MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
369 369
369 369
369 369
369 369
369 zəiflədir. ġübhəsiz bu cür çətinliklər hamıda tam mənasında eyni baĢ vermir. Bununla belə hamı üçün nisbətən yaxın olan elə çətinliklər vardır ki, onlar haqqında söhbət açmaq mümkündür. Bu sahədə aparılmıĢ tədqiqatlara, mövcud ədəbiyyata və məktəb təcrübəsinə istinad etmiĢ olsaq həmin çətinlikləri təxmini olaraq aĢağıdakı Ģəkildə qruplaĢdıra bilərik. 1.
2.
ġagirdin daxili psixoloji mövqeyini baĢa düĢə bilməmək. 3.
Dərsdə ünsiyyəti idarə etməyin mürəkkəbliyi. 4.
QarĢılıqlı münasibəti yaratmağı və pedaqoji məqsəddən asılı olaraq
onu dəyiĢdirməyi bacarmamaq. 5.
Nitq ünsiyyətindəki və özünün emosional müna- sibətlərini materiala köçürə bilməməklə bağlı çətinliklər. 6.
Ünsiyyət prosesində öz psixi vəziyyətini idarə etməyin mürəkkəbliyi. Gənc müəllimin pedaqoji ünsiyyətindəki bu cür çətinliklər müxtəlif amillərlə bağlı ola bilər. Bu cür amilləri «psixoloji maneələr» adlandırırlar. Pedaqoji ünsiyyət sahəsində geniĢ tədqiqat aparmıĢ V.A.Kan-Kalik bu cür «psixoloji maneələri» aĢağıdakı Ģəkildə xarakterizə edir: – Ustanovkaya malik olmamaq «maneəsi» – müəllim sinfə maraqlı dərs demək niyyəti ilə gəlir, sinif isə laqeyddir, diqqətsizlik və pərakəndəlik göstərir, nəticədə təcrübəsiz müəllim hirslənir, əsəbiləĢir və i.a.; – fəaliyyətə təzəcə baĢlayan müəllimlər üçün sinifdən qorxmaq «maneəsi» də xarakterik haldır. Adətən, onlar materialı yaxĢı bilir, dərsə yaxĢı da hazırlaĢırlar. Lakin Ģagirdlərlə bilavasitə təmasda olmaq fikri onları «qorxudur», yaradıcılığı bir növ buxovlayır və i.a.; www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
370 370 –təmasın olmaması «maneəsi» – müəllim sinfə daxil olur, bu zaman Ģagirdlərlə dərhal və əməli Ģəkildə qarĢılıqlı əlaqə yaratmaq əvəzinə, bir növ «avtonom» hərəkət etməyə baĢlayır (məsələn, yazı taxtasında izahat yazır); –ünsiyyət funksiyasının məhdudlaĢdırılması «maneəsi»- müəllim yalnız ünsiyyətin məlumatvermə funksiyasını nəzərə alır, onun qarĢılıqlı təsir, sosial-perseptiv funksiyalarına əhəmiyyət vermir; –sinif haqqında neqativ ustanovkanın yaranması «mane- əsi» – bu cür ustanovka həmin kollektivdə iĢləyən baĢqa müəllimlərin fikrinə və ya özünün uğursuzluğuna müvafiq olaraq yarana bilir; –həmin siniflə və ya Ģagirdlə keçmiĢ neqativ ünsiyyət təcrübəsi ilə bağlı «maneə»; –pedaqoji səhv etməkdən qorxmaq «maneəsi» (dərsə gecikməkdən, vaxtdan düzgün istifadə etməkdən, Ģagirdləri düzgün qiymətləndirə bilməməkdən qorxmaq və i.a.); –təlqin «maneəsi» – gənc müəllim baĢqa müəllimin fəaliyyətini, ünsiyyət tərzini yamsılamağa baĢlayır, lakin baĢqasının ünsiyyət üslubunu mexaniki Ģəkildə öz fərdi pedaqoji fəaliyyətinə keçirməyin mümkün olmadığını baĢa düĢmür. Bütün bunları nəzərə alaraq gənc müəllim birinci növbədə özünün Ģagirdlərlə ünsiyyətində bu kimi halların, «maneələrin» olub-olmadığına diqqət yetirməli, onları aradan qaldırmağa cəhd göstərməlidir. Sonra müəllim Ģagirdlərlə ünsiyyətinin hansı cəhətlərinin onlar tərəfindən bəyənilməsini, hansı cəhətinin isə onları təmin etməməsini müəyyənləĢdir- məli, təhlil etməlidir. Ünsiyyət zamanı bu cür maneələrin olmaması üçün müəllim müvəffəqiyyətli qarĢılıqlı əlaqəyə açıq-aĢkar mane olan stereotip davranıĢdan (mentorluq, özünü Ģagirdlərdən uzaq tutmaq, didaktizm və s.) uzaqlaĢmağa çalıĢmalıdır. Müəllim daima belə bir suala cavab verməyə çalıĢmalıdır:
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
371 371
371 371
371 371
371 371
371 «ġagirdlər məni necə görürlər?» Bu cür təhlilin həqiqi vəziyyətə daha uyğun olmasına cəhd göstərmək lazımdır. Nəhayət, müəllim çalıĢmalıdır ki, Ģagirdlərlə özünün münasibətini bir növ aydınlaĢdırmağa meylli olmasın, əksinə, onların inkiĢafının necə getdiyini təhlil etsin. Müəllim maneənin yaranmasına səbəb olacaq arzuolunmaz cəhətləri aradan qaldırmağa çalıĢmalıdır. Bütün bunlarla yanaĢı Ģagirdlərlə ünsiyyət prosesinin daha səmərəli getməsi və bu ünsiyyətin uĢaqların psixi vəziyyətində baĢ verən daimi inkiĢafa uyğun olması üçün aĢağıdakılara ciddi əməl edilməsi lazım gəlir: –Hər Ģeydən əvvəl, müəllim ünsiyyətdə olduğu Ģəxsə qarĢı həddindən artıq diqqətli olmağa çalıĢmalıdır. Bu zaman nəzərdən qaçırılan hər bir cəhət, ünsiyyətdə olan Ģəxsə qarĢı düzgün olmayan hərəkət ünsiyyət prosesinin normal getməsinə mane olur; –ünsiyyəti düzgün təĢkil etmək üçün müəllim həmin prosesin səmərəli təĢkili ilə bağlı məlumatları yadda saxlayıb, yada salmağı bacarmalı, baĢqa sözlə özünün «kommunikativ hafizəsini inkiĢaf etdirməlidir» (məsələn, sinfin və ya ayrı-ayrı Ģagirdlərin səmərəli ünsiyyət tonunu yada salmağı bacarmalıdır); –Ģagirdlərlə ünsiyyətdə müəllim öz müĢahidəçiliyini inkiĢaf etdirməlidir. Bu sahədə müĢahidəçiliyin inkiĢafı müəllimə həmin prosesi izləmək, bir növ onu idarə etmək imkanı verir; –ünsiyyətin səmərəli olması üçün müəllim Ģagirdlərin davranıĢını (onların pozalarını, jestlərini, mimikalarını və s.) təhlil etməyi bacarmalıdır. Bu cür bacarıq müəllimə Ģagirdlərlə ünsiyyətini tənzim etmək imkanı verir; –nəhayət, ünsiyyətin səmərəli olması üçün müəllim ünsiyyət prosesində olduğu adam haqqında düĢünməlidir. Bu zaman ünsiyyət qarĢılıqlı xarakter daĢıyır və əsas məqsəddən yayınma halları aradan qalxır.
Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|