İstanbul’da sosyo‐KÜLTÜrel heleniZM’İn temsiLCİSİ Bİr cemiyet: "syllogos" (1861‐1923)
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SYLLOGOS’UN KURULUŞU VE İLK DÖNEM FAALİYETLERİ (1861‐1908)
108 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 7/13
Helenizm’i sosyo‐kültürel niteliğiyle ele almış ve çok çeşitli faaliyetlerde bulunmuşlardır.
(1861‐1908) 1860’ların başları, Rumların cemiyet faaliyetleri açısından en hareketli yıllar iken, bu hareketlenmenin Islahat Fermanı sonrasında hız kazanması şüphesiz ki bir tesadüf değildir. İlk aşamada Tanzimat Fermanı ile gelen eşitlik ve kısmi ferahlama ardından Islahat Fermanı ile yeni hakların da tanınması Gayrimüslimlerin kendi eğitimlerini sistematik hale getirmeleri konusunda itici bir güç olmuştur. Bu örnekten de hareketle Rumlar özelinde hemen hemen aynı perspektifte cereyan eden cemiyetleşme, özellikle Tan‐ zimat döneminde kendini yoğun bir şekilde hissettirmiştir. Rum cemiyetlerinin faaliyet alanları genel anlamda incelendiğinde, eği‐ time yapılan yatırımın azımsanmayacak derecede olduğu dikkat çekmekte‐ dir. Bunda, cemiyet kurucularının iyi tahsil almış, varlıklı kimseler olması etkili iken, diğer yandan cehaletle mücadele ve eğitim aracılığıyla ortak bir birlik ve savunma ağı kurmak ihtiyacının da etkisi yadsınamaz. 21 Genel
anlamda eğitim, biraz daha özelinde ise dil, bu birliğin sağlanmasında ortak payda olarak belirlenirken, dil faktörünü kültürden, kültürü tarihi mirastan ve bunların tümünü ulusçuluktan ayrı düşünmek pek de mümkün değildir. Dolayısıyla denklemin bizi ulaştırdığı nokta, sonuç ya da amaç, birlik ve ortak kültür çerçevesinde milli kimliği hatırlatmak, benimsetmek ve geliş‐ tirmektir. Bu milli kimlik de üst kimlik 22 olan Helen /Yunan kimliğidir. Helen kimliğinin eğitim yoluyla benimsetilmesini amaç edinen İstanbul Rum Edebiyat Cemiyeti 23 (Dersaadet Rum Cemiyet‐i Edebiyesi) 1861 yılında, laik eğitimin taşıyıcısı olmak amacıyla kurulmuştur. Aynı dönemde kurulan pek çok cemiyete 24 göre etkinliği en üst noktada olan İstanbul Rum Edebiyat Cemiyeti, yani Syllogos Osmanlı Devleti içindeki Ortodoks halklar arasında eğitimin yaygınlaştırılması hedefini ön plana çıkarmıştır. 1861 yılında kuru‐ lan ve 1922 yılına kadar İstanbul’da faaliyet gösteren bu cemiyetin, daha sonra kurulan Rum cemiyetlerinin üstünde bir pozisyonda bulunması ve adeta Osmanlı Devleti içindeki Rumlar için eğitimle ilgili bir bakanlık gibi
21
22
Kapsayıcı kimlik. 23
Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κωνσταντινοπόλεος /Ellinikos Filologikos Syllogos Konstanstinopoleos. Yunanca ismi Ellinikos Filologikos Syllogos Konstantinopoleos olan Cemiyetin ismi Türkçeye farklı şekillerde çevrilmiştir. Bunlar; Dersaadet Rum Cemiyet-i Edebiyesi, Rum Filoloji Cemiyeti, Rum Edebiyat Cemiyeti ve Rum Edebiyat Cemiyeti’dir. Faaliyet süresi ve önemi nedeniyle Tanzimat döneminden Milli Mücadele dönemine değin varlığını sürdüren cemiyet bu çalışma boyunca Syllogos olarak anılacak gereken yerlerde Rum Filoloji Cemiyeti adı kullanılacaktır. 24
için bk. Çağla Derya Tağmat, İstanbul’da Helenizm: Sosyo-Kültürel Örgütlenmeler (1908-1922), Yayınlanmamış Dokto- ra Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara, 2015. 7/13 • ULUSLARARASI TARİH ve SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ TARİHİN PEŞİNDE • 109
çalışmalar yapması, ona kendisinden sonra kurulan Rum cemiyetlerinin üstünde idari bir üstünlük katmıştır. Cemiyetin amaçlarına geçmeden önce, kuruluşu, kurucularının kimler olduğu ve bu oluşumun nasıl şekillenmeye başladığı sorularının cevaplan‐ masında yarar vardır. Böylece Osmanlı sınırları içinde ortaya çıkan, 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarına damgasını vuran ve Syllogos hareke‐
diği daha açık bir şekilde ortaya konacaktır. Aslında başta Syllogos olmak üzere, diğer Rum cemiyetlerinin kuruluş düşüncesini çok daha eski tarihlere götürmek mümkündür. Yunanların, 1821 yılında Osmanlı sınırları içinde başlattıkları bağımsızlık hareketi 25 1830 yılında bağımsız bir devletin kurulması ile sonuçlanmış ve yeni kurulan Yunanistan hızlı bir şekilde sosyal, kültürel ve siyasal bir gelişim içine gir‐ miştir. Yunanistan, önceliğini ulusal bütünlüğün sağlanmasında en önemli araç olduğunu düşündüğü eğitim politikalarına verirken, Mayıs 1837’de Atina Üniversitesi’nin 26 kurulmasıyla bu konuda önemli bir adım atmıştır. Atina Üniversitesi, yeni devletin hukukçu, öğretmen, doktor ve bürokrat ihtiyacını karşılamak amacıyla kurulmuş, 27 kısa süre içinde sadece Yunanis‐ tan’da yaşayanların değil, aynı zamanda Osmanlı Rumlarının da eğitimleri‐ ni tamamladıkları bir kurum haline dönüşmüştür. Bu üniversiteden mezun olanlar, sadece devlet kademelerinde görev almakla kalmayıp, bağımsız Yunanistan’ın ideolojik fikirlerinin Osmanlı Devletine taşıyıcıları konumuna da gelmişlerdir. 28 Atina Üniversitesi ayrıca Avrupa kültürünü doğuya yay‐ mak gibi bir misyon da üstlenmiş ve bunu Yunan dili ve kültürü aracılığıyla gerçekleştirmeyi hedeflemiştir. 29
sundaki hızlı gelişimi, İstanbullu Rumları da heyecanlandırmış ve benzer türde bir kurum oluşturma fikrini geliştirmiştir. O tarihlerde Osmanlı coğ‐ rafyasında, Atina Üniversitesi tarzında bir eğitim kurumunun kurulmasının imkânsızlığını gören İstanbullu Rumlar, 30 olaya daha ihtiyatlı bir şekilde yaklaşarak, İstanbul ve Anadolu’daki tüm Rum eğitim kurumlarına hük‐
25 Söz konusu süreç Osmanlı Devleti tarafından bakıldığında bir isyan hareketi olarak değerlendirilirken, Yunanistan tarafından bağımsızlık mücadelesi olarak adlandırılmıştır. 26
Έθνικόν Πανεπιστήμιον/ Ethnikon Panepistimion. 27
Dimaras, age., s. 249. 28
George A. Vassiadis, The Syllogos Movement of Constantinople and Ottoman Greek Education 1861-1923, Centre of Asia Minor Studies, Athens, 2007, s. 33-34. 29
of Greek Nationalism Through Education in the European Territories of the Ottoman Empire in teh Late 19th Century”, Ed. Nikos Terzis, Education İn the Balkans From the Enlightenment to the Founding of the Nation State, Kiriakidis Brothers, Thessaloniki, 2000, s. 212. 30
Bu tarihte Osmanlı Devleti bünyesinde resmi bir üniversitenin, daha doğrusu Darülfünun’un henüz kurulmamış olduğu unutulmamalıdır. Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|