LüĞƏTDƏ gedəN İXTİsarlar

ayaqla bax piyada 

1. AYILMAQ Gülsüm qarı yuxudan gülə-

ayaqlamaq bax tapdalamaq 

gülə ayılıb, yatağının üstə oturdu (Çəmənzə-

ayaqüstü bax tələsik 

minli); DURMAQ [Gülbadam:] Cəbi! Anan

1.  AYAQYALIN  Alo  kişi  köynəkcək,  sənə  qurban,  Cəbi!  Oyan,  dur,  gedək  (N.Ne- 

ayaqyalın  onun  [Gülsənemin]  arxasınca  rimanov);  OYANMAQ  Rübabə  yatmışdı, 

addımladı  (S.Rəhimov);  YALINAYAQ  Ya-  qalxdı  əkizlər  də  oyandılar  (H.  Abbaszadə). 

lınayaq  yeriyən,  yol  gedən  hövlnak;  Andırır  2.  AYILMAQ,  AĞLI  BAŞINA  GƏL- 

keçən Bakı (M.Rahim); AYAQQABISIZ. MƏK, HUŞA GƏLMƏK, ÖZÜNƏ GƏL-

2. ayaqyalın bax yoxsul 

MƏK

AYAQYOLU Hacı durana qədər heç 

ayıltmaq bax oyatmaq

olmasa səkilər süpürülməsəydi, deyinməyə 

ayışmaq bax gicişmək

bəhanə tapıb qanlarını qaraldacağını bildi- ayıtmaq bax demək 1 

yindən cəld tərpənib evin qapısından ayaq- ; L AYİN, QANUN, QAYDA 

yoluna və küçəyə gedən səkiləri təmizlədi 2. ayin bax ibadət 

(M.İbrahimov); TUALET [Aytemiz:] Sürey- ayqabaq(lı) bax ayüz(lü) 

yanın bəzək qutusunu açıb göz qaraldan aylanmaq bax fırlanmaq 1 

karandaşını atdım tualetə (Ə.Qasımov); SU- 

AYLI (Ay işığı ilə işıqlanmış) Aylı gecə,

BAŞI  (dan.)  İçəridən  ayaq  tappıltısı  eşidildi,  sərin  külək,  göy  çəmən;  Dörd  yanımız  ətir 

Kimsə əlbət subaşma çıxırdı (H.Abbaszadə);  saçan yasəmən (H.Hüseynzadə); AYDIN

ABDƏSTXANA, RAHATXANA (köhn.), 

Aydın bir gecədir, ulduzlar həsrətlə yerə ba-

ZİRAB (köhn.) 

xır (S.Rüstəm); MAHTAB (kl.əd.) Mahtab

AYAQYOLUNA DÜŞMƏK, İSHALA gecə. Göydə ulduzlar axır (A. Şaiq). 

DÜŞMƏK, QARNI İŞLƏMƏK 

aylıq bax maaş

ayama bax ləqəb 

ayna bax 1. güzgü; 2. pəncərə 1; 3. şüşə

ayaz bax şaxta I 

2; 4. şəffaf

AYBAŞI (hədd'ı-büluğa çatmamış qız- 

aynabənd bax şüşəbənd

larda, həmçinin qadınlarda hər ay müəyyən 

aynabəndli bax şüşəbəndli

vaxtlarda uşaqlıqdan qan ifrazı)', HEYZ 

aypara bax hilal

Heyz, er ilə arvadın əlaqəsi, doğmaq, balanın 

ayrı bax başqa 1

cismani  tərbiyəsi  -  bunların  hamısının  sir-  AYRILIQ,  HİCRAN  Nə  hicran,  nə  ayrı- 

lerinə  agah  olmağa  tibbə  dair  geniş  məlumat  lıq,  ne  iztirab;  Yox,  bunun  adı  yoxdur! 

lazımdır (Çəmənzəminli). 

(Ə.Kürçaylı); FƏRAQ (kl.əd.) [Gövhərtac:]

ayçöhrəli bax ayüzlü 

İllərcə fəraqını çəkməkdən canım dərdə

aydın bax 1. aylı; 2. aşkar; 3. səlis 

düşdü (Ə.Haqverdiycv); FİRQƏT (kl.əd.)

aydınlaşdırmaq bax anlatmaq 

Yıxılmış şəhri xəraba dönmüş; Firqətin damu

aydınlaşmaq bax bilinmək 

tək əzaba dönmüş (M.P.Vaqif); HİCR

ayıb bax 1. ar 1; 2. nöqsan 1 

{kl.əd.) Sənsiz ömrüm bənzəyər bir zavallı

ayıbalası bax 1. kərpic; 2. pota 1 

yetimə; Dedim ki, son qoyarsan hicrimə,

ayıblamaq bax məzəmmotlemək 

həsrətimə (M.Rahim).

1. AYIQ (yuxuda olmayan, oyanıq)', SƏR- 1. AYRILMAQ (aralı düşmək) Fərəc

VAXT  Yatsan;  Yuxuda  da  ol  ayıq,  sərvaxt  Məzahir  altı  il  idi  ki,  teatrdan  ayrılmışdı. 

(D.Nəsib). 

Əslinə qalanda o özü ayrılmamışdı, xəstəlik

2. AYIQ, AGLI BAŞINDA 

qocanı həyatı qədər sevdiyi sənət məbədin-

3. ayıq bax sayıq 

dən ayrı salmışdı (H.Abbaszadə); ARA-

4. ayıq bax oyaq 1 

LANMAQ Mən getməliyəm, — deyə Şamo

ayıqlıq bax sayıqlıq 

Qəmərdən aralanmağa başladı (S.Rəhimov);

Ayaqla 

Ayrılmaq

34

---

QOPARILMAQ Şamo Qəmərdən qopanla 

bilmirdi (S.Rəhimov).

2. ayrılmaq bax uzaqlaşmaq

3. ayrılmaq bax vidalaşmaq

aysberq bax buzdağı

AYÜZLÜ  (üzü,  sifəti  ağ  gözəl,  qəşəng) 

[Mərsiyoxamm:]  Ayüzlü  gözəl,  zalımlıqdan 

nə  çıxar  (Çəmənzəminli);  AYQABAQLI 

Bulud üzlü, ayqabaqlı gözəlin; Duruban ba­

şına dolanmaq gərək (M.P.Vaqif); QƏMƏR- 

ÜZLÜ  (kl.əd.)  Ey  şəmsü  qəmərüzlü,  dida- 

rma  müştaqam  (Nəsimi);  MAHCAMAL 

(kl.əd.)  Müsəlsəl  keysulər  ruxi-al  üzrə;  Bir 

buluda  bənzər  mahcamal  üzrə  (Q.Zakir); 

MAHLİQA  (kl.əd.)  Vaqifa,  bir  məhliqayi- 

mehribano  meyl  qıl;  Ta  kəmali-eşqə  ondan 

zərrə nöqsan olmaya (M.P.Vaqif); MAH RU 

(kl.əd.)  Sənin  layiqin  əsri-şəhdir  müdam; 

Kənizin  ola  mahruhr  təmam  (M.Ə.Sabir); 

AYÇÖHRƏLİ.

AZ Camaatda beşaçılan, üçaçılan, Türkiyə 

mauzeri  var  idi.  Ancaq  az  idi  (Ə.Vəliyev); 

QƏHƏT [Fərəc;] Başına ad qəhət idi? Mus­

tafa! (Anar); MƏHDUD [Həmid:] Hörmə­

tinizə görə minnətdaram, mənim vaxtım çox 

məhduddur (H.Abbaszadə); KƏM.

AZACIQ  Azacıq  məvacibə  qənaət  edən 

muzdur  öz  boğazından  qəpik-qəpik  kəsib, 

on ilin ərzində altı yüz manat pul əldə etmişdi 

(Qantəmir);  AZCA  Onun  başı  azca  yana 

əyilmişdi (İ.Əfəndiyev); CÜZİ Bu cüzi pulla 

Qəzənfəri  həbsxanadan  qurtarmaq  mümkün 

deyildi (S.Vəliyev); BİR AZ Sabah gələsən 

bir  az  söhbət  edək?  (C.Məmmədquluzadə); 

AZ-MAZ  Bu  şeyləri  az-maz  mən  de  bili­

rəm (A.Şaiq).

AZAD Azad, xoşbəxt xalqımın əzmindən 

vüsət  alır;  Mənə  balam  tək  əziz  könlümün 

diləkləri (S.Rüstəm); AZADƏ Bunlar asudə 

fikirli, azadə ruhlu bir insan olurlar (Çəmən­

zəminli); HÜRR(fc/.ərf.) [Səyahətçi:] Məncə 

hürr  yaranmış  Şərq  qadınım  bu  halda  xilas 

etməyə yeni bir peyğəmbər zühuru lazımdır 

(S.S.Axundov); MUXTAR (kl.əd.) Buna kim 

yol verəcəkdir ki, qız olsun muxtar (C.Cab­

Ayrılmaq

barlı); SƏRBƏST [Firəngiz:] Kaş mən sənin 

kimi sərbəst olaydım (C.Cabbarlı); MÜSTƏ­

QİL, SUVEREN, 

azadə bax azad 

azadəlik bax azadlıq 

azadiyyət bax azadlıq 

AZADLIQ  Həkimlər  bilmədi,  dərdli 

şairin;  Dərmanı  -  azadlıq,  loğmanı  -  eldir 

(B.Vahabzadə); AZADƏLİK Sonin müqəd­

dəs arzun, azadəlik, səadət; Bəxş etmək idi, 

dostum,  bizim  doğma  ellərə  (H.Billuri); 

AZADİYYƏT (köhn.) Bir tərəfdə qız-qadın 

yetməkdə  azadiyyətə;  Bir  tərəfdə  Şahnise 

pabəstə 

vədi-cənnətə 

(M.S.Ordubadi); 

HÜRRİYYƏT  [Həsən:]  Qoy  məni  necə 

istəyir, elə də gəzsin. Bəs hürriyyət, azadlıq 

harada qaldı (M.İbrahimov); SƏRBƏSTLİK 

(Nikolay  Petroviç:)  Bu  xüsusda  sözə  sər­

bəstlik  verilir  (A.Şaiq);  MÜSTƏQİLLİK, 

SUVERENLİK.

AZADLIQSEVƏN  Qafqaz,  şahinlərin 

yuvası, azadlıqsevən insanların doğma yurdu 

(R.Rza); AZADPƏRƏST Xalqın azadpərəst 

oğlu  silinməz  yaddan  (S.Rüstəm);  AZAD- 

PƏRVƏR ..bunların hamısından sonra azad- 

pərvər  insanlarda  da  belə  bir  düşüncə,  yəni 

üstün  olmaq  düşüncəsi  vardır  (M.S.Ordu­

badi); 

HÜRRİYYƏTPƏRƏST 

(köhn.) 

..Hal-hazırda hürriyyətə çalışımz, hürriyyət- 

pərəstləri  dost  tutunuz..  (N.Nərimanov). 

azadpərəst  bax  azadlıqsevən 

azadpərvər  bax  azadlıqsevən 

AZANÇI Getdikcə azançının səsi ucalır, 

güclənir və yeganə bir səs kimi bütün kəndi 

bürüyür... (M.İbrahimov); MÜƏZZİN (köhn.) 

Müəzzin  uca  səslə  azan  verirdi  (Çəmənzə­

minli); AZANVERƏN. 

azansevən bax azançı 

azar bax xəstəlik 

azar-bezar bax azar 

azarxana  bax  xəstəxana 

AZARKEŞ  (idm.)  Oyun  yaman  qızışıb, 

yağış  nə,  plaş  nədir;  Azarkeşlər  bilirlər  se­

vinc nə, təlaş nədir... (M.Rahim); HƏVƏS­

KAR, XƏSTƏ (məc., dan.).

Azarkeş

35

---