SƏ
H
İFƏ
13
dəyişkənliyi və əməliyyat həcmlərindəki
artıma baxdıqda DASH, Monero və Ethereum
kriptovalyutaların son dövrlərdə ciddi inkişaf
etdiyini qeyd edə bilərik. Digər tərəfdən,
bitcoin valyuta digər kriptovalyuta növlərindən
fərqli olaraq əksər valet, mübadilə və ödəmə
xidmətləri təklif edən şirkətlər tərəfindən
dəstəklənir. Aşağıdakı diaqramda göstərildiyi
kimi qeyd edilən xidmətləri təklif edən
şirkətlərin 98 faizi bitcoini və 33 faizi isə
kriptovalyutalara sahibdirlər. Digər
bir mənbəyə əsasən 2016-cı ildə
dünya üzrə 10 milyon insan bitcoin
kriptovalyutasına sahibdir. Kembric
Universiteti
nəzdində
aparılan
araşdırmaya görə dünya üzrə 2.9 milyon
ilə 5.8 milyon insan aktiv kriptovalyuta
hesablarına malikdirlər. Qeyd edilir ki,
bu göstərici 2013-cü ildən etibarən
sürətlə artmağa başlamışdır.
Qeyd edilməlidir ki, kriptovalyuta mübadilələrində ən çox
dəstəklənən valyuta növü ABŞ dolları, daha sonra isə avro və
Böyük Britaniya poundudur. Lakin, 2014-2016-cı illərdə Çin
Yuanı qlobal bitcoin ticarətində ən çox istifadə edilən valyuta
olmuşdur. Lakin 2017-ci ildə Çin Xalq Bankın kriptovalyuta
tənzimləməsini sərtləşdirdikdən sonra bu göstəricidə eniş
müşahidə edilmişdir.
ethereum kriptovalyutalarını dəstəkləyir. Həmin
şirkətlərdən yalnız 26 faizi laytkoin kriptovalyutasını
dəstəkləyir.
Müxtəlif mənbələr kriptovalyutalardan istifadəni
müxtəlif həcmdə təqdim edirlər. 2016-cı ildə
Boston Federal Ehtiyatlarının təqdimatına görə
ABŞ istehlakçılarının 0,87 faizi, yəni 2.8 milyonu
Şəkil 2. Müxtəlif kriptovalyuta
növlərinin bazar payları
Şəkil 4. Şirkətlərin 98 faizi bit-
koini dəstəkləyir
Şəkil 6. Çin yuanından istifadə
2017-dən sonra önəmli
dərəcədə azalmışdır
Şəkil 5. ABŞ dolları kriptovalyuta
mübadilələrinin 65%-də dəstəklənir
Şəkil 3. Əsas kriptovalyutalar üçün
gündəlik orta əməliyyat sayı
Bitkoin
Ethereum DASH Monero Laytkoin
Q1 2016
201 595 20 242
1582 579
4453
Q2 2016
221 018 40 895
1184 435
5520
Q3 2016
219 624 45 109
1549 1045
3432
Q4 2016
261 710 42 908
1238 1598
3455
Yan-Fev
2017
286 419 47 792
1800 2611
3244
SƏ
H
İFƏ
14
Kriptovalyuta birjasının
M
EXANİZMİ
BİZİM İSTƏKLƏRİMİZDƏN ASILI OLMAYARAQ KRİPTOVALYUTA ARTIQ HƏYATIMIZA DAXİL
OLUR. BU GÜN BİTCOİN HAQQINDA MƏLUMATI OLMAYAN İNSANA TƏSADÜF ETMƏK
ÇƏTİNDİR. TƏBİİ HALDIR Kİ, BİR ÇOXLARI BUNUN ÜZƏRİNDƏ PUL QAZANMAĞI DÜŞÜNÜR.
ƏN YAXŞI SEÇİM İSTİFADƏÇİLƏRİN KRİPTOVALYUTANI ALA VƏ YA BAŞQA BİRİLƏ MÜBADİLƏ
EDƏ BİLƏCƏYİ BİRJANIN İŞƏ SALINMASIDIR. BUNU ETMƏK HEÇ DƏ ÇƏTİN DEYİL.
YAPON ŞAMLARI ŞƏKLİNDƏ TƏQDİM OLUNAN QRAFİK
R
əqəmsal valyutanın alışı, satışı və
mübadiləsi üçün şəbəkədə xüsusi
birjalar mövcuddur. Kriptovalyuta
və fond birjalarının işlənməsinin
əsas prinsipləri oxşardır, lakin onlar
arasında müəyyən fərqlər də var, məsələn,
kriptovalyutanın “dəyişilmə qabiliyyəti”
- səhmlər, fyuçerslər, fiat pulları və s. ilə
müqayisədə daha yüksəkdir. Bundan
başqa kriptovalyuta birjalarında hesablar
anonimdir və dondurulmazdır, ödəmələr
qeyri-müəyyən müddətə dayandırıla və ya
ləğv edilə bilməz.
Birjanın işə salınması düzgün proqram
təminatının seçimindən başlayır. Hazırda
iki həftə ərzində birjanın işləməsinə imkan
verən hazır və daha ucuz SaaS-həllər
mövcuddur. Lakin bu təsadüfdə platforma
hər tranzaksiyaya görə ödəməni tələb
edən təchizatçılara məxsus olaraq qalacaq,
yəni birjanı təşkil edən şəxs artıq heç nəyə
nəzarət edə bilməyəcək. Daha sonra
birja sahibləri istifadəçilərin pullarının
təhlükəsizliyinin təmininə böyük diqqət
yetirməlidirlər.
Birjada pulun qazanılmasının bir neçə
üsulu var. Onlardan biri adı birjalarda
olduğu kimi valyuta məzənnələri
fərqində yaranan ticarət komissiyaları ilə
bağlıdır. Digər üsul bitcoin və ya token
sahiblərindən listinqə görə komissiya
almaqdan ibarətdir.
Birjanın növləri və komponentləri
Kriptovalyuta birjalarının aşağıdakı
növləri vardır:
Satıcılar və alıcıları birləşdirən və
xidmətlərinə görə ödəniş haqqı tələb edən
ticarət meydançası;
Birbaşa ticarət üçün nəzərdə tutulan
yer – bu platforma bir-biri ilə saziş
bağlayan istifadəçiləri əlaqələndirir. Belə
platformalarda sabit məzənnə yoxdur.
Broker – kriptovalyutanın qiyməti
broker tərəfindən müəyyən edilmiş sayt.
Kriptovalyuta brokerləri valyuta dilerlərinə
bənzəyir.
Birjanın saytı bir neçə əsas
komponentə malikdir: qrafik, alış - satış
sifarişləri, əməliyyatlar tarixi, ticarətin həcmi.
Bu komponentlərdən hər birini daha
ətraflı nəzərdən keçirək.
Qrafik komponent zaman ərzində
kriptovalyutanın qiymətindəki dəyişikliyi
göstərir. Belə dəyişiklik “spred” (satış (ing.
- ask) və eyni zamanda alış (ing. - bid)
sifarişlərinin ən yaxşı qiymətləri arasındakı
fərq) adlanır .
Adətən, qrafik yapon şamları şəklində
təqdim olunur.
Yapon şamları müəyyən bir müddət
ərzində qiymət hərəkətinin təqdimetmə
üsuludur, məsələn, bazarın əhval-ruhiyyəsi
və ya bazarda mümkün dəyişikliklər
haqqında faydalı məlumatların təqdim
edilməsində, qiymət hərəkətinin xüsusi
qrafik üsulla təmsil edilməsində
istifadə olunur.
Bir şam müəyyən bir
müddət ərzində (adətən.
bu müddət 10, 15 və ya
30 dəqiqəni əhatə
edir)
qiymətin
(yuxarı və ya
aşağı) hərəkətini göstərir, yəni bir şamın
yaradılmasına 10, 15 və ya 30 dəqiqə tələb
olunur. Sonra növbəti şam formalaşmağa
başlayır.
Yapon şamı bir neçə komponentdən
ibarətdir:
• Şamın gövdəsi. Şamın enli hissəsi
“gövdə” adlanır, birjanın açılış qiymətləri
ilə bağlanış qiymətləri arasında qiymət
aralılığını təqdim edir. Şamın gövdəsi qara
və ya qırmızı olması o deməkdir ki, bağlanış
qiyməti açılış qiymətindən azdır və şam bu
halda “ayı şamı” adlanır. Şamın gövdəsi ağ
və ya yaşıl olarsa, yəni bağlanış qiyməti
açılış qiymətindən daha yüksəkdirsə, belə
şam “buğa şamı” adını daşıyır. Kiçik gövdə
ölçüsü olan yapon şamları “fırlanğıc”,
gövdəsiz şamlar isə (bağlanış qiyməti açılış
qiymətinə bərabərdir və ya çox yaxındır)
“doci” adlanır.
r.f.d. ÜLVİYYƏ RZAYEVA