Madaniyat tizimini rivojlanishining umumiy tavsifi
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Jismoniy bilim
- Jismoniy talim
| «Jismoniy bilim»lar
tushunchasi dastlab yuzaga kelgan “tarixiy tizimlar”deb nomlanadigan jismoniy tarbiya tizimlarida uchraydi, masalan, Fit «o’z vujudini tarbiya» qilish maqsadida jismoniy mashqlar zarurligi haqida gapirib, undan qanday foydalanish haqidagi nazariy bilimlar zarurligini e’tirof etib, inson jismi tarbiyasi jarayonining nazariyasini yaratish lozimligini ta’kidlagan. Jismoniy bilim - jismoniy mashqlarni, mexnat harakatlarini bajarish, undan foydalanish, lozim bo’lganda hayotiy sharoitda qo’llash mahorati va ko’nikmalariga oid nazariy tushunchalarni o’z ichiga oladi. Pestalotsiy bolalarning “vujudini tarbiyalash”dagi nazariy bilimlarini ishlashni astoydil yoqlab chiqqan. P.F.Lesgaft jismoniy bilimlar nazaryasining asoschisi. Uning jismoniy harakatlarga oid nazariy bilim berish, jismoniy tarbiya ta’limi bilimlar haqidagi ta’limotining asosiy g’oyasi tom ma’nodagi jismoniy ta’lim bo’lib, u har bir bola o’zining harakatlarini tahlil qilishni, ularning o’z harakatlarini biridan birini farqlashga o’rganishi lozimligini yoklab chiqqan. Chunki bola jismoniy mashqlarni mohiyati, ulardan foydalanish, mashqlarni bajarish tartibi, ularni solishtirish, bajarishga ongli yondashish, bajarishda sodir bo’lgan to’siqlar, muammolarni xal qilishga o’rganish bilan tejamli mushak zo’riqishi evaziga katta xajmda ish bajarishdek nazariy tushunchalarga - bilimlarga ega bo’lishini ahamiyatini yokladi. Xulosa qilib shuni takidlash lozimki jismoniy tarbiya tushunchasi mazmunida, tushunchaning ta’rifi, harakatga o’rgatish, jismoniy mashqlarning mohiyati, ularni tarbiya jarayonida qo’llash tartibi (ketma-ketligi), tarbiyalash maqsadida qo’llangan mashqlarni bajarish texnikasini egallash, ularni farqlash, taqqoslash, bajarishga ongli yondashish, harakatlarini boshqara olish, yuzaga keladigan to’siqlarni yengish, o’zlashtirilishi lozim bo’lganlariga - tez moslasha olish chaqqonlik va qatьiyat namoyish qilishni o’rganish, faol harakatlanishni odatga aylantirish, mashqlarni organizmga ta’siri, harakatga o’rgatishga oid, jismoniy bilimlar berishni Pestalotsiy, Lesgaft va boshqalar zaruriyat deb xisobladilar. Jismoniy ta'lim o’quvchilarning muayyan bilimlarni egallashi, jismoniy mashqlarni bajarishi va ularni hayotga tatbiq eta olishini ko’zda tutadi. Jismoniy sifatlarni tarbiyalashga quyidagilar kiradi: kuch va tezkorlikda namoyon bo’lish natijalarini oshirish, chidamlilik, chaqqonlik ko’nikmalarini yaxshilash. Yagona jarayonning bu tomonlari o’zaro mustahkam bog’langan, masalan, agar o’quvchilar yugurish mashqlarini, ularning texnikasini o’zlashtirish maqsadi bilan ko’p marta takrorlasalar, u holda bir vaqtning o’zida kuch, tezkorlik, chidamlilik ham tarbiyalanadi. Ikkinchi tomondan yugurish mashqlari katta tezlik bilan (tezlikni tarbiyalash uchun) ko’p marta bajarilsa, bu texnikaning takomillashishiga va mustahkamlanishiga ko’maklashadi. Jismoniy mashqlarni bajarish jarayoni shug’ullanuvchilarga nafaqat jismoniy, balki ma'naviy ta'sir ham ko’rsatadi. Buning oqibatida bu jarayon tarbiya vazifalarini yechish uchun qulay sharoitlar yaratadi (1-chizma). |