JurnaliSTİkasi bülənt Çaplı
Yüklə 83,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
101 daxil olub, efirdən çıxmaq, reklam bloklarına girib- çıxmaq dəqiq olmalıdır. Əks halda sizin reklam blokunuz yarıda kəsilər, aparıcı sözünü bitirməzsə, proqram axışı xaosla bitər. Belə problemlərlə üzləşməmək üçün xəbər meneceri zaman limitini diqqətlə izləməlidir. Cünki aparıcılar bəzi yerlərdə yanıla, bəzi girişləri daha uzun və ya daha qısa edə bilər, ona gorə də xəbər buraxılışının menecmenti, istehsalı çətindir. Əgər üstəlik buraxılışda material azdırsa, zamanı doldurmaq da lazım olur. Yaxud buraxılış çox uzundursa, arada nəyi isə ixtisara salaraq dəqiq vaxt çərçivəsində qalmaq lazım gəlir. Bax belə situasiyalarda – verilişi vaxtında bitirmək üçün redaksiyanın bilgisayar sistemində gerisayma deyilən vaxt ölçməsi tətbiq olunur. Redaksiya bilgisayarı avtomatik olaraq hər blokun sonuna nə qədər qaldığını dəqiq göstərir, mənfi işarəsi isə onu göstərir ki, veriliş lazım olandan uzun gedir. Dəqiq vaxtı hesablamaq üçün belə edin. Proqramın ümumi vaxtini götürün və buradan reklam bloklarının vaxtını çıxın.Yerdə qalan zaman sizin bütün materiallarınıza verilən vaxtdır. Əksər hallarda bu təqribən 12, 15 dəqiqə olur. Hər materialın vaxtı + aparıcının girişlərini də hesablayın. Beləliklə, dəqiq vaxtı öyrənərək bu çərçivədən çıxmamağa çalışın. • Xəbər spikeri • Ankorman, aparıcı Jurnalistlərin, reportyorların, prodüserlər və yaradıcı qrupun digər üzvlərinin ağır və gərgin işinə baxma- yaraq, telekanalın xəbər xidmətinin reputasiyası çox boyuk ehtimalla buraxılışın ön xəttində olan aparıcısından asılı olur. Yaxşı xəbər aparıcısı kanalın reytinqini qaldıra bilər, pis aparıcı isə çəkilən zəhmət və xərclərə baxmayaraq, reytinqi sala bilər... Ona görə də xəbər kanalları həmişə İSTEDADLI VƏ XARİZMALI aparıcı axtarışındadır. Nəzərə almaq lazımdır ki, xəbər buraxılışları ilə digər proqramların arasında çatdırılma üslubunda böyük fərqlər var. Xəbərlər bir qayda olaraq, digər proqram- lardan daha rəsmi tonu ilə seçilsə də, indi telejur- nalistikada xəbərlərin başqa proqramlar kimi, daha çox insana yönəli olması tendensyası izlənilir. Qeyd olunduğu kimi, xəbər buraxılışını təqdim etməyin iki üslubu var. Birincisi xəbərin, sadəcə, aparıcı (spiker, newsreader, presenters) tərəfindən, ikincisi isə xəbərin ankormən (anchorman, ancorperson) tərəfindən çatdırılması. Anchorman şəxsi nüfuzu və xarakteri ilə tanınan, olaylara şərh verməyə mənəvi haqqı olan, xarızmalı bir jurnalistdir. Onun dedikləri və bölüşdükləri də izləyici üçün maraqlı olmalı, onu inandırmalıdır. Newsreaderin məqsədi, fokusu yalnız və yalnız xəbərlərdir, onun şəxsiyyəti və şəxsi keyfiyyətləri isə arxa plandadır. “Anchorman” termini Amerika jurnalisti Uolter Kron- kayt (Walter Cronkite) adı ilə bağlıdır. Britaniyada isə daha çox newsreader, newscaster terminlərinə üstün- lük verilir. Bu okeanın o tayındakı, bütün dünyanın yamsıladığı, aparıcı üslubu ilə fərqi göstərir. Daha sadə desək, britaniyalı aparıcılar daha ciddi və özünü bir qədər aralı tutan, soyuq, olaylara öz şəxsi fikirlərini heç vaxt qatmayan kimi görünürlər, onların amerikalı həmkarları isə ciddi olsalar da, dostcasına durur və təqdim etdiyi xəbərləri şərh edirlər. Azərbaycan gerçəkliyində uzun bir zaman kəsimi xəbər bülletenləri adətən diktorlar (Sovet dönəmindən qalmiş bir ifadədir, hazır mətni efirdə səsləndirən adam anlamına gəlir) oxuyurdular. Diktorlar mətnə və bütünlükdə kontentə heç bir halda müdaxilə edə bilməzdilər. Adətən xəbər aparıcıları kanalın daxili siyasətindən asılı olaraq mətni tərtib edə, süjetlərə təqdimatı yazıb hazırlaya, düzümlə bağlı fikirlərini redaktorla bölüşə bilərlər. Azərbaycan teleməkanı bülletenlərini xəbər aparıcıları, xəbər spikerləri ilə izləyicisinə təqdim edir. Burada əsas problem telexəbər arenasında yaddaqalan, ictimai fikirdə xüsusi nüfuzlu aparıcıların olmamasıdır. Müstəqillik dönəmi televiziya məkanı aparıcı kimi gənc jurnalistləri izəyiciyə təqdim edirdi (bu həm də maddi baxımdan kanallar üçün daha ucuz idi), ilk mərhələlərdə audi- toriyada ciddi qavrayış diskomfortu yaradırdı. İzləyici 20-25 yaş arası xəbər spikerinə inam hiss etmirdi. Tam anlaşılandır – bu yaşda jurnalistin auditoriyasına nələrisə deməyə, hansısa vacib mesajları ötürməyə, sadəcə, mənəvi haqqı olmaya bilər. Zaman geçdikcə bu gənclər orta yaş dönəminə girdilər, efir təcrübəsi qazandılar, daha peşəkar görünməyə başladılar. Amma təəssüf ki, auditoriyanın sevgisini qazanan, hər sözü inam və hörmət doğuran ankormanlar yetişmədi. Amma gəlin baxaq görək, bütün bu keyfiyyətləri bir yerə cəmləyərək yaxşı ankorman qazanmaq olarmı? Super ankormanın fotorobotunu yaratmaq qeyri- mümkündür. Sən yaxşı reportyor ola bilərsən, gözəl mətnlər yaza, onları isti bir səslə oxuya da bilərsən. Hətta gözəgəlimli də ola bilərsən. Amma bu hələ o demək deyil ki, izləyici səni ankormən kimi qəbul edəcək. Ankorman olmaq üçün səndə müəmmalı, sirli bir X-faktor olmalıdır. Ankormana verilən tələblər • Mənəvi haqq • Şəxsiyyət, individuallıq • İnam • Peşəkarlıq • Aydın ifadə üslubu • Xoş, ürəyəyatan səs • Səmimilik, istilik, • Yaxşı xarici görünüş Lamiyə Vəzirova CBC kanalında analitik verilişlərin müəllifi, aparıcısı V BÖLÜM TELEXƏBƏR PROQRAMININ MENECMENTİ / XƏBƏR BURAXILIŞI HAZIRLIĞININ TEXNİKİ ELEMENTLƏRİ 102 XƏBƏR OXUNUŞU TEXNİKALARI V BÖLÜM TELEXƏBƏR PROQRAMININ MENECMENTİ / XƏBƏR OXUNUŞU TEXNİKALARI Oxunuş sürəti Həmkarlarınızdan xahiş edin sizə oxu sürətinizi ölçməkdə kömək etsinlər. Bunun üçün 10 müxtəlif mətn secirsiniz və hər mətndən yalnız 60 saniyə oxuyursunuz. Hər dəfə bir dəqiqə bitən zaman mətni oxumağı da bitirirsiniz və bu müddət ərzində oxuduğunuz sözləri sayıb qeyd edirsiniz. Beləcə, on mətn oxuduğunuz üçün 10 nəticə əldə edəcəksiniz. Orta sürətinizi tapmaq üçün bu 10 nəticəni üst-üstə gəlib əvvəl 10-a, sonra isə 60-s bölün. Alınan rəqəm sizin bir saniyədə oxu sürətinizi göstərəcək. Tutaq ki, 10 oxuduğunuz mətndə 125, 126, 119, 123, 118, 120, 122, 126, 118 və 117 nəticələrini almısınız. Toplayırıq, alınır 1214. 10-a bölürük, 121 alınır, onu da 60-a bölməklə orta oxu sürətinizi alırıq – 2 s/söz. Artıq bir dəfə oxu surətinizi bildikdən sonra hər mətni nə qədər vaxta oxuyacağınızı ölçə biləcəksiniz. Təbii ki, siz hər mətndə neçə söz olduğunu hesablamaq çox uzundur, sətirləri saymaq daha rahatdır. Yaxşısı budur ki, mətndəki sözləri kompüterdə “Söz hesabı” əməliyyatı vasitəsilə hesablayasınız. Yox, əgər mətnin elektron variantı yoxdursa, onda aşağıdakı üsul köməyinizə çata bilər. Öncə standart ssenari planının 50 sətrində neçə söz olduğunu hesablayın. Və onu 50-ə bölün. Bu sizə hər sətirdə təqribən nə qədər söz olduğunu verəcək. Məsələn, ssenarinizin 50 sətrində deyək ki, 600 söz var, demək, hər sətrə təqribən 12 söz düşür. İndi siz hər sətri oxumağa nə qədər vaxt sərf etdiyinizi hesablaya bilərsiniz. Məsələn, əgər sizin oxu sürətiniz 2 s/saniyədirsə, ssenarinizin hər sətrində təqribən 12 söz varsa, siz bir sətri 6 saniyəyə oxuyacaqsınız (12-ni 2-yə vurursunuz). Hər ssenaridəki sətirlərin sayını bilməklə, həmin mətni oxumağa nə qədər vaxt lazım olduğunu dəqiq biləcəksiniz. Məsələn, 8 sətirlik materialı 48 saniyəyə oxuyacaqsınız. (8 vurulsun bir sətri oxuma sürətinizə, yəni 6-ya). Bu hesabladığınız rəqəmi vərəqin sağ küncünə qeyd edin. Sonda bütün bu rəqəmləri toplayaraq, hər material üçün aradakı fasiləyə daha 2 san. əlavə etməklə, bütövlükdə materialın oxunuşuna nə qədər vaxt sərf edəcəyinizi dəqiq hesablamış olursunuz. Kiçik bir məsləhət – son cümlələr əgər yarıdan azdırsa, onları saymayın. Yalnız yarıdan çox və ya bitmiş cümlələri hesablayın. Təbii ki, hesablamaq üçün sizə kalkulyator lazım olacaq, amma zəhmət çəkməyə dəyər. Siz öz oxu surətinizi dəqiq bildikdən sonra buraxılışı neçə dəqiqəyə oxuyacağınızı rahat öyrənəcəksiniz. İllər keçdikcə və təcrübəniz artdıqca səhifəyə nəzər salmaqla onu nə qədər vaxta oxuyacağınızı anında təyin edə biləcəksiniz. Öz oxu sürətini, yaxud buraxılışın aparıcısının oxü sürətini bilmək çox vacibdir. Bir sətiri necə saniyəyə oxuduğunuzu bilməklə siz buraxılışın mətninə nə qədər vaxt lazım gələcəyini hesab- laya bilərsiniz. Oxu surəti saniyədə/söz-lə ölçülür, aşağı templi nitq üçün 2 s/söz, bəzi dillərdə 3.5 s/ sözdür . Nəfəs Xəbər aparıcıları, yaxşı üzgücülər kimi, nəfəslərinə nəzarət edə bilməlidirlər. Düzgün nəfəsalma səsə zənginlik və məxmərlik verir. Düzgün nəfəs alma üçün yadda saxla! • Tam şaquli vəziyyətdə, ya da yüngülcə irəli meyillənmiş vəziyyətdə əyləşin • Döş qəfəsiniz qabarıq olmalıdır • Ayaqlarınızı çarpazlaşdırmayın • Qısa-qısa, kəsik-kəsik, ağciyərlərin ucu ilə yox, dərindən, qarın boşluğundan nəfəs alın • Oxumağa bazlamazdan əvvəl dərindən nəfəs alın • Studiyada o yan-bu yana qaçmayın! Təngnəfəslik sizə mane ola bilər! • Mətni oxumazdan əvvəl ssenariyə baxıb, uzun cümlələri, fasilələri özünüz üçün qeyd edin. Telesuflyor Telesuflyor aparıcıya göz təmasını pozmadan mətni oxumağa imkan verir. Bu cihaz ( ona “autocue” və ya “prompter” də deyilir) kameranın önünə quraşdırılan bir başlıqdan ibarətdir. Kameraman başlığın arasından çəkiliş apardığı zaman aparıcı yuxarıdan aşağı hərəkət edən mətni oxumaq imkanı qazanır. Mətnin “axışı” aparıcının istəyinə və danışıq sürətinə uyğunlaşdırılır. Başlıq birbaşa obyektivə taxıldığından elə təsəvvür yaranır ki, aparıcı sanki seyrçilərin gözünə baxıb danışır ( 4, səh. 69) Telesuflyordan yararlanarkən bunları unutmayın: • Gözlərinizi ekranın ortasına zilləyin; • Sözləri oxuyarkən gözlərinizi soldan sağa və daha sonra da geriyə gəzdirməyin; • Mətni öz sürətinizlə oxuyun. Subtitr (altyazı) operatoru aparıcının oxu tempinə uyğun olaraq mətnin “axışını” tezləndirib-yavaşıdacaq; • Mətnin “axışını” nəzarətdə saxlamaq üçün aparıcının texniki imkanı var; • Mətni öncədən həm kağızda, həm də disk şəklində altyazı operatoruna verin və hansı formatda çalışacaqlarına göz qoyun; • Mətni diskə yazıb altyazı operatoruna verərkən söyləyəcəyiniz sözlərən başqa bütün qeydləri silin Yüklə 83,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|