Jakobo Biffi

Ĉapitro 28

Pinokjo falas en la danĝeron esti fritata en pato, kiel fiŝo.

Aŭ

LA DU VIZAĜOJ DE LA “NATURO”

Pinokjo, ruzsuperante ilin, saltleviĝe liberiĝas el la gardado de la karabenistoj kaj rapide forfuĝas, ĉar mem postkurata de dika dogo no­mata Alidoro. La marioneto saviĝas per plonĝo en la maron, kien mergiĝas ankaŭ Alidoro, preterportata de inerteco. La do­go dronus se la bonkora postkurito ne sin ĵetus naĝe por ĝin savi.

Sed la malfeliĉoj de Pinokjo daŭre pululas: fakte jen li rastriĝas de dika reto, meze de svarmado de fiŝoj el ĉiu formo kaj grandeco, fare de terura verda fiŝkaptisto, tiom malbela, ke li aspektis kvazaŭ mara monstro. Diligente farunumite, li estas ekmetota en paton, kiam la in­terveno de Alidoro, dankeme rekompencanta, evitigas al li la morton.

Tiu ĉi libra sekcio tre oportune dokumentas la jam rimarkitan sen­ĉe­san modifiĝon de la nerealisma staturo de la personigitaj estaĵoj, kiu devenas el ties sonĝeca karakterizo, nome apartenanta al la travivaĵoj ŝanĝitaj: Pinokjo, sufiĉe alta, por ke li ludu kaj manbatalu kontraŭ vilaĝanaj knaboj kaj trenu je la vosto dikan dogon, ĉi tie tiom etiĝas, ke li ne distingiĝas el merlangoj kaj trigloj.
Sed en la epizodo pitoreske superelstaras la persono de la verda fiŝkaptisto. Ni nun kaptiĝas en la samaj konfuzaĵoj jam alfrontitaj ĝustatempe ĉe la serpento, kun kiu tiu bizara estaĵo parencas ankaŭ pro la haŭtkoloro. Ŝajnus, ke ĉi tie la fabelo reklamacias siajn rajtojn kaj unufoje superas, bonŝance, la teologiajn specialaĵojn.

Tamen pri tio Collodia priskribo - ebenaĵo herboplena kaj arbara kun abundo da verdaĵoj en la mara medio - nin instigas vidi en tia estaĵo la simbolon de la naturaj fortoj: Anstataŭ haroj li havis sur la ka­po tre densan tufon el verda herbo; verda estis la haŭto de lia kor-po, verdaj la okuloj, verda la barbo tre longa, kiu fluis ĝis ĉi tie malsu­pre; iu speciala diecaĵo mitologia kaj mara samtempe. La iden­tigo alvenas oportune, ĉar konsidero, eĉ se momenta, pri la "naturo" oportune kunuliĝas kun meditado kiel ni proponas.

La "patrino-naturo" enŝoviĝas al ni kiel unu el la plej disvolvi­ĝin­taj kaj vivaj mitoj en la nuntempaj sciendaĵoj, almenaŭ ekde la epoko de la optimisma klerismo: naturo pensigas al mildaĵoj kaj sanigaĵoj, civilizado al trudaĵoj kaj putraĵoj. Se ni nin liberigus el la enkrustoj de la ĉiutagaj moroj, el la arbitraj strukturoj de la "kulturo", oni mal­kovrus la originalajn belecon kaj freŝecon; "naturo" jam elvokas purecon, sanigon, bonfaradon. Efektive, la komplikaĵoj kaj inventaĵoj enkondukitaj de la modernaj sciencoj kaj teknikoj, favoras pli kaj pli la konsiston kaj aprobindecon de tiu tre mita mitaĵo.

Ne rare la mito evoluas al etoso, eble nekonscie, kontraŭreligia: la ateismo aŭ tiom malpli la deismo - nome la konvinko, ke oni bezonas lasi, ke Dio pripensu nur siajn farojn, same kiel li lasas, ke ni prizor­gu la niajn - jen la ĝeneralaj konceptadoj, sur kiuj baziĝas tia ekzaltado de la naturo. Ofte citi "naturpatrinon" egalas uzi elegantan manie­ron, por ke oni malengaĝiĝu kaj ne esprimu proprajn konvin­kojn pri ekzisto de iu Patro kaj de lia providenco.

Krom tiaj origino kaj interrilato, kio dirindus pri la "naturo" kaj ties "patrineco"? Ni klopodu distingi.

Ekzamenita en si mem - tio estas sen transcendaj interrilatoj - kaj rilate al homo, al ni ŝajnas pli nefora de vero se ni ĝin vidus simbolata pli de la verda fiŝkaptisto ol de la korinklinema enhavo de la "patrineco".

La naturo superstaras kaj falas sur nin per blinda perforto. Nek bo­necon nek genion nek suferadon ĝi konsideras: la homaj digno kaj grando ĝin neniam impresas. Pinokjo alkalkuliĝas inter fiŝoj kaj senprivilegie estas enŝovonta en kuirkaldronon. Ne eĉ la fakto, ke li scias paroli kaj rezonadi al li konsentas konvinki, ke la monstro lin perdinta destinu al sorto esence diversa kapablulon obei moralajn le­ĝojn. La naturaj fortoj ne rezervas al homo - unika vivulo kapabla pensi kaj konscii pri sia sufero - inklinon pli respekteman ol tian, per kiu ili tra­ktas la nememkonsciajn estaĵojn.

La nekulpa kruelo de tia monstro, kiu aspektis kiel granda verdla­cer­to staranta sur malantaŭaj piedoj, identas kun tiu de la fizi­kaj feno­­menoj, kiuj antaŭ la spirito kaj ties improvizadoj plumarŝas tute sen­sciaj, indiferentaj. En la manoj de la naturo, kiu surde elpaŝas antaŭ ĉiu intelekta voĉo, kaj blinde antaŭ ĉiu sublimiĝo, homo fine nenion povas ol travivi angoron.

Alie statas rigardanto de la naturo ne kiel ĝi sin elmontras al nudaj okuloj, sed kiel parto de la unika ama projekto alvokinta nin al ekzisto; ankaŭ la naturo, same kiel la eklezio, obeas la eternan desegnon de la Patro.

Konanto de tiu sekreto scias, ke nenio hazarde okazas, kaj sam­tempe sukcesas mense tuŝi, eĉ en eventoj plej neklarigeblaj kaj sen­brilaj, dissemitan raciecon kaj strebon al bono, kiuj povas resti ko­vrite hodiaŭ, sed kiuj iun tagon plene klariĝos. La naturo "filo/filino" kaj "ministro/ministrino" de Dio povas ankaŭ esti agnoskata kaj amata kiel patrino, ĉar en ĝi sin esprimas kaj realiĝas la patra amo.

Se tiel oni ĝin kontemplas, tiam la naturo perdas la sovaĝajn kaj obtuzajn trajtojn kaj, kiel diri?, ĝi "homeciĝas", ĉar ĝi sin konigas kaj perceptigas direktata kaj gvidata laŭ iu plano, kiu metas homon en la centron de la tuta estaĵaro. Homo ne taksas plu sin mem viktimo kaj tromplogo, sed la pravigo kaj la celo de ĉiuj naturaj fenomenoj.

Tiukaze ankaŭ la fiŝkaptisto ne plu simbolas oportune. Simbolo ege elokventa de la naturo fariĝas tiam la bela bluhara Knabineto, same kiel ankaŭ de la misteroj de la Krista homiĝo kaj de la eklezio. Ĉio fakte unuiĝas, ne kunfandiĝante aŭ reciproke neniiĝante, en la unueco de la Dia saĝo.

Ĉapitro 29

Pinokjo reiras al la hejmo de la Feino, kiu promesas al li, ke li ne estos plu, la sekvontan tagon, marioneto, sed fariĝos knabo. Granda matenmanĝo el kafolakto por festi ĉi tiun grandan okazaĵon.

Aŭ

LA EKLEZIECA ORGANIZAĴO – LA SAĜECO – LA FESTENO DE LA FILOJ

Savite per interveno de Alidoro, Pinokjo reiras, kun hezitemaj pa­ŝoj, al la hejmo de la Feino. Sed li ĝin trovas fermita, tial li frapas per malgranda bateto. Alvenas malfermi dika Limako havanta lumileton eklumigitan sur la kapo; tiu ĉi moviĝas ja ne tre haste, tial malŝpa­ran­te la tutan nokton por alveni ĝis sojlo ĉe strato. Sed la Feino ne ricevas. Al Pinokjo, senenergiita kaj malsatega, petanta almenaŭ ion manĝotan, Limako post tri horoj kaj duono portas panon el gipso, rostitan kokidon el kartono kaj kvar maturajn abrikotojn el alabastro.
La granda doloro aŭ la granda malfortiĝo de stomako jam svenigas Pinokjon.

Post la rekonsciiĝo, li ekvidas apud si la Feinon, kiu ankoraŭfoje pardonas al li. La marioneto bonvole pretas engaĝiĝi en studotaĵoj kaj bone konduti, kaj sukcesas finteni la promeson dum la tuta cetera daŭ­ro de la jaro, tiel ke post la ekzamenoj li sin sentas anonci: Mor­gaŭ vi finos esti marioneto el ligno, kaj iĝos knabo vera kaj saĝa.

Por festi kun amikoj la grandan okazontaĵon oni pretigas apetitvekan matenmanĝon kun ducent tasoj da kafolakto kaj kvarcent bulketojn ŝmiritajn per butero interne kaj ekstere.

La signifoj de ĉi ĉapitro interplektiĝas riĉe kaj varie. Volante adekvate klarigi, ni nete distingu tri apartajn lecionojn.

La unua reliefigas la absurdajn obstaklojn alfrontitajn de nia he­roo jam alveninta ĉe la Feino tra nova kruele senindulga nokto: Noktiĝadi jam mallume... estadis veteraĉo kaj la akvo falis mal­supren sitele.

Kiam Pinokjo, venkinte multajn malinklinojn kaj hezitaĵojn, fine alvenas frapeti per eta bato, ni prave atendus, ke la pordo tuj malfermiĝos kaj la ama virina figuro sin kortuŝite montros senpro­kraste. Tiel almenaŭ al ni sugestas la parabolo de la perdiĝinta filo, kie tamen oni parolas pri la Patro, neniam aludante la komplikaĵojn, kiuj povus deveni de patrina perado.

Post duona horo malfermiĝis fenestro de la lasta etaĝo... kaj Pi­nokjo vidas dikan Limakon elkliniĝi, anstataŭ la avidata vizaĝo. Kiel i­magi elreviĝon pli varmegan?

Tiu Limako servema, sed senkonkludema kiu, kvankam ne estiĝ­an­te nova personigo de la Feino, loĝas tamen en ŝia hejmo komunikante ŝiajn mesaĝojn kaj aspektante ministrino de ŝia volo, povas plene simboli la ekleziecan eksteraĵan aparatan organizon. Tia organizo, eĉ ne estante parto de la profunda kaj mistera realo, al tiu ĉi tamen necese konektiĝas, kaj tial ne povas esti nesciata de la alproksimiĝanto al ĝia pordo.

Ĉiu homo serĉanta la Patron, devas vivi en la eklezio; kaj vivante en ĝi, aŭ en ĝiaj ĉirkaŭaĵoj, li devas kunvivi kun la malrapideco, la iri­­tantaj malfruaĵoj, la nesingardaĵoj, la surdecoj de la eklezieca a­parato.

Sed tio jam antaŭkalkuliĝeblas de oni kaj tial ne skandalu. Eĉ tio inkluziviĝas en providenca kaj transcenda desegno: partoprenanto en la eklezia vivo iomete devas krisoliĝi en la senpacienco, dum liaj iluzioj estingiĝas kaj intencoj puriĝas. Sen tia provo, ĉiu "reveno" povus riveliĝi nur "sperto" supraĵa kaj efemera.

Pinokjo, kiu tremadis pro malvarmo, pro timo kaj pro akvo la tu­tan tempon de tre longa nokto, iel memorigas nin, se oni volus an­taŭe fari la devigan pardonpetan riverencon al la imperiestra moŝto, pri Henriko la kvara ĉe Kanosa.

Iu tro konsentema eklezio supozigas eklezion banaleman. Precize pro la senlima amo al homo, korbatanta en sia animo, ŝi ne tro amind­u­mu la mondon kaj ties kapricojn, se ĝi celas ne baldaŭ perdi la fa­s­cinon kaj edukan kapablon.

Bonŝance, ankaŭ en epokoj emantaj postkuri la samtempajn mi­tojn, la eklezieca aparato ĉiam malfruos kaj sufiĉe afliktos je tia pun­kto, ke la aŭtentikeco de la Kredo kaj la seriozeco de la intencoj de la petanto re­hejmeniĝi aŭ deziranto vivi konscie la eklezian vivon pli kaj pli puriĝos.

La Feino tie ĉi - ankaŭ se ŝi persone prezentiĝas nur ĉe la ĉapitra fino por konsoli kaj pardoni - aspektas ankoraŭfoje sen­kom­patema; kaj, male, tia maniero kaŝas seriozan amon kaj celas la veran bonon de la marioneto.

La dua pripenso koncentriĝas sur la propenta afliktiĝo, kiu kutime maturigas per la reamikiga sakramento.

Pinokjo tiufoje sincere pentas: unu el liaj monologoj pri tio nin kon­vinkas. Tiu animŝanĝiĝo penkostas kaj interplektiĝas tra miloj da timoj: pruvo estas, ke li faradis unu paŝon antaŭen kaj unu mal­antaŭen. Lia travivaĵo envolviĝas per la tenebroj de la kvina nokto de tiu historio: tiu, same kiel la kvara, bildigas, pli ol la mal­lumon envolvantan tiun, kiu pekas, la ĝenan kaj ŝanceliĝantan paŝadon de tiu, kiu volas releviĝi.

Ankaŭ konante la pordon ĉe kiu nepras frapi, ankaŭ persvadiĝante, ke ne estas diversa aŭ alia solvo por sia spirita penado, la reiranto ofte hezitas decidi. El la eklezio - kiu sole povas gvidi al la ofero de la pen­tofaro - devenas samtempe altira aŭ repuŝa forto, kaj foje la spirita paneo ŝajnas nesuperebla. La pekulo trasentas, ke ĉe la fino de tia do­loriga heziteco risortiĝas ĝojo kaj paco; sed ne pro tio la peno dorl­o­tiĝas.

Kiam li estis tie, li sentis manki la kuraĝon, kaj anstataŭ frapi, li mal­proksimiĝis, kurante, dudekon da paŝoj. Poste li revenis duan fo­jon al la pordo, kaj decidis nenion; poste li alproksimiĝis trian foj­on, kaj nenion; je la kvara fojo li prenis, tremante, la frapilon el fero en la mano, kaj frapis per malgranda bateto.

Tre similas tiajn la ribeladoj travidigitaj de Manzoni en la animo de "Innominato" (Inominato = Nenomito, de La gefianĉoj,), la turme­n­tan nokton de ties mensoŝanĝiĝo, ankaŭ se tie ĉi Collodi ilin lis­tas kun la elokventa sekeco taŭga al la ligneca naturo de la protagonisto.

Tiun duelon inter jes kaj ne en la animo de pekulo oni batalis kaj batalas nekalkuleblajn fojojn en la hejmaj sekretoj, ĉe la preĝejaj sojloj, apud la konfesejoj, ankaŭ se tian dramecon oni ne konsentas aplaŭdi aŭ recenzi. Tion vivanto en la spirita singardo intuicias, ke li mem estas luktanta antaŭ la universo, en la perspektivo de sia fina sorto, ene de la mistero de la eklezio, ankaŭ se mem ne ĉiam troviĝas en la spiritostato plej taŭga por partopreni en publikaj solenaj celebroj, kiel aŭspicias multaj liturgiistoj je senkulpa animo.

Tria meditenda temo.

Post la senfina nokto de sia pento, Pinokjo, sin ĵetante rabe, pro malsato tro longe subpremita, sur la matenmanĝon por li pretigitan, de­vis konstati, ke la pano estas el gipso, la kokaĵo el kartono kaj la kvar abrikotoj el alabastro kolorigitaj je perfekta similo al veraj.

Nova kruelaĵo, oni dirus: sed nepras, ke homo seniluziiĝu pri pla­daĵoj aspektantaj al li sukplenaj kaj stimulaj, se li volas atingi la "so­bran ebriecon" de la eklezia bankedo. En la kristana medio tre saĝas tiu, kiu ne serĉas pikajn manĝaĵojn aŭ lastajn proponojn de komplika gastronomio, efikaj por stimuli la lacajn palatojn de la plensataj per­so­noj; saĝeco preferas ĉiutage plibongustumigi la ĉiame sam­specan man­­ĝaĵon, simplan kaj nutran, per kiu estas gajigata kaj ekzaltata la mistero de la pergraca transnaturiĝo kaj de l’ eklezia komunumeco.

Grandan tagmanĝon je bazo de kafolakto kaj buterpanoj oni preti­gas ĉe la hejmo de la Feino por festi... grandan okazontaĵon, tio estas la miraklon de Pinokjo forlasanta por ĉiam la vojon de la ribelo konraŭ la patro kaj la lignan naturon por iĝi knabo saĝa.

La simboliĝo ekevidentas: ni vidas tie aludon pri la luksega aŭste­reco de la Eŭkaristia bankedo, en kiu ni celebras, kun la morto kaj resurekto de Kriso, la konkludon de nia movo al la konvertiĝo, la paŝadon el la nure natura ekzisto al la fila kondiĉo, la superleviĝon de nia esto al la Dia vivo.

Tio realigas la bankedon de Saĝeco, kiu "pretigis sian tablon" kaj invitas ĉiujn per "Venu, manĝu el mia pano, trinku el mia vino, kiun mi enverŝis (Sen. 25)"; la bankedon ĉe la reiro de la malvirtiĝinta fi­lo, kiun la feliĉa patro pretigas por siaj familianoj. "Ni manĝu kaj festu, ĉar tiu mia filo estis mortinta kaj denove vivas, li estis perdita kaj estis trovita (Lk 15, 23-34)"; la bankedon, en kiu ni estas kunman­ĝantoj de la Reĝo ĝojanta pro la nuptoj de sia unika filo (Mt 22, 2).

La paŝado el kulpostato al gracvivo perfektiĝas nur per la Eŭka­ristia bankedo, kie la Dia riĉeco spirite remodlanta pere de la eklezio inundas la malriĉecon de niaj aĵoj, gestoj, vortoj, personoj kaj, elŝir­ante nin el la mondo, nin vivige enmetas en la oferan misteron de la glora Kristo, kiu, unuiĝinta al la siaj, sindonas al la amo de la Patro en impeto de neelĉerpebla sinofero.

Tiel la aventuroj de Pinokjo ŝajnas alvenintaj al la fino. Sed... Mal­feliĉe, en la vivo de la marionetoj estas ĉiam ia sed, kiu fuŝas ĉion.

Ĝis kiam la pergraca transnaturiĝo plenumiĝos en la Regno de la resurektintoj, eblas la risko, ke ĉio returnu malantaŭen.