Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnkişaf etməkdə olan ölkələrdəki TMK.
- Rusiyanın Maliyyə-Sənaye Qrupları (MSQ) və TMK-sı. MSQ
- 3 əsas istiqamət
- Rusiyanın TMK-sı və TMB-si.
surətdə idarə edilməsi. Şirkətin qəsbi çox vaxt onun bütün səhmlərinin və deməli, özünün birjada satın alınması yolu ilə həyata keçirilir. Qovuşmaların növləri: •
üfüqi qovuşmalar - bir sahənin eyni məhsul buraxan yaxud istehsalın eyni mərhələlərini yerinə yetirən şirkətlərinin birləşməsidir; •
bağlanmış, amma müxtəlif sahələrə mənsub olan müəssisələrin birləşməsi, yəni alıcı-şirkətin öz fəaliyyətini xammal mənbələrinə (ilkin istehsal mərhələsinə) yaxud son istehlakçıya çatanadək olan aralıq mərhələlərə qədər genişləndirməsidir. Buna misal olaraq, dağ-mədən, metallurgiya, maşınqayırma və başqa şirkətlərin qovuşmasını göstərmək olar; •
qohumluq qovuşmaları - bir-biri ilə əlaqəli olan mallar buraxan şirkətlərin birləşməsidir. Məsələn, fotoaparatlar istehsal edən firma foto plyonkası yaxud foto-şəkil çəkmək üçün kimyəvi reaktivlər buraxan firma ilə birləşir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdəki TMK. TMK-lar aləmində inkişaf etmiş ölkələrin şirkətlərinin dominant mövqe tutmasına baxmayaraq, vəziyyət dəyişir. Dünyada ən iri 100 qeyri-maliyyə TMK-sı sırasında inkişaf etməkdə olan ölkələrin firmalarının sayı 2004-cü ildəki 5-dən, Çin, Hindistan, Cənubi Koreya, Braziliya, Meksika, BƏƏ, Cənubi Afrika və s. hesabına 18-dək çoxalmışdır. Bazarları formalaşmaqda olan ölkələrin iri TMK-sı öz əməliyyatlarını xüsusilə böyük sürətlə beynəlmiləlləşdirir. 2009-cu ildə inkişaf etməkdə olan ölkələrin 100 ən iri TMK-nm xaricdə satışlarının həcmi və işçilərinin sayı müvafiq olaraq 52% və 75% çoxalmışdır. Buna baxmayaraq, dünyanın ən iri 100 korporasiyası ilə müqayisədə, az ölkədə təmsil edildiklərinə və maliyyə gücü baxımından inkişaf etmiş ölkələrin sahə TMK-na nisbətən zəif olduqlarına görə, onların be3məlmiləlləşmə səviyyəsi xeyli aşağıdır. Bu TMK- lar (xüsusilə Asiya ölkələrinin şirkətləri) üçün ən vacib sahələr elektrotexnika və elektron sənayesi, paltar, ayaqqabı, oyuncaq istehsalı olmuşdur; maşınqayırma şirkətləri sürətlə inkişaf edir və güman ki, tezliklə dünyanın 1000 və 500 ən iri korporasiyası tərkibinə daxil ediləcəkdir. Rusiyanın Maliyyə-Sənaye Qrupları (MSQ) və TMK-sı. MSQ - baş və törəmə cəmiyyətlər kimi fəaliyyət göstərən və ya rəqabət qabiliyyətini gücləndirən, malların və xidmətlərin satış bazarlarını genişləndirən, istehsalın səmərəliliyini yüksəldən, yeni iş yerləri yaradan investisiya və digər 421 layihələrin, proqramların həyata keçirilməsi üçün texnoloji və iqtisadi inteqrasiyaya istiqamətlənərək, MSQ yaradılması haqqında müqavilə əsasında öz maddi və qeyri-maddi aktivlərini bütövlüklə yaxud qismən birləşdirən hüquqi şəxslərin məcmusudur. İqtisadiyyatın makro və mikro səviyyələrinin maraqlarının, iqtisadi və sosial problemlərin əlaqələndirilməsini təmin edən, Rusiya iqtisadiyyatında mütərəqqi dəyişikliklərə imkan yaradan korporativ struktur kimi nəzərdə tutulan MSQ, ixracyönümlü iqtisadi artımın obyektinə çevrilməlidir. Bunlar bütövlükdə dövlət mülkiyyətində olan yaxud kapitalında dövlətin payı dominantlıq təşkil edən qruplardır («Газпром», «РЖД», «Ингосстрах» və s.). MSQ-nin tərkibində ictimai və dini cəmiyyətlər istisna edilməklə, kommersiya və qeyri-kommersiya (o cümlədən xarici) təşkilatları birləşə bilər. MSQ iştirakçıları sırasında istehsal sahəsində fəaliyyət göstərən təşkilatların, habelə banklann olması mütləqdir. Maliyyə-sənaye qruplarının yaradılmasının konsepsiyası, bir texnoloji zəncir müəssisələrinin, aralıq və əlaqəli istehsalların, təchizat, ticarət və satış idarələrinin, ən əsası isə maliyyələş- dirməni həyata keçirə, investorları cəlb edə bilən təşkilatları birləşdirməkdən ibarətdir. MSQ-nin öncül vəzifələrindən biri, tərkibinə daxil olan müəssisələrin fəaliyyətini əlaqələndirmək, vahid qiymət siyasətini yeritmək, maliyyə və idarəetmə resurslarını yenidən bölüşdürmək, ayrı-ayrı müəssisələrin deyil, bütövlükdə qrupun vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş investisiya proqramlarını işləyib hazırlamaqdır. MSQ’çərçivəsində 3 əsas istiqamət fərqləndirilir: •
maliyyə; •
sənaye; •
media-korporativ. Rusiyada keçirilən özəlləşdirmə yeni tip güclü təşkilati-təsərrüfat strukturlarının (dövlət, müştərək və özəl korporasiyalann, konsernlərin, maliyyə- sənaye qruplarının) partlayış şəklində meydana çıxması ilə müşayiət olunsa da, onların əksəriyyəti daxili və xarici bazarlarda «Газпром», РАО ЕЭС (parçalanmasınadək), dəmir yolu korporasiyaları («Российские Железные Дороги»), «Норникель» kimi uğur qazana bilmədi. MSQ-nin yaranma səbəbləri: 1)
yüksək səviyyədə inteqrasiya olunmuş sahələrarası korporasiyaların yaradıl 422 masını tələb edən ümumi iqtisadi səbəblər; 2)
Rusiyanın beynəlxalq bazara çıxması təkcə daxili milli bazarı əhatə etməyə deyil, həmçinin xarici bazarlarda beynəlxalq korporasiyalarla layiqli rəqabət aparaıağa qadir olan güclü təsərrüfat strukturlarının yaradılması vəzifəsini qoyur; 3)
TMK-nın MSQ-dən fərqi bundadır ki, TMK-da kapital və hakimiyyət baş şirkətə mənsubdur, onun törəmə fımıalanna və filiallarına isə idarəçilik qərarlarını qəbul etmək və mənfəəti böljnək səlahiyyəti verilməmişdir; bundan başqa, TMK-da kapitalların bir-birinə qarşılıqlı nüfuzu baş verir. MSQ-də isə vəziyyət başqadır; 1)
bütün iştirakçılar bir «komandanın» tamhüquqlu və müstəqil üzvləridir; 2)
onlar ümumi vəsaitləri hesabına MSQ-nin idarəçilik prosesinin yalnız əlaqələndirmə funksiyasını yerinə yetirən mərkəzi şirkətini təsis edirlər; 3)
Rusiyanın MSQ-də vəziyyət qeyri-sabitdir, tez-tez baş verən ziddiyyətlər iştirakçıların bir qisminin getməsinə və yeni üzvlərin gəlməsinə səbəb olur. Bunun nəticəsində, onların fəaliyyəti ictimai istehsal baxımından az səmərə verir.
«Норникель», «ЛУКОЙЛ» «Новолипецкий Металлургический Комбинат» (НЛМК), «Вымпелком», «Роснефть», «Интер РАО ЕЭС», «ФК Уралсиб», «ТНК-БП», «Сургутнефтегаз», «Северсталь», «Мечел», «Татнефть», «НОВАТЭК», «ММК», «АФК Система», «ФСК ЕЭС», «Уралкалий», «РусГидро», «Ростелеком», «Магнит», «Полюс Золото», «ВТБ», «Сбербанк», «Банк Москвы» və s. kimi özəl (səhmdar) və dövlət korporasiyaları aiddir. «Forbes»-in siyahısının iyirmiliyinə aktivlərinin bazar dəyəri 133 milyard dollar olan «Газпром» daxil edilmişdir; Rusiyanın «ЛУКОЙЛ» neft şirkəti 83 milyard dollar bazar dəyəri ilə bu siyahıda 69-cu yeri tutur. «Forbes»-in dünyada ən iri 2000 şirkətlər və banklar siyahısında Rusiya şirkətlərinin tutduğu yerlər aşağıdakı kimidir: (cədvəl 15.2) 15.2-ci cədvəlin məlumatlarından göründüyü kimi, Rusiyanın iri şirkətlərinin əksəriyyəti neft və qaz hasilatı (və qismən emalı), energetika.
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|