M. Ə. MƏMMƏdov

əlaqə”  ilə  soruşulan  və  verilən sənədlərin həftəlik uçotu 
aparılır, ilin sonunda ümumiləşdirilərək təhlil edilir. Deyilən 
prosesl
ərin uçotu hələ 80-ci illərdə SSRİ Mərkəzi Statistika 
İdarəsi tərəfindən təsdiq edilən (Типовая форма № НТИ-3, 
ЦСУ СССР и ГКНТ от 9. 03. 83 г. № 17-8/21 – 23/386) və 
indi d
ə istifadə edilən vahid uçot formasında aparılır.  
Gönd
ərilən siqnal informasiyalarının və “əks əlaqə” ilə 
alınan məlumatların sənəd növləri (məs: kitab, jurnal məqa-
l
əsi, patent, standart və s.) və dar sahələrin (elm və ya texni-
kanın mövzularına görə) ayrıca uçotu aparıla bilər. Bu uçot 
m
əlumatları  ETK-nın  özü  üçündür,  yəni  yuxarıdakı  forma-
dan f
ərqli olaraq mərkəzi (respublika) statistika idarəsinə 
t
əqdim edilmir.  
İSY-nın  avtomatlaşdırılmış  texnologiyası  olduqda  sə-
n
ədin biblioqrafik təsvirinin, yəni siqnal ifnormasiyası üçün 
ayrılmış  sənədin məlumatları  kompyuterə  daxil edilir,  sis-
temd
ə  olan  abonent  sorğuları  (UOT  indeksləri) ilə  birlikdə 
siqnal  informasiyası  formasında  hər biri iki nüsxədə  çap 
edilir. 
İSY sisteminin yuxarıda deyilən uçot məlumatları da 
kompyuterd
ə hesablanır və uçot formasında çap edilir. Bütün 
bunların nümunəvi proqramları vardır və əlaqədar təşkilatdan 
satın almaq olar.  
 
5.5. 
Sorğu-cavab rejimində xidmət  
 
“
Sorğu-cavab”  rejimində  kitabxana-informasiya xid-
m
əti müəssisə və idarə ETK-larında geniş tətbiq edilən xid-
m
ət üsullarından biridir. Bu xidmət üsulu ilk növbədə elmi-
t
ədqiqat və  istehsalat fəaliyyətində  daha vacib rola malik 
241 

---

olan  perspektiv sah
ələri  əhatə  edir.  Digər vacib xüsusiyyət 
odur ki,  “
sorğu-cavab”  rejimində  xidmət ETK,  əlaqədar el-
mi-texniki informasiya v
ə innovasiya şöbələri tərəfindən bir-
likd
ə təşkil edilir. Xidmət zamanı vəzifələrin bölünməsi sor-
ğunun xarakterindən asılı olaraq dəyişir. Bu xidmət üsulunda 
əsasən  yeni  maşın  və  avadanlıqlara,  müəssisə  və  idarələrin 
ünvanlarına,  konkret məsələlərə  dair sənədlərin  hazırlanmış 
siyahısına  və  s.  faktoqrafik xarakterli məlumatlara diqqət 
verilir.  “
Sorğu-cavab” rejimində verilən sorğu növləri 7.41-
82 nömr
əli dövlət  standartına  (Единицы  учета  обслужи-
вания читателей и абонентов библиотек и органов науч-
но-технической  информации)  əsasən  uçota  alınır.  ETK-
lara xidm
ət zamanı aşağıdakı sorğu növləri fərqləndirilir:  
1)
 
Tematik  sorğu  –  hər  hansı  mövzuya,  yaxud prob-
lem
ə  dair  biblioqrafik  informasiya  axtarışı  üçün  verilən 
sorğudur.  Belə  sorğuya  tipindən  asılı  olaraq  ya  biblioqrafik 
siyah
ı,  ya  göstərici,  ya biblioqrafik icmal,  ya da tematik 
seçm
ə formasında informasiyalar verilir.  
2)
 
D
əqiqləşdirici  (aydınlaşdırıcı)  biblioqrafik  sorğu 
–  biblioqrafik t
əsvirdə  hər  hansı  çatışmayan  biblioqrafik 
elementin mü
əyyənləşdirilməsi.  Bu  sorğuya  cavab  olaraq 
s
ənədin tam biblioqrafik təsvirini  əks etdirən biblioqrafik 
arayış verilir.  
3)
 
Ünvan-
biblioqrafik  sorğu  –  sənədin  ünvanını  və 
(v
ə  ya) mühafizə  şifrəsinin müəyyən edilməsi üçün verilən 
sorğu.  Belə  tip  sorğulara  cavab  olaraq  fondunda  soruşulan 
s
ənəd olan təşkilatın poçt ünvanı, faks nömrəsi, elektron poçt 
ünvanı,  telefon nömrəsi və  vacib hallarda sənədin tam bib-
lioqrafik t
əsviri verilir.  
242 

---

4)
 
Faktoqrafik  sorğu  –  elmi-texniki  ədəbiyyatın  aş-
karlanması,  yaxud təkmilləşdirilməsi tələb  olunan  faktların, 
h
ər  hansı  hadisələrin,  maddələrin və  materialların  xassələ-
rin
ə, xarakteristikasına, təşkilatın poçt və ya elektron ünvanı-
nın müəyyən edilməsinə verilən sorğular. Belə sorğulara ca-
vab olaraq mü
əyyən faktı əks etdirən sənəd, yaxud sənədlər 
tapılır və verilir.  
Sorğunun daxil olması və ödənilməsi uçot jurnallarında 
qeyd edilir. 
Onun forması aşağıdakı kimidir: 
Qeyd ed
ək ki, bu forma Respublika Statistika İdarəsi tərə-
find
ən təsdiq edilmiş rəsmi formadır (типовая форма № НТИ-
6) v
ə doldurularaq ildə bir dəfə həmin idarəyə təqdim edilir.  
____________________ 
(ETK-
nın adı) 
  ____________________ 
  ____________________ 
 
“
Sorğu-cavab” rejimində verilən sorğuların uçot jurnalı 
Y
az
ını
n 
sı
ra
 nöm
rə
si
 
Sor
ğun
un 
qı
sa
 m
əz
m
unu 
(qe
ydi
y
ya
t nö
m
rə
si
) 
Sor
ğun
u 
ve
rə
n t
əş
kila
t (
şö
bə
) 
Sor
ğun
un 
al
ınm
a 
ta
rixi
 
(m
əkt
ub
un n
öm
rə
si
  
və
 gön
də
rilm
ə 
ta
rix
i)
 
İc
ra
çı
nı
n 
soya
dı
, ad
ı, 
iş 
ye
ri
 
T
em
atik
 
F
akt
oqr
af
ik
 
D
ig
ər
 sor
ğul
ar
 
Sor
ğuya
 c
ava
bve
rm
ə 
ta
rix
i(
m
əkt
ub
un
 nöm
rə
si
) 
Sor
ğu 
öd
ən
ilm
əm
iş
sə
, ha
ns
ı 
tə
şki
la
ta
 gönd
ər
ilm
iş
dir
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
“
Sorğu-cavab”  rejimində  sorğuların  ödənilməsi üçün 
t
ərtib edilən  biblioqrafik  arayışlar,  siyahılar  və  göstəricilər 
243 

---