Книга переведена и издана заказу фонда поддержки по политики тюркоязычных государств
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “ŞAXANOV. ...Bir dəfə mən vəhşi maralların həyatı haqqında çox maraqlı bir fi lmə baxdım. Adətən sürü halın
- Deyirlər bu xalqlarda bundan yüksək səviyyəli xey- ir-dua yoxdur. Hər bir it saxlayan adama onların sədaqətli olmağı bəllidir. Amma, balinaların məhəbbəti haqqında
- “Attorante” adlı balina ovlayan gəmi körfəz sularında bir cüt kaşalota rast gəlir. Dişi kiti ölümcül yaralayan ovçu
122 müşayiət edirdi. Aytmatovun əsərlərini araşdıran alim, Belçika Kral Akademiyasının professoru Jan Blankoff həyat yoldaşı ilə birgə və adlı-sanlı özbək yazıçısı, uzun illər Özbəkistan Yazıçılar İttifaqına rəhbərlik etmiş Adil Yaqubov da bizimlə idilər. Rayonun sərhədində bizi öz əməkdaşları, ədəbiyyat və incəsənət xadimləri ilə birgə Arıs rayonunun akimi Alimjan Kurtayev qarşıladı. Arısdakı qəbul xüsusilə yaddaqalan oldu. Müxtəlif vaxtlarda bu şəhərdə doğulan və Aytmatovun şərəfi nə Çingiz adlandırılan oğlan- lar bir-bir yaxınlaşaraq yazıçı ilə görüşürdülər. Rayon mərkəzində keçirilən böyük toplantıda bizə Arıs rayonunun “Fəxri vətəndaşı” adı verildi. Sonra bizi öz cilovlarını gəmirən qaçağan atlara mindird- ilər. Aytmatova bağışlanan at mənimkindən daha dəlisov imiş. O, dal ayaqları üzərində şahə qalxdı, şıllaq atmağa başladı. Bir az zəif atlı olsaydı çox yəqin ki, yıxılardı və artıq toz içində olardı. Aytmatov isə uşaqlıqdan gözəl at çapan olduğundan heç tükü də tərpənmədi. Nahar vaxtı bu höcət at barədə, heyvanların davranışı, ümumi- yyətlə xeyir və şər haqqında söhbət etdik. Tədricən söhbət gəlib çıxdı onun üstünə ki, son vaxtlar sürətli qloballaşma prossesi ilə əlaqədar mənəvi dəyərlər də itirilir və cəmiyyətdə insanın deqradasiyası ilə nəticələnən dərin dəyişikliklər heyvani instinktləri daha üstün tutur. Vilayətin akiminin müavini Darxan Mınbay söhbətə müdaxilə elədi: -”Uçurum üzərində ovçu fəryadı” əsərində siz bu problemləri qabardırsınız və bəzi situasiyalarda heyvanların hərəkətlərinin in- sanlarınkından daha yüksəkdə durduğunu göstərirsiniz, - dedi və konkret misal gətirdi: - Cütləşmə zamanı marallar arasında amansız döyüşlər, balinaların və canavarların sadiqliyi, insanın təbiətinin çoxdankı bəlası – sadizm barədə hekayətlər və s... Həmin kitabda Darxan Mınbayın vurğuladığı məqamları diqqə- tinizə təqdim edirəm: “ŞAXANOV. ...Bir dəfə mən vəhşi maralların həyatı haqqında çox maraqlı bir fi lmə baxdım. Adətən sürü halın- 123 da birlikdə gəzən, özlərinə otlaq yeri axtaran, otlayan, su içən, yırtıcılardan bir yerdə müdafi ə olunan bu çox dinc, ürkək heyvanların hərdən açıq talalarda toplaşaraq bir- birilərinə güclərini göstərməsini müşahidə etmək maraqlı idi. Cütləşmə vaxtı dişi marallar bir-birinə qısılaraq, əsə- əsə bir topada cəmləşir, erkəklər isə ağaclara bənzəyən buynuzlarını qabağa verərək bir-birinə cumur. Hər zər- bədən sonra onlar geriyə çəkilir və yenidən hücuma keçib kəllə-kəlləyə gəlirlər. Bu an adama elə gəlir ki, onların buynuzları belə zərbələrə davam gətirməyərək qırıq-qırıq olacaq. Bu erkəklərin arasında hündür boylu və güclü bir maral var idi. O, ötən il belə döyüşdə bütün rəqiblərinə qalib gələrək iyirmidən çox dişi marala sahib olmuşdu. Bu dəfə də o, asanlıqla səkkiz erkəyin öhdəsindən gəldi. Nəhəng maral buynuzlarının bir-birinə zərbəsindən san- ki ətrafa qığılcım səpələnirdi. Məğlub erkəklər başlarını aşağı salıb kənara çəkilirdilər. Lap axırda meydanda keçən ilki çempionla inadcıl bir cavan erkək qaldı. Onların döyüşü başqalarından uzun çəkdi. Döyüşçülərdən heç biri özünü məğlub hesab edərək təslim olmaq istəmirdi. Öz üstünlüyünü rəşadətlə sübut etməyə çalışan cavan maral tam gücünü toplayaraq rəqibinə sarsıdıcı bir zərbə vurdu, bunun ardınca onun qabırğaları nahiyəsinə də bir kəllə at- araq ötən ilin qalibini taladan qovdu. Bütün bu baş verən- ləri sakitcə izləyən dişilər o dəqiqə müticəsinə yeni qalibin ətrafına toplaşdılar... Bu da yaşamaq uğrunda mübarizə! AYTMATOV. Heyvanlarda nəsilartırma instinkti çox güclü inkişaf edib. Məgər cütləşmə dövründə bu erkək maralların döyüşündə elə həyatın özünün dəyişilməz qa- nunauyğunluğunu görmək olmurmu? Yaşamaq uğrunda mübarizənin sərt qanunları heyvanlardan nəsil artırmaq 124 üçün ən sağlamların, güclülərin və cəsarətlilərin seçilməsi- ni tələb edir. Və maralların bu döyüşü də onların gələcək nəsillərin taleyinə necə məsuliyyətlə yanaşdığının göstər- icisindən başqa bir şey deyil. Nahaq demirlər ki, “Allah ataya verdiyini, oğula da verər”. Biz görürük ki, təbiətdə heç bir güzəşt olmadan aparılan mübarizədə təbii seçmə prossesi necə gedir və nəsil artırma hüququ necə qazanılır. Əlbəttə, xəstə, zəif marallardan elə özləri kimi natamam məxluqlar əmələ gələr ki, onlar da sərt həyat şəraitində məhvə məhkum olarlar. ...Himalayda yaşayan bəzi qəbilələr yeni evlənən gən- clərə belə sözlərlə arzu və istəklərini bildirirlər: - Sizə balina kimi sevməyi, it kimi sədaqətli olmağı arzu edirik. Deyirlər bu xalqlarda bundan yüksək səviyyəli xey- ir-dua yoxdur. Hər bir it saxlayan adama onların sədaqətli olmağı bəllidir. Amma, balinaların məhəbbəti haqqında mən heç nə eşitməmişdim və bu mənə qaranlıq qalmışdı. Lap bu yaxınlarda bir qəzetdə Kaliforniya körfəzində baş verən hadisə barədə oxuyanda isə hər şeyi başa düşdüm. “Attorante” adlı balina ovlayan gəmi körfəz sularında bir cüt kaşalota rast gəlir. Dişi kiti ölümcül yaralayan ovçu- lar onu kəndirlə bağlayıb gəminin arxasınca sürüyürlər. Dişisinin əsir düşdüyünü güman edən erkək onun ardınca düşərək kömək etmək istəyir. Kaşalot gəminin dalınca çox gəlir, ətrafda xeyli fırlanır və nəhayət başa düşür ki, dişi- si sağ deyil. Qəzəbindən və ümidsizlikdən azğınlaşan kit hücuma keçir. O, öz nəhəng bədənini gəmiyə çirparaq “At- torante”-ni aşırır. Heyət üzvləri uğurli ova sevindikləri bir vaxt özləri bəlaya düşürlər. Xoşbəxtlikdən bütün koman- danı xilas etmək mümkün olur. İnsanların ən böyük səhvi zənnimcə budur ki, canlı təbiətin digər üzvlərinin hissləri və mənafelərinə etinası- zlıq göstərilir. Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|