M. T. Do’stova B. X. Xo`janiyozova

IV-BOB 
Bio xilma-xillikni eng yuqori darajalaridagi xilma-xillik. 
1.
 
Biom. Ekologik nisha. Tabiat zonalari 
Biom — bu katta regional subkontinental biosistema bo'lib, u
qandaydir bitta o'simliklar tipi bilan yoki landshaftning boshqa o ‘ziga
xos xususiyati bilan xarakterlanadi. Masalan, mo'tadil iqlim sharoitidagi
keng bargli o'rmonlar biomi yoki cho'l zonasidagi qumli o'simliklar
biomi va hokazo. Dunyoda quyidagi biomlar uchraydi: 1. Namli tropik 
biomlari. Bu zonaning iqlimi yil bo'yi issiq va nam ko’p bo'lganligi sababli 
turli xil o'simliklar jamoasi va turlaming o'sishi uchun qu-laydir.
O’simliklari orasida ko'pchilikni lianalar (chirmashib, o'rmalab o'suvchi
o'simliklar) tashkil etadi. Ko'pchilik mamlakatlaming tropik o'rmonlarida
(Panama, Indoneziya, Braziliya) epifetlar juda ko'p uchraydi.
Bu zonada o'suvchi daraxt o'simliklaming ildizlari ko'pincha tuproq

---

52 
Yuzasiga yaqin joylashgan bo'lib, doskasimon shaklda bo'ladi. Tropik 
mintaqa turlarga juda boy bo'lib, Braziliyada 40 ming, Indoneziyada 43
ming o'simlik turi o’sadi. 
Ekosistemaning mahsuldorligi u yoki bu ekosistema orqali o`tadigan 
energiya oqimiga bog’liqdir. Quyosh energiyasi ekosistemadagi dastlabki 
mahsulotlarni hosil qiluvchi biotik komponentlar tomonidan o`zlashtiriladi. 
Dastlabki hosil qiluvchilar tomonidan organik modda sifatida to`playdigan 
energiya tezligi birlamchi mahsulot deb ataladi. Bu eng muhim parametr 
bo`lib ekosistemadagi biomassa miqdori shunga bog’liq bo`ladi. Agar 
ekosistema stabil (o`zgarmaydigan) bo`lsa, unda umumiy biomassaning 
hajmi ko`paymaydi. Ya’ni, yilning boshida qancha bo`lsa, ohirida ham 
shunchaligicha qoladi. Bu holatda birlamchi mahsulotda bo`lgan hamma 
energiya har xil trofik darajadagi organizmlardan o`tadi va natijada uning 
toza mahsuldorligi nolga teng bo`ladi. Ko`pincha ekosistemalar o`zgarib 
turadi. Masalan, yosh o`rmonlarda o`simliklar vegetatsiya davrining ohiriga 
borib to`plangan energiyaning bir qismi o`simliklar biomassasining ortishiga 
olib keladi. O`simliklarda ommaviy vegetatsiya boshlangan davrlar (bahor, 
yoz)da dastlabki mahsulot ko`p bo`ladi, ikkilamchi mahsulotning ortishi esa 
keyinroq kuzatiladi.