MahirəNərimanqızı



Yüklə 5,95 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə111/219
tarix17.09.2017
ölçüsü5,95 Mb.
#20
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   219

www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 



99 

99 


99 

99 


99 

99 


99 

99 


99 

i r ə l i  

s ü r ü l m ü Ģ d ü r .  

B u  


s a h ə d ə  

a p a r ı l a n  

t ə d q i q a t l a r   d a   b u   f ə r z i y y ə n i n   d o ğ r u l u ğ u n u  

s ü b u t   e d i r .   B e l ə   k i ,   b e y n i n   a Ģ a ğ ı   Ģ ö b ə s i n d ə  

y e r l ə Ģ ə n  

h i p o t a l i m i k -  

l i m b i k  

s i s t e m d ə  

z ə d ə l ə n m ə  

ə m ə l ə  

g ə l d i k d ə  

p s i x i k a d a  

x a r a k t e r i k   p o z ğ u n l u q l a r   ö z ü n ü   g ö s t ə r i r .   B u  

p o z ğ u n l u q l a r   o n d a   i f a d ə   e d i l i r   k i ,   x ə s t ə  

ö z ü n ü n       d a v r a n ı Ģ ı n ı   p l a n l a Ģ d ı r a   b i l m i r .  

N ə z ə r ə   a l s a q   k i ,   i n s a n ı n   ö z   d a v r a n ı Ģ ı n ı  

p l a n l a Ģ d ı r m a s ı   v ə   o n u   i d a r ə   e t m ə s i   t ə x ə y y ü l  

f ə a l i y y ə t i   i l ə   b a ğ l ı d ı r ,   o n d a   h i p o t a l a m i k -

l i m b i k  

s i s t e m i n  

t ə x ə y y ü l  

f ə a l i y y ə t i n d ə  

o y n a d ı ğ ı   r o l   a y d ı n   o l u r .  

Təxəyyül fenomen xüsusiyyətlərə malik psixi prosesdir. 

Burada  qeyri-adi  olan  odur  ki,  təxəyyül  obrazları  beyində 

gedən  fizioloji  proseslərin  nəticəsində  yaranırsa  da,  bu 

obrazlar yarandıqdan sonra  orqanizmdə gedən digər fizioloji 

proseslərə təsir edə bilir. 

Bu  fikri  təsdiq  etmək  üçün  psixoloji    ədəbiyyatda  belə 

misallardan  istifadə  edilir.  MəĢhur  yazıçı  Floberin  özünün 

yazdığı    kimi    o,  «Xanım  Bavari»  romanının  qəhrəmanı 

Bavarinin  zəhəri  içməsi  səhnəsini  təsvir  edərkən    ağzında   

zəhər tamı duyğusu əmələ gəlib. Yaxud, deyilənə görə, Volter 

hər  ili  Varfolomey  gecəsinin  il  dönümündə  xəstələnirmiĢ. 

Dini  fanatizmin  qurbanı  olmuĢ  minlərlə    günahsız    adamın 

öldürüldüyü  həmin  gün  haqqında  düĢüncələr,  bununla  bağlı 

onda  yaranan    təxəyyül  obrazları  onun  bədənində  titrəmənin 

əmələ  gəlməsinə,  daha  sonra,  temperaturun  qalxmasına, 

nəbzinin döyüntülərinin çoxalmasına səbəb olarmıĢ. 

Bəzən,  həkimin  ehtiyatsızlıqla  xəstəyə  dediyi  sözün 

nəticəsində xəstə təxəyyülündə özünü ağır xəstəliyə tutulmuĢ 

insanın  obrazı  kimi    canlandırır  ki,  bu  da  bu  xəstəliklə  bağlı 

simptomların həqiqətən həmin xəstədə təzahür etməsinə səbəb 

ola bilir. 

Nəhayət,  təxəyyül  obrazlarının fizioloji proseslərə təsiri 

ilə bağlı ideomotor aktlar haqqında da danıĢmaq olar. 

Volf  Messinqin, Tofiq DadaĢovun məlum təcrübələrini 



www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

100 



100 

yadımıza salaq. Onlar gizlədilmiĢ cismi tapa bilirlər. Ona görə 

tapa bilmirlər ki, həmin cismi gizlədən adam təxəyyülündə öz 

iĢinin  obrazını  yaradır.  Təxəyyül  obrazları  da  öz  növbəsində 

həmin Ģəxsin ayrı-ayrı üzvlərinə, onların fəaliyyətinə təsir edir 

və  hərəkət  aktları  törədir.  Bunlara  idiomotor  aktlar  deyilir. 

Fövqəladə  dərəcədə  həssaslığa  malik  olan  ekstrasens 

idiomotor  aktların  çox  incə  siqnallarını  tutur  və  nəticədə 

gizlədilmiĢ cismi tapa bilir. 

Təxəyyüldən psixoterapiyada da  geniĢ istifadə olunur və 

müəyyən    psixoloji  gərginliyin  aradan  qaldırılmasına  imkan  

verir. 


Təxəyyül  çox  mürəkkəb  psixi  prosesdir.  Heç  Ģübhəsiz 

ki,  onun  fizioloji  əsası  ilə  bağlı  hələ  öyrənilməmiĢ  xeyli 

məsələlər mövcuddur.        

 

         IV. 12. 2..  Təxəyyülün növləri 

Təxəyyül surətlərinin yaradılması  müxtəlif səviyyələrdə 

gedə  bilir.  Bu  səviyyələr  onunla  müəyyən  edilir  ki,  insan  bu 

prosesə    nə  qədər  Ģüurlu  münasibətdə  olur.  Bu  baxımdan 

təxəyyülün iki növü mövcuddur: passiv və fəal təxəyyül. 

P a s s i v   t ə x ə y y ü l   p r o s e s i n d ə   s u r ə t l ə r i n  

y a r a d ı l m a s ı  

ə t r a f  

m ü h i t i  

d ə y i Ģ d i r m ə y ə  

y ö n ə l m i Ģ   y a r a d ı c ı   f ə a l i y y ə t   k i m i   ö z ü n ü  

g ö s t ə r m i r .  

Ġ n s a n  

r e a l l ı q d a n  

u z a q  

o l a n  

s u r ə t l ə r   y a r a d ı r .   B u   h a l d a   i n s a n   f a n t a s t i k  

t ə s ə v v ü r l ə r   a l ə m i n ə   q a p ı l ı r ,   ö z ü n ü n   ç ə t i n  

v ə z i f ə l ə r i n i   h ə y a t a   k e ç i r m ə k   n a m i n ə ,   s a n k i ,  

t ə x ə y y ü l ü n ü n   y a r a t d ı ğ ı   s u r ə t l ə r i n   a r x a s ı n d a  

g i z l ə n i r .  

B u   c ü r   t ə x ə y y ü l   n ö v ü   p a s s i v  

t ə x ə y y ü l   a d l a n ı r .   P a s s i v   t ə x ə y y ü l   ö z ü   d ə   i k i  

n ö v ə ,  



n i y y ə t l i  

v ə  


n i y y ə t s i z  

t ə x ə y y ü l  

n ö v l ə r i n ə  

a y r ı l ı r .  

Y u x a r ı d a k ı  

m i s a l d a  

v e r d i y i m i z   t ə x ə y y ü l   p r o s e s i   n i y y ə t l i   p a s s i v  

t ə x ə y y ü l   p r o s e s i d i r .   N i y y ə t l i   Ģ ə k i l d ə   g e d ə n  

t ə x ə y y ü l  

p r o s e s i n d ə  

h ə y a t d a  

t ə c ə s s ü m ü  

m ü m k ü n   o l m a y a n   s u r ə t l ə r   y a r a d ı l a r s a ,   b u n a  

x ü l y a   d e y i l i r .  



Yüklə 5,95 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   219




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə