göstərmişdir. Bunlar elə böyük məsafələrdir ki, bu məsafələri keçmiş bəsit vəziyyətindən alıb apar- maq yalnız müsəlmanların fərasəti ilə mümkün olmuş- dur. Peyğəmbərimiz buyurur ki: “Möminin fərasətin-
xış yalnız mənəvi sahədə olmamışdır, maddi sahədə də olmuşdur. İslam alimlərinin bu elmlərə gətirdikləri qay- da-qanunları araşdırdığımız zaman insan heyran qalır. Bunlar bu böyük nüfuzu, bu böyük intizamı necə qur- muşlar, – deyə heyrət edərsiniz, çünki qədimdə çubuq- larla, şəkillərlə bu məsələlərin həll edilməsi haradadır? Bu gün on əsr keçməsinə baxmayaraq, hələ də Cabirin gətirdiyi elmin yerinə daha yaxşısını gətirmək mümkün olmamışdır. Haydı uzaqgörənlik edin görək sizi … Bizim cəbrdə istifadə etdiyimiz sıfır məfhumunu da mü-
42
səlmanlar gətirmişlər. Bugünkü cəbrin ən yüksək qisim- lərini göstərən limit hesabları vardır. Müsəlmanlar həm də loqarifmi kəşf etmişlər. Loqa- rifm cədvəllərini və loqarifm məfhumunu ilk dəfə kəşf edən əl-Xarəzmi 8 adlı İslam alimidir. Müsəlmanlar bü- tün bu riyazi kəşflərlə kifayətlənməmiş, həmçinin tarix, fizika və kimya sahəsində də yeniliklər yaratmışlar. Yaxşı müsəlmanlar fizika sahəsində nə etmişlər? Şərq- şünasın dediyi kimi qədim yunan filminin göstərdiyini dərhal əxz etməmişlər. Bir misalla bunu başa salmağa çalışaq; Bugünkü fizikanın yaradıcısı İbn Heysəmdir. 9
tanımırıq, – deyəcəksiniz. Çoxumuz liseydə oxuduq və ali təhsil aldıq, lakin İbn Heysəmin adı belə bizə öyrə- dilmədi. Amma İbn Heysəm fizikanın yaradıcısı və ata- sıdır. İbn Heysəm həmçinin bugünkü atom və molekul nəzəriyyəsini aşkar edən insandır. İbn Heysəm bu atom və molekul nəzəriyyəsinə əsasən sınma qanunlarını kəşf edən insandır. Qədim yunanlardan, məsələn, Evklid sın- ma qanunu haqqında demişdir ki, işıq bir prizmadan sınaraq digər tərəfə keçir. Evklidə görə işıq prizmanın bir tərəfindən digər tərəfinə keçərkən işığın sürəti kəsilir və bu kəsilən sürət aradakı bucaqlarla mütənasibdir. İbn Heysəm Evklidin səhv düşündyünü, əslində bucaqların özləri ilə deyil, sinusları ilə mütənasib olduğunu irəli sü- rür. Bu sürətlərin qırılması bu materialların ardıcıllıqları ilə mütənasibdir, – deyir. Və bu materialların içərisin-
8 “Qeydlər və izahlar” bölməsinə baxın. 9 “Qeydlər və izahlar” bölməsinə baxın. 43
dəki molekul nəzəriyyəsinə istinadən bu hesablamaları aparıb ortaya çıxarır. Kimya elminin yaradıcısı da müsəlmanlardır. Cabir ibn Həyyan 10 kimya elminin qurucusudur. O ilk dəfə ato-mun parçalana biləcəyini söyləyən və hicrətin II əsrində yaşamış böyük bir alimdir. Əsri-səadətdən dərhal sonra kimya elminə aid ikinci araşdırmaları ilə tanınan Cabir ibn Həyyan müəzzəm bir insandır. Atom nəzəriyyəsini ortaya çıxarmışdır. Cabir ibn Həyyan bu gün bizə kimya dərslərində öyrədilən Lavuazye prinsipini tədqiq edib üzə çıxarmışdır. Nyuton prinsipini ortaya qoymuşdur. Neçə əsr əvvəl? Avropalılardan təqribən on əsr əvvəl. Cabir ibn Həyyan VIII əsrin insanı. Halbuki Nyuton prinsipindən ancaq XIX əsrdə Avropada danışılmışdır. Cabir ibn Həyyan cazibə qüvvəsi qanunlarını da ortaya çıxarmışdır. Bunu haradan bilirsiniz? Bu yaxınlarda Al-maniyada 4 cildlik bir kitab nəşr ediləcək. Cabir ibn Həyyanın kitabı fotosurətləri ilə yayılacaq. O kitabın içərisində hər bir kəs bunu biləcək və görəcək. Avro-palılar Cabir ibn Həyyanın kitabını XIV əsrdə tərcümə etmişlər, lakin XVI əsrdə nə olduğunu başa düşmüş və beləcə Lavuazye prinsipi ortaya çıxmışdır. XVII əsrdə digər söylədiklərini başa düşmüşlər. Gey Lussak prin-sipi yaranmışdır. XIX əsrdə cazibə qanununu başa düş- müşlər, beləcə Nyuton qanunu ortaya çıxmışdır, lakin Cabir ibn Həyyan bunları artıq on əsr əvvəldən ortaya qoymuşdu. Cabir ibn Həyyan bütün elm tarixində ilk dəfə laboratoriya quran və ilk dəfə müşahidə və təcrübə
10 “Qeydlər və izahlar” bölməsinə baxın. Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|