Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
Maraqlıdır ki, sonuncu bənd, yəni qlobal maliyyə sisteminin mexanizmlərinin gücləndirilməsinin zəruriliyi ilə «Soros Fund Management» korporasiyasının idarə heyətinin sədri, məşhur maliyyəçi C.Soros da razılaşır. Bu halda o, «bazar tarazlığı nəzəri}q/əsinin yanlışlığına» əsaslanır. Soros onun niyə düzgün olmadığını izah etmir. Amma cavab sadədir: iqtisadi sistemin fəaliyyətinin qanunauyğunluqları pozulursa, o, partlamalıdır. Qərb dövlətlərindən tənzimləmə «şlaqbaumlarmm» aradan qaldırılmasına (Blaytın ifadəsinə görə) nail olan iri oyunçuların (o cümlədən Sorosun özünün) hədsiz böyük ehtikarçılıq əməliyyatları sistemin dayanıqlılığını pozmuşdur və təbii ki, bu şəraitdə bazar tarazlığı nəzəriyyəsi özünü doğrulda bilməz.
•
XX əsrin ikinci yarısında formalaşan ümumi iqtisadi nəzəriyyə sistemində beynəlxalq iqtisadi münasibətlər nəzəriyyəsi nisbətən yenidir. Eyni zamanda onun ayrı-ayrı elementləri fiziokratların və merkantilistlərin ilkin iqtisadi konsepsiyalarına tərkib hissələr kimi daxil edilmişdi. •
iqtisadi nəzəriyyənin - siyasi iqtisadın əsasını qoymuş ingilis iqtisadçısı Adam Smitin adı ilə bağlıdır. Onun ardıcılları - David Rikardo, C.Mill və başqaları beynəlxalq əmək bölgüsünün (BƏB) və get-gedə daha çox ölkənin bu prosesə cəlb olunmasının başa düşülməsinə öz töhfələrini vermişdir. Adam Smit Böyük böhran (1929-1933-cü illər) başlayanadək 150 il ərzində üstünlük təşkil edən liberal iqtisadiyyatın nəzəri əsasını qoymuşdur. •
olmadan inkişafının qeyri-mümkün olması barədə tezisdən irəli gələn keynsçi nəzəriyyənin yüksəlişi başlandı. Bu nəzəriyyə inkişaf etmiş ölkələrin iqtisadi siyasətinin fundamental bazasına çevrildi. Keynsçiliyin konseptual baxışları çərçivəsində ümumi rifah dövləti meydana çıxdı, cəmiyyətin varlı, orta və yoxsul təbəqələri arasındakı fərqlər azaldı; qarışıq iqtisadiyyat çiçəkləndi. •
1970-1980-ci illərdəki «neft şokları» və inkişaf etmiş ölkələrdə iqtisadi inkişaf templərinin zəifləməsi, dominantlıq təşkil edən keynsçilik doktrinasının yerinin Adam Smitin klassik nəzəriyyəsinin davamçısı roluna iddia edən neoliberal doktrina tərəfindən (daha dəqiq desək, libertarizmin) tutulması ilə nəticələndi. •
Neoliberalizm çərçivəsində beynəlxalq monetarizm doktrinası 69
formalaşmış və son 25 ildə həm inkişaf etmiş, həm də inkişaf etməkdə olan və keçid iqtisadiyyatlı ölkələrdə tətbiq edilmişdir. Milli islahatlar proqramları hazırlanarkən baza kimi istifadə edilən bu doktrinanın yayıcısı BVF olmuşdur. Doktrinanın mahiyyəti dövlətin rolunun, demək olar ki, bütövlüklə aradan qaldırıldığı vəzİ3^ətdə istehsal amillərinin inkişafının mümkün qədər liberallaşdırılmasmdadır. 2008-ci ildə bütün dünya iqtisadiyyatını bürümüş qlobal böhran bu nəzəriyyənin qüsurlu olduğunu göstərdi. •
2008-2010-cu illərdə dünyanın bütün ölkələrində və beynəlxalq təşkilatlarda qüvvədə olan tənzimləmə modellərinin qüsurluluğunun və böhranın ən təhlükəli formalarının yayılmasına gətirib çıxarmasının dərk edilməsi yeni modellərin və nəzəriyyələrin axtarışı sahəsində müəyyən anlaşma əldə olunmasına imkan vennişdir. Lakin problem bundadır ki, yeni strateji ideyaların axtarılması və tapılması xeyli vaxt tələb edən mürəkkəb prosesdir, iqtisadi vəziyyət isə gözləməyə imkan vermir. •
Tapılan həll yollarından biri (heç də yeni olmayan!) ke3msçiliyin elementlərinin geri qaytarılması, o cümlədən dövlətin tənzimləyici rolunun gücləndirilməsidir. BİM sahəsində «səmərəli idarəetmə» və sair bu kimi konsepsiyaların formalaşması buna istinad edir. Bu ideyalar təkcə alimlər tərəfindən söylənilmir, BMT də daxil olmaqla, beynəlxalq təşkilatların hesabatlarında öz əksini tapır. •
beynəlxalq tədqiqatlarda və görkəmli təhlilçilərin əsərlərində göstərilir ki, hökumətlər böhrandan sonrakı dövrdə yaranan qlobal iqtisadi şəraitdə öz inkişafının trayektoriyasmda dönüş nöqtəsini görməlidir. Onlar yeni şəraiti nəzərə almaq üçün inkişaf istiqamətlərini yenidən nəzərdən keçirməli, əvvəlki dövrlərdə iqtisadi siyasətdə yol verdikləri səhvləri aradan qaldırmalıdır. Dövlətin iqtisadi və sosial funksiyaları yenidən dəyərləndirilməli, onun iqtisadi fəaliyyətinin «qeyri-səmərəliliyi» barədə mübahisələrə son qoyulmalıdır. Səmərəli idarəçilik proqramlarına dövlətin fəallığına istinad olunmaqla yeni aspektlərin daxil edilməsi vaxtı çatmışdır. Siyasətin işlənib hazırlanmasına görə məsul şəxslər onun bir sıra ölkələrdə inkişafın sürətləndirilməsi, struktur islahatlarının keçirilməsi üçün istifadə edilən, XXI əsrin çağırışlarından irəli gələn mümkün variantları barədə daha çox bilməli və məlumatlı olmalıdırlar. Ümumilikdə isə söhbət özünü doğrultmayan neoliberal-monetar ideologiyaya alternativ olan yeni qlobal ideyaların axtarılmasından gedir. 70 Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|