Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yoxlama sualları
- Referatların mövzuları
- MÜNASİBƏTLƏR VƏ DÜNYA TİCARƏT SİYASƏTİ Fəsil 3
- Beynəlxalq ticari-iqtisadi əməkdaşlıq anlayışı.
- Tarixi aspekt: təkamül.
Yoxlama sualları 1.
Beynəlxalq əlaqələrin müasir nəzəriyyəsinin inkişafı və təkamülü necə baş vermişdir? 2.
formalaşmasında fiziokratların və merkantilistlərin rolunu izah edin. 3.
BİM-in konseptual bazasının inkişafında Adam Smit və iqtisadi nəzəriyyənin başqa klassikləri hansı rolu oynamışlar? 4.
Böyük böhran başlayanadək niyə əngəlsiz fəaliyyət göstərə bilmişdir? 5.
Nəyə görə liberal nəzəriyyələr kenysçi nəzəriyyə ilə əvəz olunmuşdur? İqtisadi təfəkkürün bu iki istiqamətini fərqləndirən əsas cəhət nədir? 6.
nəzəriyyəyə hansı səbəblərdən verməli oldu? Doktrinaların dəyişməsinin yeganə səbəbinin «neft şokları» və yeni şəraitdə tənzimləmənin keynsçi modellərinin «işləməməsi» olduğunu iddia etıfıək düzgündürmü? 7.
Niyə Qərb ölkələrinin liderləri, habelə təhlilçilər 2008-2010-cu illərdə tüğyan edən qlobal böhranın başlıca səbəblərindən birinin neoliberal modellər olduğunu hesab edirlər? 8.
Beynəlxalq monetarizm konsepsiyasının əsas müddəalanm izah edin. 9.
Böhrandan sonrakı dövrdə BİM sahəsində nəzəriyyə hansı istiqamətlərdə inkişaf edir? Referatların mövzuları 1.
BİM-də liberal və neoliberal doktrinalar 2.
Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdə keynsçilik 2. BİM-in yeni və ən yeni konsepsiyaları 71 II Bölmə MÜASİR BEYNƏLXALQ TİCARİ-İQTİSADİ MÜNASİBƏTLƏR VƏ DÜNYA TİCARƏT SİYASƏTİ Fəsil 3 BİM SİSTEMİNDƏ ÖLKƏNİN XARİCİ İQTİSADİ ƏLAQƏLƏRİ 3.1. Beynəlxalq ticari-Iqtisadi əməkdaşlıq Beynəlxalq ticari-iqtisadi əməkdaşlıq anlayışı. Ümumdünya yaxud beynəlxalq ticari-iqtisadi əməkdaşlıq milli sərhədlərin hüdudlarından kənarda işçi qüvvəsinin, malların və xidmətlərin hərəkəti ilə əlaqədar olan, çox mürəkkəb qlobal kompleks təşkil edən ticarət, istehsal-iqtisadi, maliyyə əlaqələrinin və münasibətlərinin məcmusudur. Beynəlxalq ticari-iqtisadi əməkdaşlığın bu cür təfsiri prinsipal fərqlər olmasa da, ənənəvi «beynəlxalq (ümumdünya) ticarət» tenninindən daha geniş və mürəkkəb məna daşıyır.
malların dəyişdirilməsindən qlobal əməkdaşlığın mürəkkəb formalarına və növlərinə doğru təkamül baş vennişdir. Beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlıq (BİƏ) bəşəriyyətin məhsulu kimi, tarixi və iqtisadi kateqoriyadır. Onun kökləri insanların ictimai əlaqələrinin yaranmasından qaynaqlanaraq, qonşu qəbilələrin bir-biri ilə mal dəyişdirmə əməliyyatları aparması dövrünə gedib çıxır və bunu xarici iqtisadi əlaqələrin ilkin formaları kimi nəzərdən keçinnək olar. Bu ilkin təsərrüfat əlaqələri (və həmin əlaqələrlə bağlı münasibətlər) dövlətin meydana çıxması və inkişafından sonra get-gedə yeni keyfiyyət vəziyyətinə doğru təkamül etmiş və transfonnasiya olunmuşdur. Roma imperiyasının çiçəkləndiyi dövrdə («maşın sivilizasiyası» meydana çıxanadək) bu münasibətlər özünün klassik
sivilizasiyanın Yunan-Roma dövründə yetkin həddə çatmışdır. Roma hüququ o qədər universal əhəmiyyətə malik idi ki, yarandığından min illər sonra. Napoleon müharibələri Qərbi Avropada feodalizm münasibətlərinin qalıqlarını məhv edib kapitalist münasibətlərinin inkişafı üçün geniş üfüqlər açdıqda yenidən tələb olunmuşdu. Bu prosesin mütləqiyyət və spesifik Rus- Asiya feodal münasibətləri fonnaları çərçivəsində inkişaf edən Rusiyadan yan keçməsinə yalnız təəssüflənmək olar. Qədim dövrlərdə intensiv ticarət əlaqələri təkcə gələcək Avropa ölkələri
üçün deyil, özünün çiçəklənmə dövründə yüzlərlə dövləti və knyazlığı nəhəng imperiya hüdudlarında birləşdirən Ərəb Xəlifəliyi üçün də səciyyəvi idi. Ticarət karvanları imperiyanın şəhərləri arasında gecə-gündüz fasiləsiz axın şəklində hərəkət edirdi. Çinin, Hindistanın, Kiçik Asiyanın, antik dünyanın və sonrakı sivilizasiyaların ərəb-müsəlman Şərqi tərəfindən üzvi surətdə mənimsənilmiş ticari-iqtisadi və mədəni nailiyyətləri onilliklər ərzində onun sürətli inkişafına şərait yaratmışdır. Hətta Qərb antik irsə əhəmiyyətli dərəcədə Şərq vasitəsilə yiyələnmişdir: qədim yunanların və romalılarm məşhur əsərləri əvvəlcə ərəb dilinə, sonra isə ərəb dilindən Avropa dillərinə tərcümə olunmuşdur. Ərəb Xəlifəliyinin intensiv ticari-iqtisadi əlaqələrinə Yaxın Şərqdən Həbəşistana, Çinə, İspaniyaya və Fransaya, Orta Asiyaya, Qafqaza, Volqaboyu Skif dövlətinədək dünyanın ən iri şəhərləri cəlb olunmuşdu. Avropa hökmdarlarının və Vatikanın «Qüdsdə Allahın tabutu» uğrunda apardığı xaç müharibələri və yürüşləri əslində çiçəklənən dövlətlərin zəbt olunaraq əsarət altına düşməsi, sərvətlərinin talan olunması ilə nəticələndi. Eyni zamanda bu müharibələr Avropada feodalizmin ən geridə qalmış formalarının möhkəmlənməsinə, mədəniyyətinin məhdudlaşmasına, millətlər arasında uzun sürən ədavətə səbəb olurdu. Dünyanın ticari-iqtisadi əlaqələri Makedoniyalı İsgəndər dövründən əvvəlki vaxtlaradək geri atıldı. Buna baxmayaraq, feodal cəmiyyətlərin dərinliklərində Böyük Coğrafi Kəşflərə gətirib çıxaran pozitiv əsaslar da inkişaf edirdi və bunun ən parlaq nümunələri Kolumbun və Ameriqo de Vespuççinin kəşfləri. Magellanın qitələr arasında mütəmadi əlaqələr yaradan uzaq dəniz səfərləri idi. Bütün bunlar sonradan dünyanın vahid ticari-iqtisadi əlaqələrlə birləşməsinin obyektiv təməlini qoymuşdur. Yalnız İntibah dövrü kimi unikal hadisənin, sonradan isə Avropa inqilabları və Napoleon müharibələrinin güclü zərbələri altında feodalizmin çürüməsi natural təsərrüfatdan qəti olaraq birdəfəlik əmtəə-pııl münasibətlərinə keçilməsi, bu isə, öz növbəsində, kapitalist (burjua) münasibətlərinin yaranması,
dərin istehsal-iqtisadi proseslər əmtəələrin milli sərhədlərdən kənara sıxışdırılıb çıxarılmasına təkan verir, beynəlxalq ticarətin inkişafına, dünya təsərrüfatının və dünya bazarının fonnalaşmasma şərait yaradırdı. 75 Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|