Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yoxlama sualları
- Referatlarm mövzuları
olan ölkələr tərəfindən inkişaf etmiş ölkələrin fınnalarınm əvvəllər dominantlıq etdiyi bazarların tutulması ilə bağlıdır. Nəticədə inkişaf etməkdə olan ölkələrin sürətlə artan şirkətləri ABŞ, Aİ və Yaponiyanın mövqelərini ələ keçirir və dünya bazarlarında onlarla uğurlu rəqabət apara bilir. Yoxlama sualları 1.
Beynəlxalq və xarici ticarət anlayışlanm izah edin. 2.
Ölkələr bir-biri ilə niyə ticarət edir? 3.
Merkantilizm nəzəriyyəsi nə vaxt və hansı şəraitdə meydana çıxmışdır? Onun əsas müddəaları (prinsipləri) hansılardır? 4.
beynəlxalq ticarət nəzəriyyəsinə töhfəsi nədən ibarətdir? 5.
David Rikardonun nisbi (müqayisəli) üstünlüklər haqqında nəzəriyyəsinin mahiyyəti nədən ibarətdir? Onu niyə biramilli model adlandırırlar? 6.
İstehsal amillərinin nisbətləri barədə Hekşer-Olin modelinin mahiyyətini və məzmununu izah edin. 7.
tərəfindən işlənib hazırlanmış modelinin mahiyyətini və məzmununu izah edin. 8.
Əmtəələrin həyat dövrü nəzəriyyəsinin mahiyyəti nədən ibarətdir və o, xarici ticarətdə hansı əhəmiyyətə malikdir? 9.
praktikada tətbiqi necədir? 10.
Balassa modelini yaxud müqayisəli üstünlüklər və əmək məhsuldarlığı amili nəzəriyyəsini izah edin. 11.
Xarici ticarətin standart modelini təsvir edin. 12.
Referatlarm mövzuları 1.
Beynəlxalq ticarətin əsas konsepsiyaları, onların nəzəri və praktiki əhəmiyyəti 2.
181 Fəsil 7 İNKİŞAF ETMƏKDƏ OLAN ÖLKƏLƏRİN VƏ KEÇİD İQTİSADİYYATI ÖLKƏLƏRİNİN BEYNƏLXALQ TİCARƏTİ 7.1. «İnkişaf etmiş - inkişaf etməkdə olan ölkələr» azimutu üzrə beynəlxalq ticarət Beynəlxalq statistika tədqiqatları nəticəsində əldə olunan məlumatlar 1980-2010-cu illəri əhatə edən onilliklər ərzində inkişaf etməkdə olan ölkələrin hazır məhsulların dünya üzrə ixracındakı payının üç dəfə: 10-12%-dən 28- 30%-dək artdığını göstərir. Bu gün inkişaf etməkdə olan ölkələr orta və yüksək texnologiya malları, habelə kompüter texnologiyaları ilə ticarət üzrə dünya bazarının
hissinə nəzarət edir. Amma həmin ölkələrin ABŞ, Qərbi Avropa və Yaponiyanın TMK-ı ilə müəyyən dərəcədə bağlılığı qeyd olunmalıdır. Eyni zamanda baş verən sıçrayış 30-35 ölkəyə aiddir (onlardan təqribən 15 ölkə liderdir). Beynəlxalq ticarətdə bu cür irəliləyiş inkişaf etməkdə olan ölkələrdə insan kapitalı sahələrinin: təhsilin, səhiyyənin, elmin - sürətli inkişafı, sosial məqsədlərə xərclərin ümumi artımının və əlbəttə ki, həmin ölkələrin sənaye bazasının müəyyən dərəcədə müasirləşməsinin nəticəsidir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin beynəlxalq ticarətinin özəlliyi onların əsas əmtəə axınlarının inkişaf etmiş ölkələr zonasına istiqamətlənməsidir. Qarşılıqlı ticarətə gəldikdə isə bunun həcmi 0 qədər də böyük deyil. Bu cəhət Asiya və Latın Amerikası, inkişaf etməkdə olan ölkələrin inteqrasiya qrupları, habelə Afrika üçün səciyyəvidir. Bu qitədə Böyük Səhranın cənubunda yerləşən, zəif inkişaf etmiş ölkələr qrupuna daxil olan ölkələr əvvəlki kimi, ənənəvi tropik malları kiçik həcmdə ixrac edir, inkişaf etmiş və yeni sənaye ölkələrindən isə texniki məmulatları, istehlak mallarını böyük miqyasda idxal edir. Bundan əlavə, son illərdə Afrika qitəsində ənənəyə çevrilmiş aclıq problemi yenidən baş qaldırır.
7.2. Çin və onun beynəlxalq ticarətdə mövqeləri Müasir beynəlxalq ticarətdə Çinin xüsusi çəkisi böyük sürətlə artır. Qeyd edək ki, bir sıra görkəmli alim və mütəxəssislər Çin yuanmm devalvasiyasını 1997-ci ildə Cənub-Şərqi Asiyada maliyyə böhranının yaranmasının səbəblərindən biri kimi göstərir. Buna görə də Çin ilə ikitərəfli ticarətində ABŞ-m ticarət balansında iri məbləğdə mənfi saldo yaranması nəticəsində beynəlxalq təşkilatların və ABŞ-m yuanı devalvasiya etmək tələbinə ölkə hökumətinin ehtiyatla yanaşması da təsadüfi hal deyil. 2000-2010-cu illərdə Çinin xarici ticarətinin illik artım tempi 14,7%, o cümlədən 2008-ci ildə 11%, 2010-cu ildə 9,4% olmuşdur. Xarici ticarətin artım templəri yalnız 12%-ə, idxalı 13,1%-ə düşmüş, ixrac isə 17,1% artmışdır. Dövr ərzində ABŞ ilə ticarətdə ticarət balansının müsbət saldosunun orta illik məbləği 90 milyard dollar, Aİ ilə 40 milyarddan çox, inkişaf etməkdə olan ölkələrlə 14 milyarddan artıq olmuşdur. Rusiya və Yaponiya da daxil edilməklə, Çinin dünyanın, demək olar ki, bütün ölkələri ilə münasibətlərində ticarət balansı müsbət olsa da, ayrı-ayrı ölkələrlə ikitərəfli ticarətin göstəriciləri əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir (qeyd edək ki, keçmişdə Çinin Asiya ölkələrinin əksəriyyəti və Yaponiya ilə xarici ticarətində profısit yaranmırdı). Latın Amerikası ölkələri, Avstraliya və Yeni Zelandiya ilə ticarətində Çinin ticarət balansının müsbət saldosu əhəmiyyətli məbləğdədir. Artıq qeyd etmişik ki, ABŞ-m Çinlə xarici ticarətində kəsirinin getdikcə artması səbəbindən onun bu ölkə ilə münasibətləri mürəkkəbləşir. Son illərdə hər iki ölkə qarşılıqlı ticarət məsələləri barədə dəfələrlə danışıqlar aparsa da, hələlik ABŞ-m kəsirinin aradan qaldırılması yolları tapılmır. Qeyd olunmalıdır ki, 1990-cı illərdə Çinin ümumi, o cümlədən «uzaq» ixracının sürətlə artması və 2000-2010-cu illərdə bunun davam etməsi Cənub- Şərqi Asiya ölkələrinə ixracı tempinin səngiməsi ilə müşayiət olunmamışdır. Buna görə də təhlilçilərin müəyyən ölkələrin sürətli yüksəlişinin başqalarının yoxsullaşması hesabına baş verməsi barədə geniş yayılmış fikirləri ilə razılaşmaq olmaz; hər halda burada birbaşa əlaqə müşahidə edilmir. Çox güman ki, bu əlaqə inkişafın daxili dinamizmində və keyfiyyətində, ixtisaslaşmış bazarlardakı vəziyyət daxil olmaqla, beynəlxalq rəqabət qabiliyyətinin səviyyəsində mövcuddur.
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|