İstanbul’da sosyo‐KÜLTÜrel heleniZM’İn temsiLCİSİ Bİr cemiyet: "syllogos" (1861‐1923)
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
110 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 7/13
medecek nitelikte bir cemiyetin kurulması yolunu tercih etmişlerdir. Bu fikri benimseyen Yunan hekim İroklis Vasiadis, Almanya ve Fransa’daki çalış‐ malarından sonra 1859 yılında İstanbul’a gelmiş ve Rumlara dair bir cemi‐ yet kurmak için kolları sıvamıştır. 31
İroklis Vasiadis’in de içinde bulunduğu bir grup Rum aydın, 3 Mart 1861 tarihinde İstanbul Rum burjuvazisinin önemli isimlerinden Mavroge‐ nis’in ahşap evinde, kurmak istedikleri cemiyet hakkında toplantı yapmışlar ve ilerleyen zaman içinde imparatorlukta büyük bir etki yaratacak olan cemiyeti kurmaya karar vermişlerdir. Cemiyetin kurucuları ve destekçileri arasında Tüccar G. Paspatis, Saray Hekimi Zografos, Saray hekimi Alek‐ sandros Zoeros Paşa, Banker Konstantinos Karaponos (Banker), Fenerli Rumlardan Stephanos Karatheodori Paşa ve Spyridon Mavrogenis Paşa ile Ortodoks Rum Patrikhanesi yöneticilerinden birinin oğlu olan Konstantinos Kalliadis Bey gibi Rum burjuvazisinin önemli isimleri yer almıştır. 32
Konstantinidis’in Pera’daki evinde yaptıkları toplantıda, daha önce Encü‐ men‐i Daniş üyeliği de yapan 33 Stephanos Karatheodori cemiyetin başkanlı‐ ğını üstlenmiştir. 34 Cemiyetin adı da ilk aşamada İstanbul Rum Edebiyat Birliği/Şirketi 35 olarak belirlenmiştir. Ancak Karatheodori, yeni kurulan ce‐ miyetin ismine, özellikle “Eteria” ifadesinden dolayı itiraz etmiştir. Karathe‐ odori, Yunan bağımsızlığında etkin rol oynayan ve bir yeraltı örgütü olarak gizli siyasi faaliyetlerde bulunan Filiki Eteria 36 ’da bulunan Eteria (Εταιρεία) kelimesinin derneğin adında da geçmesinden rahatsız olduğunu ifade etmiş ve bir sonraki toplantıda cemiyetin ismi İroklis Vassiadis’in önerisiyle İstan‐ bul Rum Edebiyat Cemiyeti 37 olarak değiştirilmiştir. Öte yandan Eteria (şir‐ ket, dernek) kelimesinin çıkarılması ve yerine Syllogos(cemiyet, dernek) kelime‐ sinin kullanılması konusunda uzlaşmaya varılan toplantıda, cemiyetin siya‐ si ve dini etkilerden uzak tutulmasına ve cemiyetin dilinin Kathareuousa 38
olmasına karar verilmiştir. 39 Cemiyetin siyasetten ve dini etkilerde uzak bir portre çizmeye çalışması, Osmanlı yönetimi ile iyi ilişkiler kurulması yö‐ nünde bir anlayışı benimsediğini akla getirmektedir. Bununla birlikte Syllo‐ gos’un dikkate alacağı güç Osmanlı yönetimi ile sınırlı kalmamıştır. Syllo‐ gos, dini bir otorite olarak Osmanlı sınırları içindeki Rum milletin yöneti‐
31
Dimaras, age., s. 399. 32
Vassiadis, age., s. 47-48. 33
Vassiadis, age., s. 46. 34
Giannapoulos, age., s. 31. 35
Ελληνική Φιλολογική Εταιρεία Κωνσταντινουπόλεος / Elliniki Filologiki Eteria Konstantinopoleos. 36
Φιλική Εταιρεία/ Filiki Eteria. 37
Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κωνσταντινοπόλεος / Ellinikos Filologikos Syllogos Konstantinopoleos. 38
Καθαρεύουσα/ Katharevusa. Yalın, temiz anlamına gelen Katharevusa, Yunanca’da temiz, arı dil olarak anlaşılmakta- dır. Sentaks açısından yenilikçi, ancak sözcükler açısından antik Yunanca’ya bağlıdır. Millas, age., s. 31. 39
7/13 • ULUSLARARASI TARİH ve SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ TARİHİN PEŞİNDE • 111
minden sorumlu olan Patrikhane’yi de dikkate almakla birlikte, seküler yapısından dolayı tümüyle denetimi altına girmemeye özen göstermiş ve daha çok Yunanistan ile doğrudan ilişki kurmayı tercih etmiştir. 40 Syllogos, Parikhane’nin denetiminden uzak olan seküler duruşunu, 20. yüzyılın ilk on yılına kadar devam ettirmiştir. Kuruluşunun ilk yıllarında merkezi Pera’da bulunan cemiyet, ilerleyen yıllarda Beşiktaş’ta Concord Mahfeli, Kadıköy’de Minerva Mahfeli, Üskü‐ dar’da Hrisopoulou Mahfeli ve Boğaziçi’nde Yeniköy Mahfeli gibi şubeler açmıştır. 41
zamanla başka cemiyetlerin de desteğiyle gittikçe güç kazanmıştır. Döne‐ min Rum küçük burjuvazisini oluşturan Rum doktorların eğitime verdikleri destek, onların da kurmuş oldukları cemiyet ya da oluşumlarda Syllogos ile işbirliği içine girmelerine neden olmuştur. Dolayısıyla Syllogos’un önemli destekçileri, İstanbul’da kurulan üç hekim cemiyeti olmuştur. Bunlardan ilki Syllogos’tan yedi yıl önce (1854) kurulmuş olan Tabipler Birliği’dir. 42
olarak Fransızcayı tercih eden cemiyetin kuruluşundan 2 yıl sonra, içinde Konstantinos Karatheodori’nin de bulunduğu üç hekim 15 Şubat 1856 tari‐ hinde, bir tanesi Türk, çoğu Rum olan 39 kurucu üye tarafından Osmanlı Tıp
43 kurulmuştur. 44 Cemiyetin kuruluşu Padişah (Abdülmecid’in) fermanı ile ilan edilirken, amaçları da yine aynı belgede belirtilmiştir. Diğer taraftan Osmanlı Tıp Cemiyeti ve Syllogos’un yakınlaşması 1870 yılında çıkan bir yangın sonucu, Syllogos’un binasının yanması ve Osmanlı Tıp Cemiyeti’nin ofisine yerleşmesiyle başlamıştır. İki cemiyet arasındaki yakın‐ laşma hem bilimsel hem de Osmanlıcılık ideolojisi ekseninde gerçekleşmiş‐ tir.
45
Diğer yandan Syllogos ile iletişim içinde olan bir diğer hekim cemiyeti de İstanbul Tabipler Birliği’dir. 46 İstanbul Tabipler Birliği’nin açılması için, Syllogos’un da kurucularından olan Stephanos Karatheodori ve Spiridon Mavrogenis, Sarayla olan bağlantılarından dolayı, 15 Şubat 1861’de kolay‐ lıkla padişah iradesini almışlardır. Birlik imparatorluk bünyesindeki tüm hekimlere açık bir oluşum olarak hizmet vermiş, bilimsel faaliyetlerde de
40
Syllogos, Yunanistan ile olan bağlantısını, genç bir eğitim kurumu olan Atina Üniversitesi aracılığıyla gerçekleştirmiştir. 41
İlhan Tekeli-Selim İlkin, Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1999, s. 103. 42
43
Η Αυτοκρατορική Ιατρική Εταιρία / İ Aftokratoriki İatriki Eteria 44
Konstantinos Trombukis, İ Elliniki İatriki Stin Konstantinupoli 1856-1923, Syndesmos ton en Athinais Megalosholiton, Athina, 2000, s. 168-168. 45
Trombukis, age., s. 173. 46
Εν Κωνσταντινουπόλει Ιατρικός Σύλλογος / En Konstantinoupoli İatrikos Syllogos. Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|