M. A.Əhmədov, H. M. Məhəmmədli
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
~ 23 ~ Şəkil 1.4. Süni intellektin tədqiqat istiqamətlərinin klassik strukturu 2. Predmet sahəsinin xarakterindən asılı olaraq qoyulmuş layihələndirmə, planlaşdırma və idarəetmə məsələlərinin həlli və ~ 24 ~ dialoq rejimində hesablama prosesinin bütün mərhələlərinə nəzarət edir. Nəzərdə tutulur ki, problemin predmet sahəsinin peşə dilində yazılışına uyğun olaraq, riyazi modellərin avtomatik qurulması və işçi proqramların sintezi yerinə yetirilməklə istifadəçi öz məsələsini həll edir; 3. Kompüterdə predmet sahələrinə uyğun yığılmış (akkumulyasiya olunmuş) biliklərdən istifadə edərək proseslərin qavranılması və diaqnostikası əsası qərarların qəbul olunmasını həyata keçirir. Birinci məsələ intellektual informasiya axtarışı sistemləri ilə realizə olunur. İkinci məsələ intellektual tətbiqi paket proqramları (İTPP) və hesabi-məntiqi sistemlər vasitəsi ilə realizə olunur. Üçüncü məsələ, bilikləri formalizə olunan sahələrin ekspert sistemlərindən istifadə etməklə realizasiyası ilə həyata keçirilir. Şəkil 1.4-də qırıq xətlərlə göstərilən hissənin xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, predmet sahəsinin xarakterindən asılı olaraq, proseslərin qavranılması və operativ idarəolunması intellektual sistemlərdən dialoq (avtomatlaşdırılmış) və ya avtomatik rejimlərdə istifadə etməklə həyata keçirilə bilər. C istiqamətindəki tədqiqatlar yeni nəsil və arxitekturalı kompüterlərin yaradılmasını nəzərdə tutur. Belə ki, süni intellekt məsələlərinin həllində simvol tipli informasiyaların emalı və yeni arxitekturalı kompüterlərin yaradılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Nəzərə alsaq ki, rəqəm tipli informasiyaların emalına oriyentasiya olunmuş klassik arxitekturalı kompüterlərdə hesablama proseslərinə cəmi 10-12 % resurslardan, simvol tipli informasiyaların emalına isə (əməliyyat sistemlərində, translyatorlara, yaddaşlara müraciətdə, virtual maşınların multiproqram rejimində təşkilində və s.) qalan resurslardan istifadə olunur, onda süni intellekt məsələlərinin həllində C istiqamətinin nə dərəcədə vacib olduğu aydın olar. Bundan əlavə kompüterin daxili intellektləşdirilməsinin əsas komponentlərindən birinin də çoxlu sayda, mütəmadi istifadə olunan, proqramların aparat şəklində realizasiyasıdır ki, bu da ~ 25 ~ verilənlər və biliklər bazalarının aparat vasitələrinin yaranmasını tələb edir. B və C istiqamətləri ona görə qırıq xətlərlə birləşdirilib ki, onların tədqiqatları eyni bir məqsədə, yəni kompüterin səviyyəsinin istifadəçinin səviyyəsinə yaxınlaşdırmaq məsələsinə xidmət edir. D istiqaməti intellektual robotların yaradılmasının elmi-texniki problemi kimi xüsusiləşdirilmiş kompüterlərlə bərabər, mexaniki və energetik sistemlərin, müxtəlif təyinatlı sensorların, icra mühərriklərinin və s., yaradılmasını qarşıya məqsəd qoyur. Süni intellektin bütün sistemləri kimi intellektual robotlar da biliklərə və onların emalına oriyentasiya olunur. Xarici mühit haqqında biliklər müxtəlif təyinatlı sensorlardan (görmə, akustik, radiolokasiyalı və s.), robotların ayrılmaz hissəsi olan xüsusiləşdirilmiş kompüterlərə daxil olur. Kompüterləri böyük həcmli informasiyaların ilkin emalından azad etmək və onların məhsuldarlıqlarını artırmaq məqsədi ilə intellektual sensorlardan istifadə olunur. Nəzərə alsaq ki, kompüterlərə daxil olan informasiyalar situativ xarakterlidir, onda onların emalının real vaxt rejimində həll olunması təmin edilməlidir. Bu isə xüsusiləşdirilmiş kompüterlərin yüksək sürətli olmalarını tələb edir. Qeyd edək ki, süni intellektin inkişafının əsas problemlərindən biri biliklərin predmet sahəsi və riyazi səviyyələrdə təsirlidir. Növbəti fəsillərdə bu məsələyə ətraflı şəkildə baxılacaqdır. 1.6. Soft Computing texnologiyalarının tətbiqi ilə intellektual interfeysin yaradılması Süni intellektin tədqiqat istiqamətlərinin klassik arxitekturasından göründüyü kimi intellektual interfeysin tərkibinə daxil olan komponentlər açıq sistemlərdir. Yəni süni intellektin tədqiqat istiqamətlərinin nailiyyətlərindən asılı olaraq daxil olunan və istifadəsiz hesab edilən sistemlər yarana bilər ki, onların nəticəsində də süni intellektin tədqiqat istiqamətlərinin strukturu təkmilləşdirilə bilər .Belə yanaşmalardan birinə [2]-də baxılmışdır. ~ 26 ~ Keçən əsrin 90-cı illərinin ortalarından başlayaraq informasiya texnologiyalarının inkişafına və perspektiv istiqamətində biliklərin yeni emalı üsullarının, xüsusən də biliklərin emalı və qərarların qəbul edilməsində yeni ideya və nəzəriyyələr yaranmağa başladı. bu istiqamətdə simvol tipli informasiyaların emalından fərqli neyron şəbəkələrinə, qeyri-səlis çoxluqların emalına, ehtimal mühakimələrə, Xaos nəzəriyyəsinə, öyrətmə və genetik alqoritmlərə və bioloji hesablamalara əsaslanan Soft Computing tipli texnologiyalar meydana gəlməyə başladı [3]. Göstərilən intellektual paradiqmlərin istifadə sferasını nəzərə almaqla, L.Zadənin təbirincə Soft Computingin təbii modeli kimi insan beynini göstərmək olar. Göstərilən parodiqmaları nəzərə almaqla süni intellektin inkişaf istiqamətlərinin tədqiqi strukturunda intellektual interfeysi şəkil 1.5- dəki kimi təsvir etmək olar. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|