Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
uğursuz formalarını və həyata keçirilmə metodlarını seçsələr də, Vahid Dövlət İmtahanını tətbiq edənlər məhz bu meyli nəzərə almışdılar. Sonuncu onillikdə iqtisadi, sosial, mədəni və siyasi proseslərin dinamikası, ölkələrin, millətlərin və mədəniyyətlərin qarşılıqlı asılılığının misli görünməmiş tərzdə güclənməsi hazırki dövrdə bütün dünyanı əhatə edən qlobal təhsil
aydınlıqla ölkələrin qlobal iqtisadi və sosial-mədəni proseslərdəki ümumi mövqeyi əsasında müəyyənləşdirilən müvafiq iyerarxiyada tutduğu yerə uyğun olaraq, beynəlxalq əmək bölgüsünün yeni sisteminə daxildir. Bununla bağlı olaraq, professor A.A.Andreyev düzgün qeyd edir ki, bu iyerarxiyanın yüksək mərtəbələrini öz dövrü üçün daha mürəkkəb sayılan innovasiya fəaliyyəti növlərini həyata keçimıəyi bacaran ölkələr tutur. Zaman keçdikcə, öz avanqard əhəmiyyətini itirən bu fəaliyyət növləri yerini başqalarına verir. XX əsrin ikinci yarısında sənaye mərhələsindən postsənaye mərhələsinə keçid vaxtı köhnəlmiş texnologiyaların bu cür «atılmalarının» bir neçə dalğası olmuşdur. Bu vəziyyətlərdə lider ölkələr ixtisaslaşmalarının vaxtında yenidən fonnalaş- dırılması sayəsində öz imtiyazlı mövqelərini qoruyub saxlaya bilmişdi. İlk zaman onların keyfiyyət üstünlüyünü ağır sənaye təmin edirdi; sonradan bu sənaye hissələrlə «yeni sənaye ölkələrinə» köçürüldükdə, həmin yeri elektronika və eimtutumlu istehsallar tutdu. Bizim dövrdə isə liderlik edən «avanqard» iqtisadiyyatlara mənsubiyyət, ilk növbədə, dünya bazarlarına əşyaları (hətta çox mürəkkəb və bahalı) göndərməkdən daha çox, onların istehsalı üçün zəruri olan biliklər və texnologiyalar əsasında müəy- yənləşdirilməyə başlandı.' Ancaq biliklərin və texnologiyaların üzərində inhisarın da əbədi olmadığı aydındır. Artıq bu gün öz inkişafında liderlərin arxasınca gedən bəzi iri ölkələr tədqiqatların və elmi-texniki işlərin hələ bu yaxınlarda onlar üçün əlçatmaz olan səviyyəsinə qalxmışdır. Gözləmək olar ki, yaxın perspektivdə dünya ixtisaslaşmasında «ali» (və daha çox gəlir verən) rolu biliklərin istehsalından daha çox, onların yaradıcılarının istehsalı oynayacaqdır. Təbii ki, bu təhsil, daha dəqiq ifadə etsək, yüksək keyfiyyətli, elita səviyyəsində təhsildir. Bu gün yüksək texnologiyalar ilə əlaqələndirilmiş təhsil innovativ inkişafın əsas tərkib hissəsinə, onun «lokomotivinə» çevrilərək, hərəkətverici qüvvə rolunu elmi-
образования // Вестник Российской Академии наук, февраль 2011. С. 99. 265
texniki tərəqqinin ənənəvi lideri olan hərbi-sənaye kompleksindən almaq iddiasındadır. Yaxın vaxtlaradək təhsilə dövlətin mədəni-maarifçilik funksiyası qismində yanaşılırdısa, bu gün vəziyyət dəyişir. Bütün inkişaf etmiş ölkələrdə və bəzi xüsusi uğur qazanmış inkişaf etməkdə olan ölkələrdə şagird və tələbələrin sayının sürətlə çoxalması nəticəsində pullu təhsil xidmətlərindən əldə olunan gəlirlər artmaqla yanaşı, təhsili iqtisadiyyatın mənfəətli sahələrindən birinə çevirmişdir. Belə ki, əcnəbilərin təhsil alması ABŞ iqtisadiyyatına ildə 13 milyard dollar (ABŞ iqtisadiyyatının ixrac sahələri arasında beşinci yer) gətirir. Dünyanın təhsil bazarı təqribən 100 milyard dollar civarmda dəyərləndirilir. Bu rəqəm dünyanın qızıl, emal olunmamış almazlar və zərgərlik üçün brilyantların ümumi bazarlarının illik dövriyyəsinin cəminə bərabərdir. Bu sahənin rəqabət qabiliyyəti getdikcə güclənir, burada şagird və tələbələr (o cümlədən əcnəbi) peşəkar müəllim kadrları, pedaqoji texnologiyalar və tədris prosesini asanlaşdıran resursların əldə edilməsi uğrunda mübarizə gedir. Belə şəraitdə böyük imkanlara malik olan ölkələr miqrasiyanın seçim əsasında təşviqi strategiyasından istifadə edir. Bunun nəticələri göz qabağındadır: indi «Microsoft» şirkətinin heyətinin 'A hissəsi Hindistan mənşəli işçilərdən ibarətdir; NASA heyətində də hindlilər təqribən bu qədərdir. Ekspertlərin hesablamalarına görə, hazırda ABŞ-da işləyən, doktorluq elmi dərəcəsi olan mütəxəssislərin təqribən 40%-i bu ölkədə doğulmamışdır, informasiya texnologiyaları və elektronika kimi sahələrdə isə onlann xüsusi çəkisi 50%-dən artıqdır. Rəqabət məcmu dünya intellekti uğrunda strateji mübarizə səthinə keçmişdir. Təhsil sahəsində siyasət ölkələr və beynəlxalq birliklər arasında qlobal rəqabətin istiqamətlərindən birinə çevrilmişdir. Məlumdur ki, əvvəlki onilliklərdə inkişaf etməkdə olan ölkələrə «yardıma» böyük önəm verilir və bunun çərçivəsində onlar üçün mütəxəssislər hazırlanırdı. Bu zaman Qərbdə təhsil alan əcnəbi tələbələrin böyük əksəriyyətinin oxuduqdan sonra aldığı bilikləri öz vətənlərində tətbiq edəcəyi nəzərdə tutulurdu. Son illərdə bu cür təhsil tələbələri qəbul edən ölkələr tərəfindən özü üçün kadr hazırlanmasının praktiki olaraq heç bir xərc tələb etməyən üsulu kimi nəzərdən keçirilir. ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Kanada, Almaniya, Avstraliya və başqa ölkələrdə ən yaxşı əcnəbi tələbələrin təhsil aldığı ölkədə işə götürülməsi üçün müvafiq hüquqi mexanizmlər və əlverişli şərait yaradılmışdır.
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|