Nəzarəti üzrə Bazel Komitəsinə müxtəlif ölkələrdə ümumi vəziyyətin qəflətən
mürəkkəb-ləşməsinə səbəb olmaması üçün bankların kapitallarının səviyyəsini
tənzimləmək tapşırılmışdır. «Bazel-2» rejimi çərçivəsində bütün ölkələrə
kapitala dair tələbləri tədricən «Kapitalın Yetərliyi haqqında» Sazişə
uyğunlaşdırmaq tövsiyə edilmişdir. Bazel Komitəsinə milli hakimiyyətlərlə
birgə olaraq, etibarlı likvidlik ehtiyatlarına münasibətdə maliyyə təsisatlarının
stimullaşdırılması mexanizminin yaradılması tapşırılmışdır. Eyni zamanda
BVF və Maliyyə Sabitliyi Şurasına (MSŞ) G-20-nin növbəti iclasına
hökumətlərə
maliyyə
təsisatının
sistemyaradıcı
olub-olmamasının
qiymətləndinnək üçün rəhbər göstərişlərin işlənib hazırlanması tapşırılmışdır.
Hecinq fondlarının fəaliyyətinə nəzarət gücləndirilmişdir. Bu fondlar və rəhbər
şirkətlər qeydiyyatdan keçməli, nəzarət və yoxlama orqanlarına məlumatlarını
təqdim etməlidir. Risk-menecmentə və hecinq fondları ilə işləyən qurumlara
dair tələblər müəyyənləşdirilmişdir. İlk dəfə olaraq, törəmə maliyyə alətlərinin,
yəni derivativlərin tənzimlənməsi mexanizmi yaradılmışdır. Bu məqsədlə
kredit derivativləri bazarlarının standartlaşdırılması, o cümlədən klirinq
hesablaşmaları mərkəzlərinin yaradılması nəzərdə tutulmuşdur.
• BVF idarəetmə sistemlərinin yenidən qurulmasına başlamışdır:
məsələn, 2013-cü ilədək inkişaf etməkdə olan və keçid iqtisadiyyatlı ölkələrin
kvotalarının 5% artırılması nəzərdə tutulmuşdur. Qurumla əməkdaşlıqdan
imtina edən ölkələrdə yaradılan ofşorlar, vergi sığınacaqları üzərində nəzarət
gücləndirilmişdir. Beynəlxalq öhdəliklərini yerinə yetimıəyən ölkələrə qarşı
«razılaşdırılmış tədbirlərin həyata keçirilməsinin» qarşısını almaq üçün onlara
banklar və şirkətlər haqqında məlumatları açıqlamaq təklif edilmişdir. Bu
ölkələrə G-20 tərəfindən qəbul olunmuş, lakin tətbiqinə dair sərt şərtlər
qoyulmamış beynəlxalq standartlardan istifadə etmək tələbi irəli sürülmüşdür.
Yeni şəraitdə G-20 bu qərarın bütövlüklə icra edilməsinə nail olmaq
niyyətindədir. Məsələn, istənilən ölkə bundan yayınmağa çalışdığı halda Çirkli
Pulların Yuyulmasına Qarşı Maliyyə Tədbirlərinin Hazırlanması Qrupu (FATF
- The Financial Action Task Force) mexanizmi işə düşməlidir.
Yoxlama sualları
1.
Dünya maliyyə sistemi anlayışı və onun məzmunu.
2.
Valyuta bazarı nədir?
3.
Dünya maliyyə sistemlərinin - valyuta sistemlərinin tipləri.
557
4.
Valyuta məzənnəsi və dönərli valyuta anlayışları.
5.
Ümumdünya valyuta sisteminin təkamülü - əsas mərhələlər.
6.
Valyuta tənzimlənməsinin alətləri (mexanizmləri).
7.
Valyuta məzənnələri, onların fəali]/yət mexanizmi.
8.
Valyutaların alıcılıq qabiliyyəti. Valyutaların xassələri.
9.
Valyuta bazarlarında ehtikarçılıq amilinin güclənməsi nədə təzahür
olunur? 2008-2009-cu illərin qlobal maliyyə-iqtisadi böhranına derivativlər
necə təsir göstənmişdir?
10.
Rusiyada derivativlər bazarı.
11.
Valyuta məzənnələri sistemi: onun rolu, təyinatı. Nəyi tənzimləyir
və müasir iqtisadiyyatdakı hansı prosesləri əks etdirir?
12.
Dünyada valyutaların hansı əsas tipləri mövcuddur? XBH-in rolu
nədədir?
13 Ümumdünya böhranının aradan qaldırılması və onlann gələcəkdə baş
verməsinin qarşısının alınması üçüm beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən hansı
tədbirlər həyata keçirilmişdir?
Referatların mövzuları
1.
Beynəlxalq maliyyə sistemi anlayışı, onun
tərkibi və strukturu
2.
Beynəlxalq valyuta sistemlərinin təşəkkül mərhələləri: Bretton-
Vudsdan Genuya sisteminədək
3.
Dünyanın maliyyə mərkəzləri və beynəlxalq birjalar
4.
Dünya valyutalarının müasir mövqeləri: müqayisəli təhlil,
2008-2010- cu illərin ümumdünya böhranının
təsiri
5.
Qlobal böhranla əlaqədar olaraq dünya maliyyə-valyuta sistemində
dəyişikliklər
558
Fəsil 19
AVROPANIN MALİYYƏ SİSTEMİ
19.1.
Avropa valyuta sisteminin (European Monetary Sistem)
təşəkkülünün çətin yolu
Təkamülü. Dünyanın ən yeni valyutasının tarixi ötən əsrin ortalarından
başlamışdır. 1958-ci ildə Avropanın bir sıra dövlətləri vahid Avropa bazarının
yaradılması məqsədlərinin bəyan olunduğu müqavilə imzaladı. 1986-cı il
Vahid Avropa Aktı, 1992-ci il Avropa İttifaqının yaradılması haqqında Akt
birləşmə istiqamətində atılan addımlar olmuşdur. Avropa ərazisində valyuta
ittifaqının yaradılmasının məqsədləri 1969-cu ildə Haaqada razılaşdırılmış,
vahid valyutadan istifadəyə başlanması isə 1980-ci ilə təyin olunmuşdu.
Amma 1971-ci ildə dünya maliyyə sisteminin böhranı düzəlişlərə səbəb
oldu və yeni valyuta yalnız 1999-cu ildə meydana çıxdı. Müvafiq qanunların və
sənədlərin qəbulu, ən başlıcası isə, onların ruhuna və bütün müddəalarına riayət
olunması Avropada yeni valyutanın - avronun meydana çıxmasına şərait
yaratdı.
1957-ci ildə «altılıqdan» ibarət olan AİB yaradıldıqdan sonra vahid
Avropa öz valyutasının və buna müvafiq olaraq Avropanın vahid valyuta-
maliyyə sisteminin təməlinin qurulmasına doğru dönmədən irəliləyirdi.
Prosesin əsasən başa çatdırıldığı və Avropa İttifaqının vahid valyuta sistemi
yaradılanadək. Birliyin bütün siyasəti miqyasına və ümumi əhəmiyyətinə görə
möhtəşəm olan bu vəzifəyə tabe edilmişdi.
Avropa valyuta sistemi - ümumdünya valyuta-maliyyə sisteminin
mühüm hissəsi, onun ən mütəşəkkil və mərkəzləşdirilmiş regional
altsistemidir. Bu altsistem həm Avropa bazarlarının kredit resursları ilə təchiz
olunması, həm də dünya bazarının ehtiyaclarına xidmət göstərilməsi üzrə
vəzifələri və funksiyaları yerinə yetirir. Avropa Valyuta Sisteminin əsas
məqsədləri bunlardır;
•
iqtisadi inteqrasiyanın əldə olunmasını təmin etmək;
•
dollar standartına istinad edən Yamayka valyuta sisteminin
müqabilində öz valyutası olan Avropa sabitlik
bölgəsini yaratmaq;
•
bazarı dolların ekspansiyasından
müdafiə etmək;
559