MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

155 

155 

155 

155 

155 

155 

155 

155 

155 

 

 

 

 

                         ġəkil 16 

 

Akademik  Ġ.P.Pavlov  belə  bir  qənaətə  gəlmiĢdir  ki, 

güvvətli, müvazinətsiz xassəyə malik olan hövsələsiz (coĢğun 

sinir  sistemi  tipi  xolerik  temperament  tipinin;  qüvvətli,  mü-

vazinətli;  mütəhərrik  xassəyə  malik  olan  diribaĢ  (zirək)  sinir 

sistemi    tipi    sanqvinik  temperament  tipinin;  qüvvətli,  müva-

zinətli,  asta  xassəyə  malik  olan  sakit  sinir  sistemi  tipi 

fleqmatik temperament tipinin fizioloji əsasını təĢkil edir. 

 

 

Özünü yoxlamaq üçün sual və tapĢırıqlar 

 

1.

 

Temperament  nəyə  deyilir?  Onun  digər  psixi  ha-

disələrdən fərqini dərk edin. 

2.

 

Temperament  haqqında  humoral  nəzəriyyə    nəyi 

əsas götürür və onun yaradıcısı kim olmuĢdur? 

3.

 

Temperament  haqqında  somatik  nəzəriyyənin  ma-

hiyyətini dərk edin. 

Sinir sistemi tipləri 

Müvazinətli 

Müvazinətsiz S.S.T. 

 

Qüvvətli 

Zəif S.S.T. 

 

DiribaĢ S.S.T. 

Sakit S.S.T. 

 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

156 

156 

4.

 

Temperament  haqqında  sinir  sistemi  nəzəriyyəsi 

nəyi əsas götürür? 

5.

 

Sanqvinik  temperament  tipinin  psixoloji  xarak-

teristikasını verin. 

6.

 

Xolerik  temperament  tipi  hansı  xüsusiyyətlərinə 

görə fərqlənir? 

7.

 

Fleqmatik  temperament  tipinin  psixoloji  xarakte-

ristikasını verin. 

8.

 

Melanxolik  temperament  tipini  fərqləndirən  xüsu-

siyyətlər hansılardır? 

9.

 

Temperament fizioloji əsası nə ilə izah olunur? 

10.

 

Temperament  tiplərini  nəzərə  almağın  təlim-

tərbiyə prosesində rolu nədən ibarətdir? 

 

Referat,  məruzə  və  müstəqil  tədqiqat  üçün 

mövzular 

 

1.

 

Temperamentin  tipləri  və  onların  psixoloji  xarak-

teristikası 

2.

 

ġagirdlərdə  temperament  tiplərinin  təzahür  xüsu-

siyyətləri. 

3.

 

Temperament və Ģəxsiyyət 

 

Ədəbiyyat 

 

 Bayramov  Ə.S.,  Əlizadə  Ə.Ə.  Psixologiya  2-ci        

nəĢri. Bakı 2000, səh. 447-464 

Əlizadə  Ə.,  ġirinova  Z.  Nizami  Gəncəvinin 

psixoloji görüĢləri. – Bakı, 2006, s. 123-137. 

 Nəcəfov  M.  Ġnsan    beyninin  fəaliyyəti  və  psixiki 

proseslər. Bakı 1989 

 Qippenreyter Ö.B. Vvedenie v obhuö psixoloqiö. 

Kurs leküiy. M., 1988, str. 234-256 

 Kovalev  A.Q.  Psixoloqiə  liçnosti.  M.,  1970,  str. 

187-205        

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

157 

157 

157 

157 

157 

157 

157 

157 

157 

 Nemov R.S. Psixoloqiə Kn. 1, M., 1998, str. 394-

404 

 Merlin  V.S.  Liçnostğ  kak  predmet  psixolo-

qiçeskoqo issledovaniə. Permğ 1988, str. 234-256. 

 Merlin  V.S.  Oçerki  teorii  temperamenta.  M., 

1964 

.  RusalovV.M.  Bioloqiçeskie  osnovı   individualğ-

no-psixoloqiçeskix razliçiy. M.,1979 

 .  Rusalov  V.M.  O  prirode  temperamenta  i  eqo 

mesto  v  strukture  individualğnıx  svoystv  çeloveka. 

//Voprosı psixoloqii, 1985, №11, str. 19-33 

 

 

    

   

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

158 

158 

16-cı  FƏSĠL 

XARAKTER 

Qısa xülasə 

 

        Xarakter  haqqında  anlayış.  Xarakterin  tərifi.    Xarakter 

həyatda  qazanılmıĢ  davranıĢ  forması  kimi.    Xarakter  Ģəxsiy-

yətin  mühüm  və  davamlı  fərdi  psixi  xüsusiyyətlərinin 

məcmusu kimi. 

        Xarakterin quruluşu. Xarakter əlamətləri və onların qar-

Ģılıqlı  əlaqəsi.  Xarakter  əlamətləri  və  Ģəxsiyyətin  müna-

sibətləri.  Ġnsanın  baĢqa  adamlara,  özünə,  əməyə,  əĢyalara 

münasibətini ifadə edən xarakter əlamətləri.  

        Xarakter  haqqında  təlimlər  tarixindən.    Xarakter 

haqqında  tədqiqatların  əsas  istiqamətləri.  Qədim  dünyada 

xarakterin  öyrənilməsi cəhdləri. XIX əsrdə xarakter haqqında 

elmin  yaranması.  A.F.Lazurskinin  xarakter  haqqında 

tipologiyası.  Z.Freydin    və  müasir  psixoloanalitiklərin 

xarakter haqqında baxıĢları. R.Kettel Ģəxsiyyətin əsas amilləri 

arasında  güc    və  zəiflik  haqqında.  E.Frommun  irəli  sürdüyü 

mazoxist,  sadist,  konformist,  tənha  tiplər.  K.Yunqun 

tipologiyası (ekstrovert və introvert tiplər). 

        Xarakterin  aksentuasiyası.  K.Leonqard  və  A.E.Liçkonun 

xarakterin aksentuasiyası  barədə konsepsiyaları). 

        Xarakter  və  şəxsiyyət.    Xarakter  və  Ģəxsiyyətin  əlaqəsi. 

Hər  bir  Ģəxsiyyətdə  xarakterin  ən  müxtəlif    əlamətlərinin 

inkiĢaf  edə  bilməsi.  ġəxsiyyətin  formalaĢmasına      yönəlmiĢ  

cəmiyyətin fəallığının fərdi xarakterlərdə  müxtəlif  qaydalarla 

rastlaĢması.  Xarakterin  təzahürünün  Ģəxsiyyətin  təzahürünə 

nisbətən  vasitəsiz  olması.  A.F.Lazurski  Ģəxsiyyət  və  xarakter 

haqqında. 

        Xarakterin 

formalaşması.Ġnsan 

xarakterinin 

formalaĢması  Ģərtləri:  bioloji  və  sosial    Ģərtlər.  Xarakterin 

---