Kitab-konfrans doc
Yüklə 1,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
AMEA FOLKLOR İNSTİTUTU AMEA A.A.BAKIXANOV adına TARİX İNSTİTUTU FOLKLOR VƏ TARİXİMİZ Respublika Elmi Konfransı 103 103 Mən aşiqəm, Qarabağ, Rum mənəm, İraq mənəm, Şəki, Şirvan, Qarabağ, O yanan çıraq mənəm, Tehran Gülüstan olsa, Qul tək ellərə düşdüm, Yaddan çıxmaz Qarabağ [17,253]. Vətəndən iraq mənəm [18,196]. İraqda, Yol düşdü Kəndəbilə, Şölə verər qıraqda, Tehrana, Kəndəbilə, Mərdə əcəl tuş gəldi, Bikamal deyil Aşıq, Namərd qaldı qıraqda [15,188]. Əcəli gendə bilə [17,18]. Gün gedər, Şamda mələr, Əzizim Yəmənidə, Urumda Şamda mələr. Misirdə, Yəmənidə. Yaxasız köynək geyən Haqq götürsün ortadan Bacasız damda mələr [18,210]. Çuğulu, yamanı da [19,37]. Aşıq Yəməndə qaldı, Gəz dolan Yəməni də, Bülbül çəməndə qaldı, Misiri də, Yəməni də, Dünya gözələ dönsə, Haqq götürsün aradan Gözlərim səndə qaldı [20,226]. Pisi də, yalanı da [14,278] Sular gəldi Nil kimi Aşıq Qəzvinə bağlar, Qaşlar durub Mil kimi, Tehran Qəzvinə bağlar, Hər sabah boyun görsəm, Gözüm yaşı sel ola Qəlbim açar gül kimi [14,71]. Ördək qaz binə bağlar [20,183] Lakin xilafətin soyğunçu vergi siyasəti və məmurların özbaşınalığı, dəhşətli istismar və tam hüquqsuzluq Azərbaycan əhalisinin geniş təbəqələrinin vəziyyətini dözülməz dərəcədə ağırlaşdırmışdı. Bu isə xalq kütlələrində yadelli işğalçılara qarşı kəskin nifrətə səbəb olmuşdu. Belə bir şəraitdə XIII əsrin ortalarında xilafətdə sülalə mübarizəsi qızışmışdı. Əsarətə alınmış xalqların təzyiqi altında və ərəb cəmiyyəti daxilində mübarizənin olduqca kəskinləşməsi nəticəsində Əməvilər sülaləsi yıxıldı. Hakimiyyəti Abbasilər zəbt etdilər (750-1258-ci illər). Onlar dövlətin paytaxtını Dəməşqdən Bağdada köçürdülər və bu vaxtdan etibarən Azərbaycan bir neçə digər vilayətlər kimi Bağdaddan idarə edilməyə başladı. Təbiidir ki, o vaxtlar xalq arasında yayılmağa başlamış bayatıların bir çoxunda Bağdadın adı çəkilir, bu qədim şəhərdən danışılır: Zülfünü bağda dara, Bağdaddan sandal aldım, Bağda yu, bağda dara Tayını yolda saldım. Bir yaxşı həmdəm üçün, Bu qullar bazarında Ərzurum gəz, Bağdad ara [17,110].Heyva kimi saraldım [15,95]. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com AMEA FOLKLOR İNSTİTUTU AMEA A.A.BAKIXANOV adına TARİX İNSTİTUTU FOLKLOR VƏ TARİXİMİZ Respublika Elmi Konfransı 104 104 Zülfünü bağda dara, Qayada ilan ötər, Düşübdür bağda dara, Bağdadda xurma bitər, Bir vəfalı yar üçün Gözəlcə qız toyunda, Rumu gəz, Bağdad ara [21,43]. Yarpaqsız meyvə bitər [15,110]. Eləmi dağda qara, Dəryada var balıqlar, Zülfünü bağda dara, Bağdadda xurmalıqlar, Vəfalı yardan ötrü Nə bu vüsal olaydı, Rumu gəz, Bağdad ara [22,85]. Nə də bu ayrılıqlar [14,77]. Azərbaycan xalq yaradıcılığının ən geniş yayılmış janrlarından biri də nağıllardır. Xalqın özü qədər qədim olan möcüzəli, sirli-sehrli nağıl dünyasında erkən təsəvvürlər, insanın xoşbəxt, azad həyat uğrundakı mübarizəsi, habelə daim təbiəti özünə ram etmək istəyi olmuşdur. Bu baxımdan, göstərmək yerinə düşərdi ki, Azərbaycanda nağılların toplanması, çap olunması işi kifayət qədər yüksək səviyyədə qurulmuş, bu sahəni əhatə edən bir sıra kitablar çap olunmuşdur. Bu kitablarda Azərbaycanın bir çox ölkələrlə əlaqələri əks olunmuşdur. Əvvəlcədən onu göstərmək istərdim ki, Z.Bünyadovun «Azərbaycan Atabəylər dövləti» adlı əsərində Təbriz bazarında çox zəngin malların olmasından bəhs edilir və deyilir ki, elə bir sənət, peşə yoxdur ki, Təbrizdə olmasın. Onun malları bunlar idi: atlas, yaxşı kaftan- lar (don), toxunma Çin zərxarası--parçası, xalçalar (nəx), ipək parçalar(kimxa), xəz parça, örtük (şar), zərli tikmələr, möhürlər, həkkaklar tərəfindən naxış vurulmuş bədii cildlər [23,198]. Burada Çindən malların gətirilməsinin göstərilməsi Azərbay- canın Çinlə sıx əlaqəsinə sübutdur və bu əlaqə də təbii ki, nağıllarda da öz əksini tapmışdır. Azərbaycanda olan ispaniyalı səyyah Klavixonun məlumatından isə bilinir ki, orta əsrlərdə Sultaniyyə Hindistan və Orta Asiyadan gələn karvan yolları- nın ağzında yerləşən beynəlxalq ticarət mərkəzlərindən biri olmuşdur [24,183]. Bu baxımdan, Hindistanla olan sıx əlaqələrin nağıllarda da əks olunması təbii hesab edilməlidir. Z.Bünyadovun yuxarıda adı çəkilən əsərində o da göstərilir ki, Bəzzdə Vasitə və Yəmənə aparılan qırmızı zəy çıxarılırmış [23,207]. Təbii ki, Azərbaycanla Yəmən arasında olan bu əlaqə müxtəlif nağıllara da hopmuş və zəmanəmizə qədər gəlib çıxmışdır. Azərbaycanın başqa ölkələrlə İran, Rum, Çin, Yəmən, Şimali Afrika, Hindistan və s. ölkələrlə saxladığı əlaqələrin əks olunduğu nağıllardan biri də «Nəsir və Nəsdərənin nağılı»dır. Bu nağılda göstərilir ki, bir padşahın vəziri öz qardaşı olur. Onların hər ikisinin uşağı olmur. Nəhayət, Allah-təala onların hər ikisinə-padşaha qız, vəzirə isə oğul əta edir. Əvvəlcə onların hər ikisi öz aralarında əhd - peyman bağlayıb uşaqların taleyini gələcəkdə birləşdirməyi qərarlaşdırırlar. Lakin bir qədər sonra vəzir ölür və padşah qızı Nəsdərəni daha Nəsirə verməməyi qərara alır [25,95]. Ona görə də Nəsirə olan məhəbbətini qoruyub saxlayan Nəsdərəni əvvəlcə Dərbənd padşahının, sonra isə Çin padşahının oğluna vermək istəyir [25,103]. Lakin qızı razı olmur. Bir qədər sonra Nəsirin İsfahan padşahının qızı Məleykə xanımın PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Yüklə 1,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|