MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dördüncü qrupa
- 1.Diktator modeli («Monblan»).
- 2.Təmassız model («Çin səddi»).
- 3.Fərqləndirici diqqət modeli («Lokator»).
- 4.Hiporefleks modeli («Tetra quĢu»).
- 5.Hiperrefleks modeli («Hamlet»).
- 6.DəyiĢməyən reaksiya modeli («Robot»).
- 7.Avtoritar model («Mən özüm»).
- 8.Fəal qarĢılıqlı təsir modeli («Ġttifaq»).
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
366 366 bilmirlər. Ona görə də bu cür müəllimlərin Ģagird kollektivini idarəetmələri çətinləĢir. Bu cür müəllimlər arasında avtoritar rəhbərlik üslubuna malik olanlar tez-tez özünü göstərir. Bununla yanaĢı həmin qrupa daxil olan müəllimlər arasında müəyyən miqdarda demokratik və ardıcıl olmayan rəhbərlik üslubuna malik olan müəllimlərə də rast gəlmək mümkündür.
limlər Ģagirdlərlə çox məhdud iĢgüzar ünsiyyətlə kifayət- lənirlər. Bu cür müəllimlər Ģagirdlərlə ünsiyyətə can atmadıqları kimi, dərs dedikləri Ģagirdlər də onlarla yaxın ünsiyyətə, ürək sözlərini deməyə, onlarla məsləhələĢməyə meyl göstərmirlər. Bu qrupa, əsasən avtokratik və etinasız rəhbərlik üslubuna malik olan müəllimlər daxil olurlar. Pedaqoji ünsiyyət zamanı müəllimin mövqeyi də mühüm vasitə rolunu oynayır. Adətən, müəllimin tutduğu mövqe onun ünsiyyətinə əsaslı təsir göstərir. Psixoloji ədəbiyyatda qeyd olunduğu kimi, müxtəlif üsluba malik olan kommunikativ qarĢılıqlı təsir müəllimin dərsdə Ģagirdlərlə ünsiyyətində bir sıra davranıĢ modelinin meydana gəlməsinə səbəb olur. Psixoloqlar (L.D.Stolyarenko və b.) Ģərti olaraq bu modellərə aĢağıdakıları aid edirlər:
dərs dedikləri Ģagirdlərdən (tələbələrdən) bir növ təcrid olunurlar. Onlar yalnız Ģagirdlərə (tələbələrə) bilik vermək, öz hazırlıq səviyyələrini nəzərə çarpdırmağa çalıĢırlar. ġagirdlər onun üçün yalnız adi dinləyici kütləsi olur. Onların arasında heç bir qarĢılıqlı təsir mövcud olmur. Müəllimin pedaqoji funksiyası yalnız məlumat verməklə məhdudlaĢır. Nəticədə – psixoloji təmas olmur, buradan isə Ģagirdin, tələbənin təĢəbbüskarsızlığı, passivliyi yaranır.
psixoloji məzmununa görə birinciyə yaxın olur. Fərq ondan ibarətdir ki, bu modeldə müəllim və Ģagirdlər arasında azacıq da olsa zəif əks əlaqə yaranır. Əks əlaqənin zəifliyi ixtiyari və ya qeyri-ixtiyari ünsiyyət maneəsi ilə bağlı olur. Bu cür maneə
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
367 367
367 367
367 367
367 367
367 rolunu tərəflərdən birinin əməkdaĢlıq arzusunun olmaması, məĢğələnin dialoq xarakterində deyil, yalnız məlumatı çatdırmaqla məhdudlaĢması, müəllimin qeyri-ixtiyari olaraq öz statusunu qeyd etməsi və s. oynaya bilər. Bu cür müəllimlər öz mövqeləri ilə hər cür baĢqa mülahizələri rədd edirlər. Nəticədə – müəllimin Ģagirdlərlə (tələbələrlə) zəif qar- Ģılıqlı təsiri, Ģagirdlərin müəllimə qarĢı laqeyd münasibəti özünü göstərir. 3.Fərqləndirici diqqət modeli («Lokator»). Bu cür müəllimlər Ģagirdlərə seçici münasibət bəsləyirlər. Onlar bütün sinfə deyil, məsələn, yalnız talantlı və yaxud zəif Ģagirdlərə diqqət yetirirlər. Bu cür ünsiyyət modelinin yaranmasının səbəblərindən biri dərs dediyi Ģagirdlərin təli- minin fərdiləĢdirilməsi ilə frontal yanaĢmanı əlaqələndirə bilməməsi ola bilər. Nəticədə – müəllim-Ģagird kollektivi sistemində qar- Ģılıqlı təsir aktı pozulur.
limlər ünsiyyət zamanı sanki özlərinə qapılırlar. Özlərini dinləməyə meyllidirlər. Onların nitqi ən çox monoloji xarakter daĢıyır. DanıĢarkən o, yalnız özü-özünü eĢidir, dinləyicilərə heç cür reaksiya, fikir vermir. Birgə iĢ zamanı da özünə qapılmıĢ olur. Nəticədə – öyrədən və öyrənənlər arasında qarĢılıqlı təsir praktik olaraq mövcud olmur. Müəllim və Ģagirdlər (tələbələr) arasında psixoloji vakuum sahəsi yaranır. Ünsiyyət prosesinin tərəfləri bir-birindən təcrid olunurlar. 5.Hiperrefleks modeli («Hamlet»). Bu model əvvəlkinin bir növ əksini təĢkil edir. Müəllim qarĢılıqlı təsirin məzmununa deyil, ətrafdakıların onu necə qavramasına fikir verir. Bu cür müəllim dərsdə sanki özünü üzür. Daima öz arqumentlərinin həqiqiliyinə Ģübhə edir, hər Ģeyə ciddi reaksiya verir. www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
368 368 Nəticədə – müəllimin sosial-psixoloji həssaslığı güc- lənir, kəskinləĢir, sinfin replikasına və hərəkətinə qeyri adekvat reaksiya verir. 6.DəyiĢməyən reaksiya modeli («Robot»). Bu cür müəllimlər Ģəraitin dəyiĢməsinə baxmayaraq ünsiyyəti əvvəl planlaĢdırdıqları Ģəkildə aparmağa can atırlar. Nəticədə – pedaqoji qarĢılıqlı təsirin səmərəsi aĢağı olur. 7.Avtoritar model («Mən özüm»). Təlim prosesində bu cür müəllim yeganə və əsas iĢtirakçı olur. Sualı da, cavabı da, hökmü də o verir. Siniflə onun arasında yaradıcı qarĢılıqlı əlaqə praktik olaraq mövcud deyildir. Müəllimin birtərəfli fəallığı Ģagirdlərin hər cür təĢəbbüsünü boğur. ġagirdlər özlərini yalnız icraçı kimi dərk edirlər. Onların idrak və ictimai fəallığı minimuma enir. Nəticədə – təĢəbbüskar olmayan insanlar tərbiyə olunur. Təlimin yaradıcı xarakteri itir. Ġdrak fəallığının motivasiya sahəsi təhrif olunur. 8.Fəal qarĢılıqlı təsir modeli («Ġttifaq»). Bu cür müəllim Ģagirdlərlə daima dialoqda olur, onlarda major əhval yaradır, təĢəbbüsü rəğbətləndirir. Qrupda psixoloji iqlimin dəyiĢməsini asanlıqla hiss edir və ona reaksiya verir. Özünün rol distansiyasını saxlamaqla dostluq əlaqələrinə üstünlük verir.
Nəticədə – qarĢıya çıxan tədris, təĢkilati, etik problemlər birlikdə, hamının gücü ilə yaradıcı Ģəkildə həll olunur. Bu cür model daha məhsuldar hesab olunur. ġübhəsiz pedaqoji ünsiyyət zamanı müəllim həqiqi müəllim, dost mövqeyi tutursa öz məqsədinə nail ola bilir.
baĢlayan gənc müəllimlər Ģagirdlərlə ünsiyyət yaratmaqda bir sıra çətinliklərlə qarĢılaĢırlar. Bu cür çətinliklər bəzən ilk gündən gənc müəllimi ruhdan sala bilir və onun özünəinamını Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|