Issn: 2148-6026. Yakın Doğu Üniversitesi Adına Sahibi Owner on Behalf of Near East University

24
 
Y
akın
 D
oğu
 Ü
nİversİtesİ
 İ
lahİYat
 F
akÜltesİ
 D
ergİsİ
Tarakçı, Muhammed, “Hıristiyan Düşüncesinde Apoloji ve St. Thomas Aquinas”, Uludağ 
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
, Cilt: 14, Sayı 2,2005
Ülken, Hilmi Ziya, Varlık ve Oluş. Ankara, 1968, s. 119-120; 
Vorlander, Karl, Felsefe Tarihi, Çev.: Yüksel Kanar, İz Yayıncılık, İstanbul 2004

---

Y
akın
 D
oğu
 Ü
nİversİtesİ
 İ
lahİYat
 F
akÜltesİ
 D
ergİsİ
,
 Yıl 2, Cilt 2, Sayı 2, Güz 2016 (25-56)
 
c
ahİlİYe
 D
önemİnDe
 l
ât
 k
ÜltÜ
Mehmet Mahfuz SÖYLEMEZ
*
Öz
Cahiliye Arapları Allah’ı kabul etmekle birlikte kendileri ile Allah 
arasına bazı aracılar koyarları. Bu aracılardan biri de Lât’tır. Han-
gi kelimeden türediği ve menşeinin neresi olduğu tartışılan Lât’ın 
nebati tanrıçası olduğu bilinmektedir. Petra’nın koruyucu tanrı-
çası olan Lât nebatiler döneminde Hicaz’a geçtiği sanılmaktadır. 
Hicaz’da  adına  bazı  mabetler  inşa  edilmiştir.  Bu  mabetlerin  so-
nuncusu Taif’te bulunuyordu. Hz. Peygamber tarafından gönderi-
len Muğire b. Şu’be ile Ebu Süfyan tarafından yıkılmıştır. 
Arahtar kavramlar: Lât, Putperestler, Nebatiler, Taif, İslam ön-
cesi,
Abstract
Allat is originated from Nabateans. Nabateans, who believe in it, 
had built so many temples for Allat. Lat was resided in the section 
as known Baytal. The meaning of this term is “the home of god”. 
There was a worldly place for these pagan gods because of their 
material character. So, the “baytal” at the Allat temples were the 
places of gods in the world. As the celestial link of gods, the “bay-
tal” had inscribed as niches at the wall of temple.   These niches 
had symbolized the gate of other world. This matter had reflected 
as a stone in the Hijaz region. So the stone has accepted as the 
baytal  of  allat  at  temple  and  temple  as  a  rock.  Therefore  some 
historians have claimed that the allat is a rock. But the rock or 
stone is the baytal of allat, which allat has resided in.  There are 
some temples for Allat in the different territories. The two of them 
were at Hijaz. The small of them is located at Nahlah and the big 
of them is located at Taef. Also there was a grave of man, who is 
resident. The biggest temples of Allat which located at Taef had 
belonged to Sakef tribe. But, all Arabs had respected to this temp-
le and had come to worship. The prophet after his prophecy has 
fought with Manat, Uzza, Allat and other pagan idols. The temple 
of Allat at Taef had collapsed by Mughire b. Shube and Abu Suf-
yan and had built the Taef Masjid/mosque instead of it.
Key words: Allat, Nabatiens, Taef, Pagans, Pre-Islamic Periot,
Giriş
Genelde İslâm tarihçileri, çizgisel tarih algısını benimseyen aydın-
lanmacı Batılı düşünürlerin aksine inişli- çıkışlı ve zikzaklarla ilerle-
yen bir tarih tasavvuruna sahiptirler. Bu tasavvura göre her bir pey-
* 
Prof. Dr. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi

---

26
 
Y
akın
 D
oğu
 Ü
nİversİtesİ
 İ
lahİYat
 F
akÜltesİ
 D
ergİsİ
gamber insanlığın dibe vurduğu bir noktada, onların yaratılış amacına 
uygun bir yaşam sürdürmelerini sağlamak için gönderilmiş ve kendi-
lerini düştükleri esfel-i safilin çukurundan çıkararak yaratılışların en 
üstünü olan ahsen-i takvim derecesine yükseltmiştir. Onların misyon-
larını tamamlayıp dâr-ı bekâya irtihalleri insanlığın yeniden yaratılış 
amacını unutmasına neden olmuştur. Yeni gelen her bir peygamber 
de kendisinden önceki elçiler gibi tevhit bayrağını devralarak mücade-
leye devam etmiştir. Hz. Peygamber ve onun mücadelesi de böyle ol-
muştur. Nitekim Hz. Peygamber de, insanlığın yaratılış amacını unut-
tuğu dönemde peygamberlikle görevlendirilmiş ve tevhidi düşüncenin 
egemen olması için mücadele etmiştir. 
Hz.  Peygamber’in  mücadelesini  anlayabilmek  için  yaşadığı  döne-
min  başat  dinî  düşüncesini  bilmeğe  bağlıdır.  Bilindiği  gibi  Cahiliye 
mensupları  olarak  bilinen  o  dönemin  Arap  toplumu,  bir  aşkın  var-
lıklar  piramidine  inanmaktaydı.  Bu  piramidin  tepesinde  yüce  Allah 
bulunuyordu. Allah yaratmayı tamamladıktan sonra evrenden adeta 
el  etek  çekmiş,  idaresini  piramidin  tabanında  yer  alan  sair  ilahlara 
bırakmıştır.
1
  Her  biri  ayrı  bir  görev  yüklenmiş  olan  ilahların  kimisi 
nasip, kimisi kader-kısmet bazısı ise bereket tanrısı, bir başkası ise 
doğurganlık  tanrısı  olarak  kabul  edilmişti.  İşte  o  döneme  ait  dinsel 
mantaliteyi anlayabilmek için Cahiliye dönemi ilahlarının her birinin 
araştırılması icap etmektedir. Bu durum bir taraftan o günü tanıma-
mızı sağlarken diğer taraftan da her zaman geri dönmesi ihtimal dâ-
hilinde olan Cahiliye’den de kaçınmayı mümkün kılacaktır. Elinizdeki 
makale bu amaçla yazılmıştır. Makalenin konusu Cahiliye Araplarının 
ilahlar panteonunda önemli bir yere sahip olan Lât’tır. Lât, Cahiliye 
döneminin en önemli ilah veya ilahelerinden biridir. Klasik kaynakla-
rımızda Uzzâ, Menât ve Hubel putlarına oranla en çelişkili bilgiler Lât 
hakkında  yer  almaktadır.  Bu  çalışmada  temel  kaynaklar  taranmış, 
bir araya getirilen bilgiler modern araştırmalardan da istifade edilerek 
harmanlanmıştır. Makaleye Lât’ın anlamı ile başlanmış, kimliği ile ilgi-
li bilgilerle devam edilmiş, tarihi ve asıl kökeni üzerinde durulmuştur. 
Daha sonra Lât mabedi, Taif-Lât ilişkisi ve onun için yapılan ritüeller 
anlatılmış, en son ise Taif’teki son Lât mebedinin yıkılışı anlatılmıştır.
1. Lat (El-Lat) Kelimesinin Etimolojisi
Bilim adamları arasında Lât isminin ne anlama geldiği ve hangi ke-
limeden türediği hususundaki bazı tartışmalar bulunmaktadır. Konu-
nun daha iyi anlaşılması için bu tartışmaları maddeler halinde şöyle 
zikredebiliriz. 
1 
Konu ile ilgili geniş bilgi için bkz. Mehmet Mahfuz Söylemez, “Cahiliye Arap İnancında 
Putların Yeri”, Cahiliye Araplarının Uluhuyiyet Anlayışı, (ed: Mehmet Mahfuz Söylemez”, 
Ankara 2015, 9 vd. 

---