Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
96
компонентов на процесс вытеснения снижается, что показывает на эффективность применения
метода закачки горячей воды в пласты, содержащие трудноизвлекаемые высоковязкие нефти.
НОВЫЕ ТИПЫ БУРОВЫХ РАСТВОРОВ, ИСПОЛЬЗУЕМЫЕ ЗА РУБЕЖОМ
ДЛЯ БУРЕНИЯ ГОРИЗОНТАЛЬНЫХ СКВАЖИН
Янг Юнги
Азербайджанский государственный университет нефти и промышленности
В настоящее время за рубежом для бурения ГС все более широко используются полимерные
растворы на основе полисахаридов (биополимеров, полиaнионной целлюлозы и производных
крахмала) с высоким ингибирующим действием, а также с кольматирующей водо- или
кислоторастворимой твердой фазой.
1) Flo-Pro-промывочная жидкость для бурения ГС и скважин с большим углом наклона ствола.
Flo-Pro - это "реологически сконструированная" промывочная жидкость, разработанная в
лаборатории компании "М-I Drilling Fluids Co" на Аляске в 1991 г.
Система Flo-Pro в настоящее время доказала свою эффективность при бурении горизонтальных
скважин, фрезеровании, бурении скважин с большим углом наклона ствола.
Flo-Pro состоит из минимального набора реагентов (см.табл.18).
Контроль уровня водоотдачи обеспечивается при помощи:
1)
повышенной вязкости фильтрата;
2)
правильно подобранным размером и концентрацией твердой фазы (карбоната кальция);
3)
производной крахмала -реагентом Flo-Trol.
Для контроля щелочности раствора могут быть использованы каустическая сода (NaoH),
гидроксид калия (КОН).
Различные соли (NaCl, KCl, NaBr) и их комбинации могут быть использованы в составе
раствора для обеспечения требуемой плотности, ингибирующей способности и совместимости с
пластовым флюидом.
Смазочные добавки, в общем случае, не требуются. Благодаря отсутствию твердой фазы и
высокой концентрации полимеров, коэффициент трения не превышает 0,2, в то время как для
растворов на основе бентонита, он составляет около 0,3.
накопление твердой фазы в растворе приводит к включению твердых частиц в структуру,
созданную в растворе биополимером, что отрицательно сказывается на BHC. Поэтому, при
использовании Flo-Pro, рекомендуется оснащение буровой установки хорошим оборудованием по
очистке бурового раствора.
2) ANCO -2000 - высокоингибированная система бурового раствора на основе биополимера,
полиaнионной целлюлозы и полиaлкиленгликолей (ПАГ), разработанная компанией ANCOR Drilling
Fluids- ADF.
Система ANCO - 2000 доказала свою эффективность при бурении горизонтальных скважин в
сложных геологических условиях (аномально высокие пластовые давления, наличие неустойчивых,
подверженных гидратации глинистых пород).
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
97
XIV BÖLMƏ
BĠOLOGĠYA
BĠOLOGĠYA TƏDRĠSĠNDƏ FƏNNĠNĠN TƏġKĠLĠNDƏ VƏ
MƏNĠMSƏNĠLMƏSĠNDƏ ĠKT- nin ROLU
Abbasova S.R.
Lənkəran Dövlət Universiteti
Biologiya dərslərində İKT (informasiya komnukasiya texnologiyalari) vasitələrindən istifadə edərkən
dərsin mərhələləri əvvəlcədən aydınlaşdırılmalıdır.Bununla yanaşı bioloji biliklərin şagirdlərin həyat və
fəaliyyətində mühüm rol oynadığını da nəzərdə saxlamaq lazımdır.Məhz bioloji təhsil sayəsində hələ
yeniyetməlik yaşlarından şagirdlərdə özünə,ətrafdakılara,ümumiyyətlə,bütün canlılara qarşı diqqətli və
ehtiyatlı yanaşma,təbiətə məhəbbət hissi formalaşır.Şagird müəyyən dərəcədə öz sağlamlığının qeydinə
qalmağın nə dərəcədə mühüm olduğunu anlayır,öz orqanizminin quruluşunu və funksiyalarını
bilir,biologiyanın nə demək olduğunu anladığına görə onda bitki və heyvanlar aləminə qarşı rəğbət hissi
yaranır.Məhz, buna görə də biologiya və digər elm sahələrinin tədrisində,ümumi təhsil üzrə dövlət təhsil
proqramının (kurikulumların) yerinə yetirilməsinə əlverişli şərait yaratmaq məqsədi ilə ümumi təhsil
müəssələri zəruri, maddi-texniki və tədris bazasına malik olmalıdır. Ümumi təhsil müəssələrinin maddi-
texniki və tədris bazasına təchiz olunmuş tədris labaratoriyaları, emalatxanaları,idman və akt zalları,
təhsilalan, təhsilverənlər üçün mebel avadanlığı, informasiya komnukasiya texnologiyaları, audio-vizual
avadanlığı, tədris əyani vəsaitləri, dərslik və elmi-bədii ədəbiyyatlar fondu daxildir.
Biologiya dərslərinin tədrisinin təşkili zamanı texniki vasitələr və İKT-dən istifadə şagirdlərin tədris
olunan mövzunun ətraflı mənimsəməsi,lazımi bacarıq və vərdişlərə yiyələnməsinə stimul verməklə yanaşı
müəllimin sərf etdiyi əməyi də qismən yüngülləşdirən yüksək tədris situasiyası yaratmağa qadir olan müasir
vasitələrdir. Bu vasitələrdən istifadə şagirdlərdə informasiya bazasının çoxalmasına və mövzunu asanlıqla
dərk etmələrinə şərait yaradır.
Təlimin texniki vasitələrini əyani vəsaitlərlə eyniləşdirmək olmaz.Əyani vəsaitlər informativ xarakterə
malikdir.Texniki vasitələrlə şagirdlərə verilən informasiyalar daha dinamik və daha əyanidir.
Tədris filimləri biologiya dərslərində effektli pedaqoji təlim vasitələrindən biridir.O,şagirdlərin
diqqətini inkişaf etdirir,əyaniliyi möhkəmləndirir,digər tərəfdən mikro,makro və multi çəkilişlər hesabına
hadisələrin izahına imkan yaradırlar.Bu şagirdlərin hadisəni diqqətlə izləməsinə imkan yaradır.Həm də
şagirdlərin təlim-tərbiyəsində böyük rolu vardır.
Tədris filmindən istifadə müəllimdən yüksək pedaqoji ustalıq tələb edir.Belə ki,müəllimin hazırlığı və
lazım olan anda filimdən istifadə etməsi şagirdlərin müəyyən hadisənin izahının dəqiqliyinə aydınlıq
gətirir:Habelə film vasitəsilə şagirdlər müəyyən praktik vərdişlərədə yiyələnirlər.Hazırda biologiya tədris
filimləri vardır.Orada geniş əhatəli mövzu,fraqmentlər mövcuddur.
Göründüyü kimi,təlimin texniki vasitələrindən dinamikliyi,kütləviliyi,mütəhərrikliyi,külli miqdarda
informasiya daşıya bilməsi digər
Əyani və informasiya vasitələri ilə uzlaşdırmağa imkan verir.Ona görə də həmin vasitələr orta
ümumtəhsil məktəbləri,eləcədə ali məktəblərdə də təlim-tərbiyə işində əvəzedilməzdir.
Milli kurikulum İKT-dən geniş istifadəni nəzərdə tutur.Kompüterdən,proyektordan istifadə etməklə
mövzunun icmalı qabaqcadan hazırlanır.Motivasiyanın qurulmasında mövzuya aid materiallardan intrnet
qaynaqlarından, fləşkartlardan,əyani vəsaitlərdən,videomateriallardan və s. istifadə etməklə şagirdlərin
diqqətini maksimum dərəcədə dərsə cəlb etmək mümkündür.Biologiya dərslərində təbiət hadisələrini,
heyvanları, bitki ötüyünü vəs. əks etdirən video materialları şagirdlərdə dərslərə daha böyük maraq və həvəs
oyadır.Bundan başqa şagirdlər tədqiqat aparakən,ümumi nəticələr çıxararkən daha dəqiq,daha səlis
işləyir,dərslər bu gün ki tələblərə uyğun daha fəal,daha canlı keçir.
“Millətimizin sabahı”dedimiyiz uşaqlar həyatımızın gələcəyi, ömrümüzün davamıdır.Onların təlim-
tərbiyəsində,sağlamlığına düzgün münasibət bəşəriyyətin aydın sabahının,parlaq gələcəyinin təminatıdır.XXI
əsrdə yaşayacaq nəsillərin təlim-tərbiyəsinin,sağlamlığının, xoşbəxt həyatının təməli bugünümüzdən
başlayır.