LüĞƏTDƏ gedəN İXTİsarlar
Yüklə 6,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
bında; Cihaza ne hacət, senin eşqini men öz qəlbimlə ölçə bilərəm” - deyirdi (A. Şaiq); İCAB(ATİYYƏT) Lisanı zamanın icaba- tiyyətindən olaraq əksi-sinif şairlərinin lisanı olmaqla bərabər, mənadakı qüvvət, hekayə- dəki “icad və hərəkət”, hər şəxsi təbii lisanı ilə danışdırmaq, söylədikləri sözləri və eşit dikləri hərəkətləri ilə onun bütün övsafi- fariqəsini göstərərək bir tip yarada bilmək çox az sənətkara nəsib olmuş nemətlərdən- dir (A.Şaiq); İQTİZA Hala məgər iqtizayi dövran; Oldur ki, ola o gənc pünhan (Füzuli);
nə Rasim tələsir, nə də Yavər onu buraxmaq istəyirdi (M.İbrahimov); TƏQAZA [Məsteli şah:] Əvvələn, o səbəbə ki, mən buyuraram, ikinci o səbəbə ki, axmaqdırlar və təbiətləri nin təqazasıdır (M.F.Axundzadə); İDDİA, TƏLƏB. TƏLƏBƏ (ali və texnikumda oxuyan adam) Əhməd tələbə vaxtı qruplarında olan yoldaşlarından heç ne ilə seçilmirdi (H.Ab- baszado); STUDENT (köhn.) Studeııtik, mey içib məst olarıq; Hər gecə bir qıza pabəst olarıq (A.Səhhot); TALİBƏ (qız tələbə).
çıxsın (H.Abbaszadə); CİDDİ [Vahid:] Anam çox sərt, ciddi idi (B.Bayramov); ZABİ
bir az seçilən bu zabitəli oğlana baxıb gü lümsündü (H.Seyidbeyli). 2. tələbkar bax iddiaçı tələfat bax ölüm TƏLƏFFÜZ (dilç.) (səsləri ağız vasitəsi ilə söz şəklinə salma; sözü demə tərzi) Orta sıra səslilərinin tələffüzü zamanı dilin ön və arxa hissəsi sərt damağa doğru qalxır (N.Məmmedov, A.Axundov); İNTONA SİYA İntonasiya cümlələrdə o qədər incə emosional münasibətlər yaradır ki, heç bir formal qrammatik vasitə həmin münasibət ləri o şokildə yarada bilməz (Ə. Abdullayev, Y.Seyidov, A.Hosənov); DİKSİYA.
çıxdı, qaranlığın içində itdi (M.İbrahimov); ATÜSTÜ Atüstü olsa da qısa bir söhbət; Dönür unudulmaz bir xatirəyə (S.Vurğun); AYAQÜSTÜ [Bərbərzadə:] Ayaqüstü bura baş çəkib evə qayıtdım (S.Rəhman); DA- BANBASA Sənəm, səsemi gəldin? Daban- basaım gəldin? (A.Şaiq); DABANBASARAQ Kimi evə yüyürdü, kimi də dabanbasaraq küçəyə qaçırdı (S.Şamilov); ƏLÜSTÜ Bu cavabı verib, Məhəmmədhəsən emi əlüstü getdi həyətə (C.Memmədquluzadə); DAR-
2. təlim bax məşq TƏLİMAT Müəllimlər onu məhəbbətlə qarşıladılar, Xasaya lazım olan təlimatı ver dilər (A.Şaiq); DƏSTUR (köhn.) Sulduz xan konsuldan və Sərdar Rəşidin aldığı dəstura görə, müharibə zamanı Helminin dəstəsini arxadan vuracaq.. (M.S.Ordubadi); DƏSTU- RÜLƏMƏL (köhn.) Xavemisə gah bayıra çıxır, gah evə daxil olurdu və işə məşğul olan arvadların söhbətində ara-sıra iştirak edir və bəzən onlara dəsturüləməl verirdi (T.Ş.Simürğ); GÖSTƏRİŞ [Əbülhəsonov:] Təlimatda, göstərişdə ayrı şeylər do yazılıb (Ə. Vəliyev); TƏLİMNAMƏ Direktor zəngi basıb, hesabdardan təlimnaməni istədi (Mir Cəlal).
halı pisləşdi. O, Adilənin təmasından daha da həyəcanlandı (Ə.Qasımov); MƏHƏB
bu rəfiqələrin məhəbbəti və rəfaqeti bir tük qədəri də pozulmadı (C.Mommədquluzadə);
Məsləhət bilməz, olanq çapar (M.Rahim). təınəddiiıı bax mədəniyyət təməl bax bünövrə təməllüq bax yaltaqlıq Təməllüq 363 Təmənna təmənna bax arzu; xahiş təməssük bax veksel 1. TƏMİNAT, MADDİ VƏSAİT, YAR DIM 2. təminat bax zəmanət 1. TƏMİZ, PAK (müxtəlif mənalarda) Fərman gözəl, qoçaq, iş bacaran və şəhərin cavanlan arasında sayılan, yoldaşlıqda möh kəm, dost yolunda var-yoxundan keçən və atası kimi
verdiyev); ARI (köhn.) [Nazlı:] ..adamın Allahı var, pis deyil, gül kimi təmiz uşaqdır, aydan
diyim asimani və nümunəvi kişilərdəndir (M.S.Ordubadi); LƏKƏSİZ İndi mənim se çim bənzər bir ləkəsiz aynaya; Öz eybini görər gənclik yaxşı baxsa oraya (S.Rüstəm);
Bəsləyirəm mən səni nəcib əməllərimlo (S.Rüstəm); PAKİZƏ Aldanma, fəqirin ola maz əqli, zəkası; Çün yoxdur onun sən kimi pakizə libası (M.Ə.Sabir); SAF Uca yaşıl dağların soyuq və .va/'bulaqlarından içən bu adam ürəyindəki kədərin tütəyin canlı dili ilə aləmə yaymaq istəyirdi (S.Rəhimov). 2. təmiz bax səliqəli
raf- cəsarət, etiraf - hünər; Etiraf - təmiz lik, paklıq, ucalıq! (B.Vahabzadə); PAKLIQ [Mirzə Mahmud:] “Yanıram, tövbə və istiğ- far eləyirəm, keçmişki paklığımı geri qaytara bilmirəm..” (Çəmənzəminli); MÜQƏD DƏSLİK, SAFLIQ. 2. təmizlik bax səliqelilik 1. TƏMİZLƏMƏK Bir yanda da bəziləri tüfəngini silib təmizləyir, bəziləri do tüfəng lərini başlarının altına qoyub uzanmışdı (S.Rəhimov); PAK ELƏMƏK/ETMƏK Məsumə hər şeyi ikiqat böyüdən eynəyinin altından baxıb düyünün içindəki sılıfı, xır daca daşlan aydın görür, diqqətlə antlayırdı..
(B.Bayramov); TUMARLAMAQ [Vahid:] O yenə də makinadan ol çəkə bilmir, hey ora-burasını tumarlayırdı (B.Bayramov). 2. TƏMİZLƏMƏK Güləbətin hacının otağını təmizləyib qurtaran kimi xanım ona tapşırıq verdi... (M.İbrahimov); SİL-SÜPÜR
düm, atam öləndən bəri bağlı qalan otağın qurumunu aldım, sil-süpür elədim (B.Bay ramov); SAHMANLAMAQ, SƏLİQƏ YARATMAQ, təmizürəkli bax safürəkli təmkin bax 1. vüqar; 2. səbir I təmkinli bax 1. vüqarlı; 2. ciddi; 3. səbirli təmkinsiz bax səbirsiz təmsil bax 1. teşbeh; 2. dram təmsilat bax dram təmtəraq bax dəbdəbə təmtəraqlı bax dəbdəbəli I tən bax bərabər 1, 2 II tən bax beden tənbeh bax 1. məzəmmət, danlaq; 2. cəza TƏNBƏKİ [Tağı:] İlanın zəhərindən başqalan öldüyü halda, ilan özü tənbəkinin qırından zəhərlənib tələf olur (S.S.Axundov);
iyindən zəhləm gedirdi, indi qəlyan əlim dən düşmür (H.Abbaszadə); MAXORKA Həmid axşamlar ya Volqanın sahilində olur, ya da evlərinin qənşərində yığışıb maxorka fısqırda-fısqırda domino oynayan qonşu kişilərə tamaşa eləyirdi (H.Abbaszadə).
san olar iş əngəl (A. Səhhət); ATİL (köhıı.) Xatirindən sil o mövhumatı; Ki, edibdir səni tənbəl, atil (A.Səhhət); ƏRİNCƏK Şişman məmur uzun bir sükutdan sonra ərincək halda ağır-ağır sözə başladı (M.Hüseyn); KAHAL (dan.) [Qaragöz:] Elə bilirsiniz ki, müalicə işinə təkcə siz kahalsınız (Mir Cəlal); KÜR. TƏNBƏLLİK [Prokuror:] Görünür hələ tənbəllikdən yaxamızı qurtara bilməmişik (B.Bayramov); ƏTALƏT [Firəngiz:] Bu ətalət heç vaxt özbaşına el çəkib getməz (B.Bayramov); KAHALLIQ Demə fərraş- Yüklə 6,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|