Magazine azeri Layout 1
Yüklə 3,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- NƏ EDİLƏ BİLƏR
- DÖVLƏT MƏKTƏBLƏRİNDƏ ÇALIŞAN MÜƏLLİMLƏRƏ İNAM, TƏHSİLİN KEYFİYYƏTİ VƏ AZƏRBAYCANDA İNSAN RESURSLARI
29 rüşvət vermək istəməyən və ya verə bilməyən şa‑ girdlərə qarşı ayrı‑seçkiliyə gətirib çıxarır. Bun‑ dan əlavə olaraq, rüşvəti götürən müəllim şagirdinin inamını da itirir. Şagirdlərin və onların valideynlərinin üzləşdiyi ədalətsizlik müəllim‑ lərə qarşı inamı azaldır. Sveta Məcidovanın psixoloji mərkəz sorğusuna əsasən, valideynlərin 47%‑i fikirləşirlər ki, rüşvət götürən müəllimlərin sayı 50%‑dən çoxdur. Müəllimlər arasında yalnız 7%‑i etiraf edir ki, rüşvət alırlar və 41% müəllim isə, gündəlik rüşvət alırlar. Hal‑hazırda müəl‑ limin orta əmək haqqı 172.4 manatdır (Kazımzadə, Elmina və Nailə İsmayılova 2009‑ 2010). Azərbaycanda aylıq maaşlar o qədər azdır ki, yaşayış minimumuna yaxındır (işləyən əhali üçün yaşayış minimumu 102 manatdır) (Moy‑ azarplata.az, 2011). 62% müəllim düşünür ki, rüşvəti götürməyin əsas səbəbi maaşların aşağı olmasıdır (Psixoloji Mərkəz, Sveta Məcidova 2008). Bütün çıxışlar, müəllimlərin bu cavabları real ‑ lığı əks etdirmir, onlar sadəcə bu və ya digər fəaliyyətə faktiki təsdiq və ya inkar bildirirlər. Rüşvəti verməyin onu götürməklə müqayisədə pis hərəkət olmadığı bizim cəmiyyətimizdə qəbul olunubdur. 2. Müəllimlərin məsuliyyətsizliyi. Bu, müəllimin dərsə ciddi yanaşmadığı zaman baş verir. Məsələn, müəllim dərsi lazımi vaxtda başlamır, sadəcə sinif otağında oturur və ya şagirdlərə nə ilə istəyirlərsə, məşğul olmağa icazə verir, dərs‑ dənkənar söhbətlər edir. Məsuliyyətsiz müəllim sinif otağından da çıxa bilir, şagirdlərin davamiyyətini də yoxlamır. Nana Kələntərova deyir: “Hal‑hazırda məktəblərdə şagirdlərin davamiyyətinə nəzarət edilmir. Keçmişdə əgər şagird 1‑2 gün dərsdən qalsaydı, bunun üzərində müəllimin böyük məsuliyyəti var idi. İndi isə 11‑ ci sinif şagirdlərinin dərsdə iştirak etməsi nadir hadisədir.” 3. Uşaqlara qarşı qeyri‑obyektiv yanaşma. Əgər müəllim bir qrup şagird simpatiya göstərirsə, bu‑ rada biz artıq ayrı‑seçkilikdən danışa bilərik. Sveta Məcidovanın Psixologiya mərkəzinə əsasən şagirdlərin 25%‑i təsdiqləyir ki, məllimlər tərəfindən yaxşı olmayan bu cür davranış mək‑ təbdə əsas problemlərdən biridir. 4. Repetitorluğun məşhurluğu. Sveta Məci‑ dovanın Psixologiya Mərkəzinə əsasən, 48% şa‑ girdin valideynləri bildirir ki, onların uşaqlarının 60%‑i repetitor yanına gedir (və bunların 78%‑i 11‑ci sinif şagirdləridir). Hal‑hazırda Azərbay‑ canda müəllimlərin çoxu məktəb tədrisi ilə yanaşı, evdə də repetitorluqla məşğul olur. Kazımzadə və İsmayılovanın sorğularına əsasən yalnız müəllimlərin 25.1%‑i repetitorluq etdiyini söyləyib. “Müəllimlərin nə zaman imkanı olur ki, əlavə gəlir qazansınlar?” sualına 67% müəllim “şagirdlərə əlavə dərslər keçdikdə, repetitorluq etdikdə” cavabını verib lər. (Psixoloji Mərkəz, Sveta Məcidova 2008). Müəllimlər düşünürlər ki, öz şagirdlərinə əlavə pulsuz dərs keçmək qəbul ediləndir və onlar bunu pul almaq üçün etmirlər. 5. Universitetlərə gedən abituriyentlərin aşağı səviyyəli bilikləri . Baxmayaraq ki, repetitorluq Azərbaycanda çox işlədilən və geniş yayılan məşğuliyyətdir, abituriyentlərin bilik səviyyəsi aşağıdır. Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komis‑ siyasının sədri (TQDK) Məleykə Abbaszadə deyir ki, orta intellektual səviyyədə olan, məktəbin bu‑ raxılış imtahanlarını əla verən abituriyentlər uni‑ versitetlərə qəbul imtahanında aşağı nəticə göstərirlər. “Kimlər ki məktəb imtahanlarını ”yaxşı”, “əla” nəticələrlə qurtarıb, gərəkdir ki, 400 bal (maksimum bal 700‑dür) yığsın. Lakin bu abituriyentlərin 20‑30%‑i hər bir qrupda 200 bal‑ dan yuxarı nəticə göstərməyiblər. (Zerkalo.az, 2010). Bundan əlavə, o, həmçinin universitetlərə yüksək intellekt ilə girənlərin də rəqəmini açıqladı, ümumi qəbul olanların 3‑5%‑i. (Xronika.az, 2011) 6. Bacarıqların olmaması. Hal‑hazırda müəllim‑ lik peşəsi əla nəticə göstərən abituriyentlər tərəfindən seçilmir.Yüksək potensial və bacarığı olanlar digər daha prestijli sahələrə müraciət et‑ məyi üstün tuturlar. Azərbaycan Pedaqoji İnsti‑ tutunun reytinqi çox aşağıdır (Informer.az, 2010). Bir çoxları ora təsadüfən düşürlər (Elmina Kazımzadə və Nailə İsmayılova, 2009‑2010). Kazımzadə və İsmayılova tərəfindən hə yata
keçirilən sorğu nəticəsində 50.4% müəllim bildirib ki, onlar bu peşəni təsadüfən seçiblər, pedaqoji fakültənin 57% tələbəsi buranı valideyn məsləhəti ilə seçib, yalnız 27%‑i bu sahəyə marağının olmasından və 10%‑i uşaqlara olan sevgisindən dolayı müraciət edib. Yeni nəsil müəllimlərdə düzgün bacarıq çatışmazlığı var, yaşlı nəsil müəllimlər isə yeni texnologiyalara, CONTEXT |
2012
yeni öyrətmə metodlarına könülsüzdürlər. 7. Yeni kurrikulum və vəsaitlərin yaradılması. Yeni kurrikulum heç də həmişə təhsilin inkişafına səbəb olmur. Bəzən müəllimlərə bu proqramlara adaptasiya olmaq da çətinlik çəkirlər və şagirdlər üçün daha da ağırdır. Yeni vəsaitlər tədris zamanı da bir sıra problemlər yaradır. Şagirdlər qeyri‑ dəqiqlikdən və səhvlərdən, kitabların çətin dilindən narazıdırlar. Əlbəttə ki, bununla üzləşən müəllimlər heç də hər zaman tapşırıqların öhdəsindən gələ bilmirlər. Və bu da onlara qarşı olan inamı azaldır. 8. TQDK sədri bildirir ki,məktəblərdə tez‑tez təhsil proqramında dəyişikliklərin olması abi‑ turiyentlərin universitetlərə qəbul imtahan‑ larında aşağı nəticə göstərmələrinə təsir edir. (Xronika.az 2011). Buna baxmayaraq, problem‑ lərdən biri də odur ki, universitetlərə qəbul im‑ tahanları da uşaqlara bacarıqlarını artırmaqda köməkçi olmur, bu, sadəcə onlara testləri həll et‑ məkdə kömək edir. İmtahanlardan sonra şa‑ girdlərin çoxu öyrəndiklərini unudurlar. Elmina Kazimzadə qeyd edir ki, test sistemi Azərbay‑ canda təhsilə olan inama pis təsir göstərdi. Nana Kələntərova və Elmina Kazımzadə qeyd edirlər ki, ümumiyyətlə, öyrətmə peşəsi cəmiyyətdə hələ də prestijli sayılır. Bu, o fakta əsaslanır ki, yaşlı nəsil hələ də bu peşəyə qarşı hörmətlə yanaşır. Lakin, zamanla bu peşə az cəlbedici və prestijli olacaq. Əgər təhsildə vəziyyət olduğu kimi qalsa, pis‑ ləşməyə doğru gedəcək, keyfiyyətli işçi heyəti çatışmayacaq, sosial problemlər artacaq, müəl‑ limlərin avtoriteti aşağı düşəcək və uşaqların böyüklərə olan münasibətində dəyi şiklik olacaq, cəmiyyətdə ədəb qaydaları aşağı səviyyəyə enəcək.
Azərbaycanda məktəblərdə olan təhsili inkişaf etdirmək və dövlət məktəblərinin müəllimlərinə olan inamı artırmaq üçün nə etmək lazımdır? Dövlət məktəblərində çalışan müəllimlərə yük‑ sək inamı artırmaq, repetitorluğu azaltmaq, mək‑ təbi bitirənlərin intellektini yüksəltmək və digər iqtisadi və sosial mənfəəti artırmaq kimi nəticələri necə əldə etmək olar? İndi Azərbaycan cəmiyyəti problemi başa düşməlidir və hökumət onları həll etmək üçün addımlar düşünməlidir. Müəllimlər daha yaxşı çalışmalıdırlar. Bu baxımdan müxtəlif qayda pozuntularını, məsuliyyətlizliyi aradan qaldır‑ maq üçün cəza növləri təyin edən proqramla təh‑ sil prosesinə ciddi nəzarət edilsin. Beləliklə, gözlənilən nəticəni göstərməyən müəllim buna cavabdeh olmalıdırlar. Eyni zamanda müəllim‑ lərə bonuslar və təltiflər verməklə həvəs‑ ləndirmək, aralarında rəqabəti stimullaşdırmaq və onlara professional inkişafın perspektivlərini göstərmək çox vacibdir. Yüksək maaşlar labüddür. Bu, onları daha çox işləməyə və dərslərinin keyfiyyətini artırmağa həvəsləndirəcəkdir. Maaşlar 5 il ərzində addım‑ baaddım 700 manata qədər artırılmalıdır. Bütün bunlar cəmləşərək müəllimin repetitorluq və əlavə gəlir ehtiyacını azaldacaqdır. Əlavə olaraq, Azərbaycanda olan müəllim‑ lərin əksəriyyəti repetitorluğu qeyri‑qanuni edirlər və bu da özlüyündə ölkə iqtisadiyyatına mənfi təsir göstərir. İslahat bu təsirin azaldıl‑ www.aaa.org.az
30
Yüklə 3,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|