Magazine azeri Layout 1
Yüklə 3,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AZƏRBAYCANDA RƏQƏMSAL BÖLÜMLƏR
- AZƏRBAYCANDA RƏQƏMLİ CİHAZLAR
- RƏQƏMSAL BÖLGÜNÜ NECƏ ƏLAQƏLƏNDİRMƏLİ
olanları “INTRANS” və “STREAM” dir. Telefon xətti ilə yüksək sürətli rəqəmsal abunəçi təminatı simli texnologiyaları ilə yanaşı, simsiz genişzolaqlı da Azərbaycanda inkişaf edir və Azərbaycan şirkətləri öz xidmətlərini Wi‑Fi, iBurst, WiMax və CDMA texnologiyaları üzərinə təchiz edirlər. Azərbaycan 3G texnologiyasına 2009‑cu ildə keçdi. USAID tərəfindən hazırlanan hesabata görə, Azərbaycanda internet is‑ tifadəçilərinin sayı 2011‑ci ildə təxminən 400.000 nəfər olmuşdur. Mobil sektoru İKT sektorunun inkişafında böyük rol oynayıb. Hal‑hazırda Azərbaycanda 5 mobil tele‑ fon operatoru var. Onlardan üçü ‑ “Azercell Tele‑ com”, “Bakcell”, “Azerfon” GSM mobil operator kimi fəaliyyət göstərirlər. Digər ikisi CDMA mobil telefon operatoru “CATEL” Kaspian Amerikan Telekom LLC və “Aztrank” LLC‑dir. Məsələn, RİTA Dövlət Statis‑ tika Komitəsinə əsasən bildirib ki, hər 100 adama 110 mobil telefon düşür (İnnovativ və Akademik 2011). Bütün bu inkişafları müşahidə etdikcə, Azərbay‑ can vətəndaşlarının hal‑hazırda həyata keçirilən və gələcəkdə keçiriləcək texnoloji dəyişikliklərə hazır olub olmamalarını soruşmamaq qeyri‑mümkündür. Yeni nəsil texnologiyanı asanlıqla qavrayır, yaşlı nəsil isə rəqəmsal olaraq təcrid edilmiş sayılır.
Rəqəmsal ziddiyyət cavan nəslin texnologiyanı gözlənildiyindən daha tez mənimsəməsi nəticəsində inkişaf etməyə başlayıb. Cavanlar arasında internet məkanları geniş yayılmağa başladı. İnternetə çıxış 1990‑cı illərin axırı, 2000‑ci illərin əvvəllərində elə yüksək qiymətə idi ki, insanların internetdən istifadə etmək üçün yalnız ictimai internet klublara və ya in‑ ternet kafelərə getməyə imkanları çatırdı. Buna bax‑ mayaraq, bir neçə il müddətində internet xidmətləri üçün olan qiymətlər və kompüter avadanlıqlarının qiyməti dramatik olaraq aşağı düşdü və evdə inter‑ net, kompüter istifadəçilərinin sayı əhəmiyyətli dərəcədə artdı. Ailələr başa düşdülər ki, uşaqlarının texnoloji dəyişikliklərə hazırlıqlı olmaları üçün texnologiyadan və internetdən istifadə etmək bacarığı əvəzedilməz sayılmağa başlayıb. Lakin, yaşlı nəsil, başqa formada desək, 1980‑ci ildən öncə doğu‑ lanlar bu məsələdə geri qalmağa başladılar. Bu nəsil‑ lər arasında ziddiyyətin bir sıra başqa səbəbləri də var, hansı ki növbəti paraqrafda müzakirə ediləcək. Rəqəmsal bölgünün əsas səbəblərindən biri də öyrənmə vaxtıdır. Yeni texnologiyalardan istifadə etmək üçün təlimlər və vaxt tələb olunur. Bir zaman‑ lar, elə indinin özündə də əksər insanlar kompüter proqramlarını, MS Office proqramlar paketini və in‑ ternetdən istifadəni öyrənmək üçün xüsusi kurslara gedirdilər. Kompüter dərslərinin təşkili və öyrədilməsi biznesə çevrilib və fərdi tütorlara gəlir mənbəyi olmuşdur. Yaşlı nəsil kompüter proqram‑ larını öyrənməyə cavan nəsil kimi elə də maraq göstərmir. Lakin öyrənməyə maraq yeganə faktor deyildir. Rəqəmsal bölgü üçün dil maneə kimi hələ də ikinci əsas səbəb olaraq qalır. Yeni texnologiyaların öyrənmə təlimatları və kompüter proqramları, əsasən, ingilis dilində ortaya çıxır. Bəzi hallarda bir sıra proqramlar rus dilində də gəlir, o da müəyyən qrup insanlar tərəfindən başa düşülür. İngilis dili ilə çətinliyi olanlar üçün rus dilində proqramlardan is‑ tifadə alternativ üstünlük sayılır. Dil maneəsi özünü xüsusi ədəbiyyata və digər oxu ləvazimatlarına gəldikdə də göstərir. Ədəbiyyatın əksəriyyəti və oxu materialları‑ kitablar, lügətlər, CD və DVD‑lər, əsasən, ingilis dilində olur. Rəqəmsal bölgünün digər əsas səbəbi qoşulma üçün müvafiq infrastrukturun mümkünlüyüdür. Dövlət məktəblərinin əksəriyyəti internetə çıxış üçün ümumiyyətlə, uyğun deyillər. İnfrastrukturdan əlavə, müəllimlərin yeniliklərə hazırlığı digər bir çətinlikdir. Dövlət məktəblərində çox az sayda müəl‑ lim texnologiya yönümlüdür və yeni texnologiyalar‑ dan istifadə edə bilir. Buna baxmayaraq, son illərdə müəllimlər texnologiyaya yaxın olmaqdan ötrü müx‑ www.aaa.org.az
24
25 CONTEXT | Innovative, Regional and Technologies Academy. 2011. “Project Report.” James, Jeffrey. 2012. “The Digital Divide across All Citizens of the World : A New Concept Author ( s ): Jeffrey James Reviewed work ( s ): World : The Digital Divide Across AU Citizens of the” 89 (2): 275‑282. Molinari Aleph. Let’s bridge the digital divide! | video on ted.com. http://www.ted.com/talks/aleph_molinari_let_s_bridge_the_digital_di‑ vide.html. USAID. 2011. “ICT COUNTRY PROFILE ICT COUNTRY PROFILE.” Valadez James. 2012. “Divide: the Redefining Digital Beyond Access to Computers more.” North 90 (3): 31‑44.
2012
təlif təlimlərdən keçirlər. Hökumət mövcud infra‑ strukturu dəyişmək və məktəbləri internetlə əlaqələndirmək üçün addımlar atır. Rəqəmsal bölgünün digər səbəbi də ictimai ləvəz‑ imatların, öyrənmə prosesinə cəlb olunmaq üçün ic‑ timai kitabxanaların çatışmazlığıdır. Ölkədə 4000‑dən çox dövlət kitabxanası var. Lakin bu dövlət kitabxalarının çoxu informasiya mərkəzi və ya icti‑ mai mərkəz olmaqdansa, kitab evi, saxlanma mərkəzi kimi fəaliyyət göstərir. Sonuncu, lakin axırıncı deyil, baxmayaraq ki, mobil telefonlar vətəndaşlar arasında çox məşhur‑ durlar, lakin hələ də mürəkkəb proqramların mobil telefonlarda istifdəsi o qədər də ümumi qəbul olun‑ mur. Smartphone mobil telefonlara sahib olanların əksəriyyəti ondan biznes proqramlardan istifadə əvəzinə, mobil telefon əyləncəsi kimi istifadə edirlər.
Milli strategiyanın əsas elementlərindən biri də “rəqəmsal bölgünü” aradan qaldırmaqdır. Azərbay‑ can hökuməti rəqəmsal bölgüləri birləşdirmək üçün bir neçə geniş miqyaslı layihələr həyata keçirib. İn‑ diyədək həyata keçirilənlərdən ən böyüyü “İnsan‑ ların kompüteri” layihəsidir. USAİD‑ə istinadən 10000‑dən çox orta məktəb müəllimi və şagirdinə MS Office kimi xüsusi proqramlar yazılmış kompüterlər verilib. (USAİD, 2011). Son illərdə internet və kom‑ püter istifadəçilərinin sayı artmaqdadır. 2011‑ci ildə internet istifadəçilərinin sayı 100 adamdan 45‑i idi, onların da 12‑nin genişzolaqlı inkişafa girişi var idi. Dövlət kitabxanalarını online etmək və bu kitab ‑ xanalardan istifadə edənlərə girişi pulsuz etmək öyrənmə intervalının qısaldılmasına böyük kömək göstərəcək. Kitabaxana istifadəçiləri öz texniki bilik‑ lərini artırmaq üçün asanlıqla gəlib kompüterlərdən və internetdən istifadə edə biləcəklər. Əlavə olaraq, icma mərkəzləri də rəqəmsal bölgünü qoşmaq üçün lazımi köməyi göstərəcəklər. Başlanğıcda bu xidmət barəsində Amerika təcrübəsi yaxşı model ola bilər. Məktəblərdə tədrisin yenidən işlənməsi və daha çox texnologiyanın cəlb olunduğu dərslərin əlavə olun ması şagirdləri texnologiya ilə daha da yaxından tanış olmağa hazırlayacaq. Bundan əlavə, məktəb müəllimləri şagirdlərini hazırladıqları dərs material‑ larını ya internet vasitəsilə göndərməyə, ya da ən azı onların kompüterdə çap olunmuş formasını verməyə həvəsləndirməlidirlər. Öyrənmə prosesinə valideyn‑ lər də cəlb olunmalıdırlar. Nəticədə texnologiya ilə tanış olmaq rəqəmsal boşluğu aradan götürməyi sürətləndirər.
Müstəqillikdən sonra neft və qaz gəlirləri Azər‑ baycan iqtisadiyyatını gücləndirdi. İKT sektoru da daxil olmaqla bütün sahələr qərb ölkələrindən gəlir‑ lər və investisiyalar nəticəsində artan templə inkişaf edirdi. Nəticədə, son bir neçə ildə internet xidmətləri və texnologiyanın qiyməti xeyli aşağı düşdü. Buna baxmayaraq, internet xidmətləri və texnologiyanın qiyməti əlverişli olsa da, rəqəmsal bölgü aşağı gəlirli ailələr üçün, yaşlı nəsil və aztəminatlı ailələr üçün həll olunmayan məsələ kimi qalır. Məqalədə, əsasən, yeni texnologiyaların qəbulu, öyrənmə intervalı, dil maneələri, infrastruktur və ləvazimatların çatışma‑ zlıqları və eyni zamanda mövcud məktəb tədrisi məsələlərinə toxunulub. Səbəblərə toxunarkən, boşluqların aradan qaldırılması üçün bəzi təkliflər də verilib. Əgər hökumət fəaliyyət göstərən məktəb və kitabxanalar kimi məkanları ləvazimat və xidmət növləri ilə təchiz etmiş olarsa, rəqəmsal olaraq istisna edilən yenidən daxil edilə və qoşula bilər. Növbəti araşdırma, ölkə regionlarında texnologiyaya olan marağın səviyyəsi və lazımlılığını analiz etmək üçün aparıla bilər. Bu, əsas bizneslərin cəmləşdiyi paytaxt ilə rəqəmsal yayımın çətinlik olaraq qaldığı ölkənin digər regionları arasında müqayisə aparmağa kömək edə bilər. Növbəti araşdırma eyni zamanda hökumətə rayon və şəhər ətrafı icmaları, məktəbləri internetlə əlaqələndirməklə bağlı analizlərinə töhfə verə bilər. Məktəb və kitabxanaları internetə qoşul‑ mağa həvəsləndirmək rəqəmsal boşluğu aradan qaldırmağa təsir göstərmək gücünə malikdir.
Yüklə 3,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|