Йусиф Вязир Чямянзяминли (Мягаляляр вя фелйатонлар)
Yüklə 1,48 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- "NİCAT" QİRAƏTXANƏSİ
- ETİBARSIZ MİLLƏT
KONQRE YAPMALI!Böyük mütəfəkkirimiz Əhməd bəy Ağayev cənabları islam arvadlarına dair rus dilində yazdığı bir risalədə deyir: "Müsəlmanların nicatı onların əxlaqi, maddi və bəlkə, siyasi yüksəlmələri ancaq iki məsələnin həllinə bağlıdır: biri arvad məsələsi, biri də hürufat islahı".1 Zənnimizcə, hürufatdan da qabaq bizə arvad məsələsinin həlli vacibdir. Çünki yaponlar bizimkindən də dolaşıq bir hürufata malik ola-ola tərəqqi edə bildilər. Amma arvad məsələsi həll olunmamış bir millət tərəqqi edə bilməz. Fikrimizin doğruluğu üçün aləmi-islama zənn etməliyik. Nə qədər arvadlar avam, hüquqsuz[durlar], bir o qədər də yetirdikləri övladlar batil fikirli və fəna əqidəlidirlər. Bəs, bizə geniş fikirli yeni arvadlar lazımdır: nicatımız böylə arvadlara bağlıdır. "Təhrirül-mirat" müəllifi mərhum Qasim Əmin deyir: "Yeni arvad zəmanəmizdəki mədəniyyətin çiçəyidir".2 Deməli, bu "çiçəklər" açdıqca mədəniyyət meyvələr verəcək. Onda biz də avamlıqdan, alçaqlıqdan və qaranlıqdan çıxıb yavaş-yavaş uca mövqelər işğal edəcəyik. Bizi də görüb, tanıyacaqlar, biləcəklər. Dəxi bizə "vəhşi", "nadan" ləqəbləri vermiyəcəklər... Daha bundan aydın mətləb ola bilməz, təkrarən deyirik: millətimizin səadət günəşi ailə üfüqündən doğacaq, ailəni də düzəldən, nizama salıb qaidəyə qoyan milli təhsil görmüş hüquqlu və asudə arvadlar olacaqlar! Məsələ böyləcə aşkar ola-ola, bilmirəm, bunun həllinə niyə çalışılmayır? Niyə mətbuatımızda buna dair tez-tez söhbətlər açılmayır? Arvadlarımızın hüquqsuzluğu, onların şəxsiyyətsiz bir parça şey sanılmaqları hamıya məlumdur!1 Könülsüz ərə verilən müsəlman qızlarının özlərini öldürmələri, oda atmaları, ya xristianlığı qəbul etmələri ki, qəzetlərdə yazılır, pəs, niyə bu biçarələrin, bu ixtiyar və hüquqsuzluq qurbanlarının səslərinə səs verən yoxdur? Quru-quru çığırışmadan faidə yoxdur! Bu fənalıqlar ilə ciddi mübarizə etməliyik. Bunun üçün də konqre yap[ıl]malıdır ki, bir yerə toplanıb arvad məsələsinin həllinə yollar axtaraq. Ümumi bir proqram tərtib edib, hansı vasitələr ilə mübarizə etməyi aşkar etməsək, mənfəətli bir nəticə hasil edə bilmərik. Arvad məsələsinə dair Ümumrusiya Müsəlman Konqresi yapmaq mümkündür. Əvvəl cəmi Rusiyada bu məsələnin tərəfdarlarını bilməlidir və sonra sözləşib, hökumət icazəsilə konqre üçün yer təyin etmək olar. Əlbəttə, sözləşmə mətbuatımız vasitəsilə gərək olsun. Başqa türk və tatar qəzetələrindən təvəqqe eləyirik, bizim məqaləni dərc edib, oxucularına fikrimizi məlum etsinlər. Qafqaz qəzetələrindən də ricamız budur ki, şimal türklərinin konqreyə dair rəy və təsəvvürlərini qəzetələrdən iqtibas edib oxucularına bildirsinlər. Böyləlikdə konqre fikrinin tezlik ilə qüvvədən felə çıxmasına ümid bağlamaq olar.
"Nicat" qiraətxanəsi Qafqazda ən qədim və ən gözəgələn müsəlman qiraətxanələrindən olsun gərəkdir. Zarafat deyil, bir camaat cəmi səy və qüvvəsini bunun saxlanmasına sərf eləyir. Bunun ilə belə, qiraətxanə nizamsız bir halda qalıb, lazımi mənfəət götürə bilmir. Gedib iki ay bundan irəliki qəzetələri tapıb, oxuya bilmirsən! Keçmiş illərinkinə ki, ümid bağlamaq olmaz. Halbuki qiraətxanə bundan ibarət deyil ki, gündə gedib, tazə qəzetələri oxuyub gələsən. Bunu hər yerdə tapıb oxumaq olar! Amma qəzetə və məcmuələrin keçmiş nömrələrini hər yerdə tapmaq mümkün deyil, bunları yalnız qiraətxanə və kitabxanələrdə ələ gətirmək olar. Qəzetə məcmuələri camaatın və onun qabaqca gedənlərinin fikri, zikri və felidir, desək, səhv etmirik! Mətbuat millətin tərəqqisi yoludur. Millət addım atdıqca ayaqlarının izi mətbuatda qalır! Böylə qiymətli bir şeyi bu gün oxuyub, sabah yola tullamaq böyük xətadır! Tutalım, birisi mətbuatımızın tarixini yazmaq fikrindədir. Bu adama fikrini qüvvədən felə çıxartmaqdan ötrü lazımdır ki, nə qədər Qafqazda və ya Rusiyada türk qəzetə və jurnalları çıxıb, toplasın. Sonra gərək bunları mütaliə etsin ki, mətbuat barəsində bir şey yazmağa qadir olsun. Bu adamın ümid bağladığı yer "Nicat" qiraətxanəsi olacaq. Çünki türk qəzetələri buraya gəlir və bu da bizim ən böyük qiraətxanəmizdir. Buna "Nicat"da nə cavab verəcəklər, məlumumuzdur: "Biz qəzetələri il başınadək saxlayıb, sonra satırıq". Deməli, əcnəbi qiraətxanələri cildə verib, gələcək üçün ziqiymət material bilib saxladığı şeyləri biz qara kağız hesab eləyib, baqqallara satırıq. Məsələ bir mətbuat tarixində deyil, bir çox məsələlər də var. Həmişə biz avam olub dalda qalmayacağız ki. Bizim də tərəqqi edəcək vaxtlarımız olacaq. Müqtədir yazıçılarımız əmələ gələcəklər. Millətimizin tarixilə, teatro və musiqimizin keçmişilə maraqlanacaqlar, intihar kimi camaatımıza müzürr şeyin nə vaxtdan aramızda baş verib, nə səbəblərdən irəli gəlib və nə şəkildə tərəqqi etməyini arayıb tapacaqlar, arvad məsələsinin və hürufat islahının keçmişini nəzərdən keçirib, gələcəyinə təhər çəkəcəklər və ilax. və ilax. Bunların hamısında da qədri bilinməyib, baqqallara satılan qəzetələrə möhtac olacaqlar! Əhməd bəy Ağayev kimi böyük qələm sahiblərinin məqalələri itib-batmayacaq. Yəqin bir zaman olacaq ki, onları toplayıb kitab şəklində təb etdirəcəklər. Onda da yenə qiraətxanələrimizə müraciət olunacaq... Xülasə, "Nicat"ın yeni idarəsi qiraətxanəni islah etdikdə bu nöqtəyə də nəzər yetirsəydi, gözəl olardı.
Qəribə burasıdır ki, əcnəbilər ürəklərində ziyalılarımıza qarşı da bir etibarsızlıq bəsləyirlər. Məsələn, bir gimnazistimiz və ya qeyri arif cavanımız erməni qızı ilə gəzdikdə və ya mehriban rəftarda göründükdə təhdid kağızları biçarə cavanın başına yağ[dır]ılır və ya qıza qadağan olunur, bir də o cavan ilə gəzməsin. Qızların namusunu gözləmək gözəl işlərdən biridir, amma bunları təkcə müsəlmandan mühafizə eləmək bu millətin etibarsızlığına dəlalət edir. Etibarsız millət əxlaqı pozğun və pis hərəkətli camaatdan ibarətdir. Millət mədəni bir hala gəlməsə, bu etibarsızlıqdan xilas ola bilməz, milli məktəblərimiz və teatromuz tərəqqi etməsə, düzgün əxlaqlı adamlarımızın sayı artmasa, bu ad həmişəlik üstümüzdə qalacaq. Yaxa qırağa çəkib, “yox, mən müsəlman deyiləm”, – demək ilə işlər düzəlməyəcək. Gərək öz xoş hərəkətimiz ilə isbat edək ki, müsəlmanlığın buraya dəxli yoxdur. Adam öldürməyi, quldurluğu, oğlan uşaqlarının namusuna sataşmağı murdar hərəkətlərdən bilib, Qur’anımız çoxdan qadağan edib. Bu hərəkətlərin aramızda davam etməyinə səbəb tərbiyəsizlikdir, ayrı bir şey deyil. Tərbiyəmiz olsa idi, ümumun rəğbətini qazanmağa çalışardıq, əfkari-ümumiyyəni öz ətrafımıza döndərərdik. Erməni milləti əfkari-ümumiyyəni bir vasitə eləyib, cəmi milli məsələlərini böyük qüvvə ilə həll eləyir. Ümumun da hüsni-təvəccöhünü qazanmaq üçün millətin həmişə gərək yaxşı tərəfləri göstərilsin, tərəqqi məhsulları ortalığa çıxsın, ədəbiyyatı, teatrosu, məktəbləri, cəmiyyəti-xeyriyyələri, fikirli adamları gərək göz qabağına gətirilsin. Böylə olmasa, milləti tanımazlar, onun hörmətini gətirməzlər, dərdinə də yanan olmaz. Bu yolda biz əsla çalışmırıq, bəlkə, millətə yeni bir rəğbətsizlik qazanırıq. Məsələn, bir neçə gün bundan əqdəm Aşqabad gimnaziyasında valideyn komitəsinin cələsəsi olurmuş. Şagirdlərə dair məsələlər müzakirəyə qoyulduqda bir doktor ayağa qalxır, deyir: “Biz gərək “pars”lar ilə mübarizə edək, bunlar oğlan uşaqlarımızı yoldan çıxardırlar, namuslarına sataşırlar… Dəxi bundan alçaq əxlaqi pozğunluq olmaz ki, törədirlər…” Sonra əxlaqsızların adları çəkilir. Əlbəttə, hamısı müsəlman qardaşlarımızdan olur. Çox heyflər olsun ki, bu murdar şəxslərin içində bir millətpərəst adlanan adamın da adı yadavər olunur. Ol adamdır ki, hərdən mətbuat vasitəsilə bu çirkin işi pislər, özünü pak damənliyə çıxartmaq istər… Heyf bizə ki, böylə “millətpərvərlərimiz” var! Heyf bizim mətbuata ki, əxlaqı pozğunlar onun kölgəsində gizlənirlər! Heyf bizim əziz millətimizə ki, şan və şövkətini itirib etibarsız və hörmətsiz bir hala gəlmişdir. Yusif bəy Vəzirov Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|