LüĞƏTDƏ gedəN İXTİsarlar

azarlamaq bax xəstolənmək 

azarlı bax xəstə 

azarlıxana bax xəstəxana 

azaylanmaq bax gileylənmək 

azca bax azacıq

1.  AZDIRMAQ,  DÜZ  YOLDAN  ÇI­

XARMAQ, PİS YOLA SÖVQ ETMƏK.

2.  azdırmaq bax sapdırmaq 

AZƏRBAYCANCA (Azərbaycan dilində)

[Nizami:] Sizə də, bizə də məlumdur ki, Şir­

van sarayında yaşayanlar da, xaqanın özü də 

azərbaycanca  danışa  bilmirlər  (M.S.Ordu- 

badi); AZƏRİCƏ O, azəricə məndən yaxşı 

danışırdı (M.Hüseyn).

AZƏRBAYCANLI  Əliyevin  briqada 

üzvləri  arasında  rus,  azərbaycanlı,  belorus, 

ləzgi  və  tatar  vardır  (M.Hüseyn);  AZƏRİ 

Osman  içəri  girər-girməz,  onu  gülər  üzlü 

cavanlar qarşıladı, tanıdığı azəri tələbələrin­

dən  bir  neçəsi  burada  idi  (Çəmənzəminli); 

AZƏRİ ÖVLADI (tənti) No son onsuz, no 

o,  sənsiz  yaşamaz;  Azəri  övladı  vətənsiz 

yaşamaz  (S.Rüstəm), 

azərgədə  bax  atəşgədə 

azəri  bax  azərbaycanlı 

azəricə bax azərbaycanca

1. AZĞIN, QUDURMUŞ (məc.) Qan iç­

məkdən  doymazdı  azğın,  qudurmuş  itlər; 

Makgini  öldürdülər,  qorxu  yaradır  deyə 

(S.Rüstəm); AĞZIKÖPÜKLÜ (dan.). Dağ­

ətəyi kəndi., ağzıköpüklü ağalarına qarşı baş 

qaldırmış  deyildi  (S.Rəhimov);  DƏLİ- 

QUDURMUŞ  Görəsən  yenə  hansı  dəli- 

qudurmuşa  rast  gəldi  (M.F.Axundzadə); 

QUDURĞAN  Qudurğan  dövlətli  cavanlan 

arvada  latayır  söz  qoşub  oxuyur..  (Ə.Əbül- 

həsən);  QUDUZ  (məc.)  Quduz  düşmənin 

qılıncı cəngavərin qolunu kəsib atdı (M.Hü- 

seyn); VƏHŞİ (bax).

2.  AZĞIN,  AZMIŞ,  HARIN  (məc.), 

YOLUNU İTİRMİŞ

AZĞINLAŞMAQ  Kişi  başı  ilə:  -  Bəli,  - 

dedi,  —  hər  yana  baxıb  görürsən  ki,  gədə- 

güdələr azğınlaşıblar (S.Rəhimov); QU-

Azarlamaq

36

DURMAQ [Nazlı:] Eybi yox. Bu mənə borc 

olsun. Gör nə qudurub e.. (Anar); ARPASI 

ÇOX  (ARTIQ)  DÜŞMƏK  (fr.v.)  [Musa:] 

Ay  Eldar!  Doğrudan  da  bəylər  ki,  var;  Bir 

azca arpası çox düşən zaman; Yabı cinsi kimi 

şıllaq atırlar (S.Vurğun). 

azğınlıq bax vəhşilik 

AZLIQ (sayca az olan) [Uğur:] Bizdə az­

lıq çoxluğa tabedir (İ.Əfəndiycv); ƏQƏLİY- 

YƏT  Oxumaq  istəyən  əqəliyyətdə  qaldığı 

üçün  məktəbi  açmadılar  (Çəmənzəminli); 

QƏHƏTLİK Bəylərin düzəltdiyi dəstələrdə 

kişi çox olsa da, silah qəhətliyi idi (O.Vəli­

yev).

AZMAQ Mövlanverdi baba bir qış gecəsi 

qar  basmış  meşədə azdığı zaman bir dərviş 

peyda  olaraq  onu  gətirib  kəndin  kənarına 

çıxarandan  sonra  özü  necə  qeybə  çəkilib 

(İ.Əfəndiyev); YOLU İTİRMƏK Pəri xa­

nım bir vədə gördü ki,yolu itirib.. (“Beykə- 

sin nağılı”), 

azman bax böyük 1 

azmanlıq bax böyüklük 

AZUQƏ (ərzaq ehtiyatı, yeyəcək ehtiyatı) 

İndi  Həsi  çaqqıldayan  dəyirmanın  unluğu 

qabağında çalışır, bəylik üçün azuqə hazır­

layırdı  (S.Rəhimov);  ƏRZAQ  Hissə  irəli 

getdikcə,  mən  yük  maşınında  döyüşçülər 

üçün  ərzaq  daşıyır,  səyyar  mətbəxlərə  çat­

dırırdım (Y.Əzimzadə); MƏKULAT (köhn.) 

..Evin  illik  məkulatı  ayrıca  göndərilirdi.. 

(Çəmənzəminli);  RİZQ  (köhn.)  [Cavan 

Bəzirgan:]  Qanlı  dərədə  heyrətli  bir  quldur 

yolumuzu  kəsdi..  Malımızı,  rizqimizi  aldı.. 

(Anar); RUZİ [Sevil:] İndi Allah bizim üçün 

bir  parça  ruzi  yetirmişdir...  (C.Cabbarlı); 

SURSAT (hərbi ərzaq) Bu maşınların çoxu 

ön  xəttə  hərbi  sursat  daşıyır  (X.Hasilova); 

YEYİNTİ  (dan.)  [Molla  Zaman  arvadına:] 

Bir az yeyinti al gətir (Ə.Haqverdiyev).

AZYAŞLI Fəhləliyə gedən azyaşlı uşaq­

lara xozeyinlər heç bir zaman istirahət günü 

verməzdilər  (H.Sarabski);  KİÇİKYAŞLI 

Məktəbdə  kiçikyaşlı  uşaqların  konserti  idi 

(Mir Cəlal).

Azyaşlı

---

I  1. bab bax fəsil 2

2. bab bax qapı 1

II bab bax tay 1

III bab bax babi 1 

babadanqalma bax miras 

babal bax günah

BABAT / BABƏT (nə yaxşı, nə pis, ala- 

babat)  [Balağa:]  Kimdən  narazı  deyiləm, 

qazancım da babatdır (H.Abbaszadə); ALA- 

BABAT [Tapdıq] şəkilləri də alababat çekib 

qurtardı (O.Vəliyev); MİYANƏ Qarabirçok 

miyanə süfrə hazırladı (Ə.Voliyev); ORTA­

BAB  Əlikram  gətirdiyi  iki  dənə  ortabab 

Quba  almasını  qəzetdən  açıb  təbərrük  kimi 

çıxartdı (B.Bayramov).

I babət bax babat

II babət bax vəziyyət 1

1.  BABİ  (babi  məzhəbinə  mənsub  olan) 

[Molla  Qafar;]  Amma  bu  rusihayi-Azər- 

baycanido  xəlayiq  babi  məzhəb  olub  yez- 

danə  boyun  əymirlər  (S.Rəhimov);  BAB 

[Seyidsədulla:]  Siz  bab  və  bəhailik  aləmi 

barəsində uzun və uzadı mütaliə etməlisiniz 

(M.S.Ordubadi).

2. babi bax dinsiz, kafir 2

bac bax 1. rüsum; 2. vergi 1; intiqam 

bacaq bax qıç

BACARIQ, HÜNƏR (bax); QABİLİY­

YƏT, TƏCRÜBƏ

BACARIQLI, QABİL (əlindən hər iş gə­

lən, hər işdən başı çıxan) [Leyla:] Ağalarov 

məndən  çox  qabil  həkimdir  (B.Bayramov); 

İQTİDARLI  ..və  “Gəlinlər  homayili”  adlı 

kitabçalar Qənizadənin iqtidarlı bir ədib ol­

duğunu  bildirir  (F.Köçərli);  QABİLİY­

YƏTLİ Yaxşı, qabiliyyətli ustalarımız var­

dır.  Hamısı  da  mebelçiliyi  burda  öyrənib 

(H.Abbaszade)  QOÇAQ  Mürselov  Bəstiyə 

qoçaq qızlardan bir manqa düzəltməyi məs­

ləhət  gördü  (Ə.Sadıq);  LƏYAQƏTLİ  Qa­

far.. zehinli, ləyaqətli uşaqlar böyüdüb yetirən

arvadına  güldən  ağır söz  deyilmesinə  döz­

məyəcəkdi (Ə.Əbülhəsen); MAHİR O həm 

də mahir bir ovçu idi (M.Hüseyn); ZİRƏK 

[Şekərəliyev:]  Bizə  cəld,  zirək,  elindən  iş 

gələn adam lazımdır (M.İbrahimov).

BACARIQSIZ  (bir  işi  görə  bilməyən) 

[Sitarə:] Onu sevdiyini söylə! Ah, bacarıq­

sız söyləsən a... (A.Şaiq); ACİZ Bizim söh­

bətimizə  gəldikdə  tələbə  Əbdülhəsənzadə 

Xəlil,  necə  ki,  axırda  məlum  oldu,  heç  do 

aciz deyilmiş (C.Mommodquluzadə); ƏFƏL 

[İskender:] Əmioğlu, sen xam və əfəl adama 

oxşayırsan,  deyib  müsahibinin  qolundan 

yapışdı (Ə.İldınmoğlu); KİRDARSIZ [Gö­

yərçin:] Ay heysiz qarı, kirdarsız qarı (S.Rə­

himov); QABİLİYYƏTSİZ [Mosmə:] Zəh­

mətə  qabiliyyətsiz  idi;  buna  baxmayaraq, 

anam,  dayılarım  məni  ona  verdilər,  çünki 

onlar  kənddə  nüfuzlu,  kəramət  sahibi 

“seyidlər”  hesab  olunurdular  (S.Hüseyn); 

MİSKİN [Rəhim bəy:] ..öz doğma oğlunun 

da...  yanında  xırda,  miskin  bir  xəbərçi  kimi 

biabır  olmuşdu  (M.Hüseyn);  BİQABİLİY- 

YƏT.

bac-xərc bax vergi 1; rüsum

BACI Dayım Sefərəli Velibəyov [Zaqaf­

qaziya  seminariyasının  müəllimi]  bacısının 

bu  ağır  vəzifəsini  bir  qədər  yüngülləşdir­

mək  məqsədilə  böyük  qardaşım  Rüstəmi, 

altı  yaşında  uşaq  ikən,  yaşadığı  Qori  şəhə­

rinə  apardı  (S.S.Axundov);  HƏMŞİRƏ 

[Sitarə:] Gözəl həmşirəm, bu halına acıyaraq, 

get-gedə  sevməyə  başlayaraq  tanımadığınız 

bir  zat  kim  bilir  necə  adamdır?  (A.Şaiq); 

XAHƏR (arx.) Moktobi-nisvan lüzumu hor 

kəsə  məfhum  olar;  Şeyxzadəm  açmaz  isə, 

xahərim Gövhər açar (M.Ə.Sabir).

1.  BACILIQ  Qız  onun  bacılığıdır,  bunu 

qızın  özü  söyləyir  (M.S.Ordubadi);  ÖGEY 

BACI [Sara:] Pəri mənim ögey bacım isə də 

mən onu min doğma bacıdan artıq sevirəm... 

(C.Cabbarlı).

2. bacılıq bax rəfiqə

bad bax yel 1

Bad

37

---