Issn: 2148-6026. Yakın Doğu Üniversitesi Adına Sahibi Owner on Behalf of Near East University

Klasik Tefsir Mukaddimelerinde Yedi Harf Meselesi ve Yorumları
 
121
telik bu görüşlerin bir kısmı hemen hemen birbirine benzemektedir. 
Bu sebeple söz konusu fikirler, hülasa olarak zikredilecektir. Bunlar 
şöyle sıralanabilir:
a. Yedi Harf İle İlgili Çeşitli Görüşler
Yedi  Harf’ten  murat,  Kur’ân’da  bulunan  va’d-vaîd,  muhkem-mü-
teşâbih, helal-haram, kasas, emsâl, emir ve nehiydir.
28
Kur’ân  kelimelerinin  tilavet  şeklini  ve  telaffuz  keyfiyetini  bildiren 
izhar, idğam, tefhîm, terkîk, med, kasır ve imâledir.
29
Yedi  Harf’ten  kastedilen,  emir,  zecr,  helal,  haram,  muhkem,  mü-
teşâbih  ve  emsâldir.  Yedi  Harf’ten  kastın  nâsih,  mensuh,  muhkem, 
müteşâbih, mücmel, mufassal ve Allah’tan başka kimsenin bilemeye-
ceği tevil olduğu da bildirilmiştir.
30
Yedi Harf’i, tilavet esnasında telaffuz keyfiyetini ifade eden idğam, 
izhar, tefhîm, terkîk, işba’, med, kasr, teşdîd, telyîn, tahkik olarak yo-
rumlayanlar olmuştur. Yine Yedi Harf’i, muhkem, müteşâbih, nâsih, 
mensûh,  husus,  umum  ve  kasas  anlamında  değerlendirenler  de  ol-
muştur.
31
Yedi Harf, emir, nehiy, va’d, vaîd, ibâhe, irşâd, i’tibâr şeklinde açık-
lanmıştır. Yedi Harf’in, rubûbiyeti izhar, vahdâniyeti isbat, ulûhiyeti 
ta’zîm,  Allah  için  ibadet  etmek,  şirkten  kaçınmak,  sevablara  teşvik, 
azaplardan korkutmak şeklinde de tefsir edilmiştir.
32
Yedi Harf’ten maksat, mutlak ve mukayyed, âm ve hâs, nass ve mü-
evvel, nâsih ve mensûh, mücmel ve müfesser, istisnâ ve kısımlarıdır. 
Yedi Harf ile murat edilen tezkir ve tenis, şart ve ceza, tasrîf ve i’rab, ye-
minler ve cevapları, cami ve müfred, tasğir ve tazim, edatların ihtilafları-
dır. Yedi Harf, va’d, vaîd, helal, haram, mevâiz, emsâl, ihticâc demektir. 
Yedi  Harf,  emir,  zecr,  terğîb,  terhîb,  cedil,  kasas,  meseltir.  Yedi  Harf, 
mukaddem, muahhar, ferâiz, hudûd, mevâiz, müteşâbih ve emsâldir.
33
Kurtubî (ö.671/1273), âlimlerin Yedi Harf ile ilgili 35 ayrı görüş be-
lirttiğini ifade eder ve bunlardan önemli gördüğü 5 görüşü zikrederek 
28  Hazin, Alauddin b. Muhammed b. İbrahim, Lübâbu’T-Te’vîl fî Meâni’t-Tenzîl, Tashih, Ab-
dusselâm Muhammed Ali, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut, 1971, 10; ayrıca bkz. Zerkeşî, 
Bedrüddîn  Muhammed  b.  Abdillah,  el-Burhân  fî  Ulûmi’l-Kur’ân,  Beyrut,  Dâru’l-Fikr, 
1988, I, 274-275.
29  Hazin, a.g.e., I, 10.
30  Tabersî, Ebû Ali Fadl b. Hüseyin,Mecmau’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, tahkik, Seyyid Hâşim 
er-Rasûlî  el-Mahallâtî,  Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabîyyi,  Lübnan,  2008,  I,  12;  Zerkeşî, 
a.g.e., I, 275.
31  Ebu’l-Fadl  Şihâbuddîn  Mahmûd  el-Alûsî,  Rûhu’l-Meânî,  tashih,  Muhammed  Hüseyin, 
Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1997, I, 39.
32  Alûsî, a.g.e., I, 39.
33  Geniş bilgi için bkz. Süyûtî, a.g.e., 151-157. 

---

122
 
Y
akın
 D
oğu
 Ü
nİversİtesİ
 İ
lahİYat
 F
akÜltesİ
 D
ergİsİ
değerlendirir.
34
  Suyûti  de  diğer  görüşlerle  birlikte  bu  otuz  beş  görüşü 
maddeler halinde belirtir.
35
 Abdurrahman Çetin ise yedi harfle ilgili zayıf 
kabul ettiği 51 görüşü sıralar, bunları zayıf kategorisinde değerlendire-
rek önemli tahlillerde bulunur.
36
 Burada bu görüşleri serdetmek konuyu 
uzatacağından ilgililerin mezkûr eserlere başvurmaları yeterli olacaktır.
Yedi Harf’le ilgili görüşler, birbirine benzemekte ve değişik ihtimal-
lere gelmektedir. Bu görüşlerin çoğu birbirine tedâhül etmiş, senedi, 
kimden nakledildiği ve niçin Yedi Harf’e tahsis edildikleri bilinmemek-
tedir. Bu görüşlerin içerisinde öyle fikirler vardır ki, hakikatleri anla-
şılmamaktadır. Ayrıca bu görüşlerin çoğu Hz. Ömer ile Hişâm arasın-
da geçen hadisle çelişmektedir.
37
Çeşitli  klasik  tefsir  mukaddimelerinde  bu  görüşlerin  bazıları  ele 
alınmış, hangi görüşlerin daha kuvvetli ve zayıf olduğu üzerinde du-
rulmuştur. Yukarıda temas edildiği gibi Kurtubî, bunlardan beş tane-
sini ele almıştır. Abdurrahman Çetin Yedi Harf’in ne anlam geldiğine 
dair ortaya çıkan ihtilafları yukarıda belirtildiği gibi zayıf ve kuvvetli 
şeklinde iki kategoride incelemiştir.
38
 Az önce zayıf görüşler belirtilmiş 
ve bunlarla ilgili yorumlara nispeten yer verilmiştir. Meselenin daha 
da iyi anlaşılabilmesi için burada kuvvetli olduğu belirtilen görüşler-
den birkaçını vermek istiyoruz.
b. Yedi Harf’in Yedi Dil Oluşuna Dair Görüşler ve Yorumlar
Bir kısım âlime göre, hadiste geçen el-ahrufu’s-seb’a’ın, delalet et-
tiği mana müşkil ve anlam açısından müteşabihtir. Zira harf kelimesi 
birçok  manaya  gelen  ortak  bir  lafızdır.  Hangi  mananın  kastedildiği 
anlaşılmamaktadır.
39
 
Abdurrahman Çetin’e göre bu görüşü kolayca reddetmek mümkün 
değildir. Hadiste geçen “el-ahruf” kelimesi, “vecihler, ifade tarzları” an-
lamındadır ve söz konusu olan da Kur’ân’ın kıraatidir. Fakat bunların 
ne  olduğu  hususunda  net  bir  açıklama  yoktur.  “müşkillik”  bundan 
kaynaklanmaktadır. Şayet böyle olmasaydı bu kadar çeşitli görüş or-
taya çıkmazdı.
40
 
Keza  hadislerde  geçen  “yedi  adedi”  gerçek  bir  sayıyı  mı  yani,  yedi 
rakamını mı ifade ediyor yoksa bununla çokluk mu kastedilmiştir ki, 
bunu  bilmek  kolay  değildir.  Öte  yandan  Hadislerde  zikredilen  Yedi 
34  Kurtubî,  Ebu  Abdillah  Muhammed  b.  Ahmed  el-Ensârî,  el-Câmiu  li  Ahkâmi’l-Kur’ân, 
Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1993, I, 4650.
35  Süyûtî, a.g.e., I, 153-156.
36  Çetin, Abdurrahman, a.g.e., s. 112-121.
37  Süyûtî, a.g.e., I, 156.
38  Bkz. Çetin, Abdurrahman, a.g.e., s. 112, 123 (112-160).
39  Süyûtî, a.g.e., I, 145; Zerkeşî, a.g.e., I, 272.
40  Çetin, Abdurrahman, a.g.e., s. 124.

---