MahirəNərimanqızı



Yüklə 5,95 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə90/219
tarix17.09.2017
ölçüsü5,95 Mb.
#20
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   219

www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 



33 

33 


33 

33 


33 

33 


33 

33 


33 

və reseptorun funksional vəziyyəti ilə müəyyən edilir. 



Duyğuların 

davamlılığı 

onun 


zaman 

xarakteristikasından  ibarətdir.  Bu  da  hiss  üzvlərinin 

funksional  vəziyyətindən,  qıcıqlandırıcının  gücü  və  təsir 

müddətindən  asılıdır.  Nəhayət,  duyğulara  aid  olan  ümumi 

cəhətlərdən  biri  də  duyğuların  məkan  lokallığıdır.  Bu  o 

deməkdir  ki,  reseptorların  göndərdikləri  siqnalların  təhlili 

imkan  verir  ki,  biz  qıcıqlandırıcının  hansı  məkandan  təsirini 

də əks etdirək. BaĢqa sözlə, iĢığın haradan düĢdüyünü, istinin 

haradan  gəldiyini,  yaxud,  bədənimizin  hansı  hissəsinə 

mexaniki təsirin olduğunu əks etdiririk.  

Duyğulara  aid  olan  qanunauyğunluqlardan  biri  də  

həssaslıq və onun ölçülməsi məsələsidir.  

Həssaslıq 

analizatorun 

duyma 


qabiliyyətidir. 

Mütəxəssislər həssaslığın iki növünü qeyd ediblər: mütləq və 

fərqləndirmə  həssaslığı.  Mütləq  və  fərqləndirmə  həssaslığı 

duyğunun mütləq və fərqləndirmə həddləri ilə ölçülur. 



Duyğunun  mütləq  aşağı  həddi  zorla  duyğu  əmələ 

gətirə bilən qıcıqlandırıcının ən kiçik kəmiyyəti ilə müəyyən 

edilir. Bu kəmiyyət nə qədər kiçik olarsa həssaslıq bir o qədər 

yüksək olar. Bu, duyğunun mütləq həddi və həssaslıq arasında 

tərs  mütənasib  asılılıq  olduğunu  göstərir.  Bunu  riyazi  olaraq 

belə ifadə etmək olar:              



                        E = 1/p 

Burada    E-mütləq  həssaslıq,  P  isə  qıcıqlandırıcının 

mütləq hədd kəmiyyətidir. 

Duyğuların  aĢağı  həddi  müvafiq  analizatorun  mütləq 

həssaslıq səviyyəsini müəyyən edir. Yəni  P-nin kəmiyyəti nə 

qədər kiçik olarsa E-nin göstəricisi bir o qədər yüksək olar və 

ya əksinə. 

Mütləq  həssaslığın  aĢağı  duyğu  həddi  ilə  yanaĢı  yuxarı 

duyğu  həddi  də  vardır.  Duyğu  yaratmaqda  davam  edən  ən 

yüksək qıcıq qüvvəsinə və ya kəmiyyətinə həssaslığın yüksək 

mütləq  həddi  deyilir.  Məsələn,  eĢitmə  duyğusunda  səs 



www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

34 



34 

dalğasının  20  hersə  bərabər  olan  kəmiyyəti  duyğunun  aĢağı 

mütləq həddi hesab olunursa, 20 000 hersə bərabər kəmiyyəti 

bu duyğuda yuxarı mütləq hədd kimi qəbul olunmuĢdur. Həm 

aĢağı,  həm  də  yuxarı  hədd  kəmiyyətləri  insanın  fəaliyyətinin 

xarakterindən, 

onun 

yaĢından,  reseptorun  funksional 



vəziyyətindən, qıcıqlanmanın qüvvəsindən və davamlılığından 

asılı olaraq dəyiĢilir. 



F ə r q l ə n d i r m ə  

h ə d d i ,  

f ə r q l ə n d i r m ə  

h ə s s a s l ı ğ ı   m ə s ə l ə s i   d ə   d u y ğ u l a r a   x a s   o l a n  

q a n u n a u y ğ u n l u q l a r d a n d ı r .  

Ġ n s a n  

n ə i n k i  

m ü ə y y ə n   k ə m i y y ə t d ə   o l a n   q ı c ı ğ ı   d u y u r ,   e y n i  

z a m a n d a   t ə s i r   e d ə n   q ı c ı q l a r ı n   k ə m i y y ə t  

d ə y i Ģ m ə l ə r i n i  

d ə  


d u y u r .  

F ə r q l ə n d i r m ə  

h ə s s a s l ı ğ ı   v ə   f ə r q l ə n d i r m ə   h ə d d i   d ə   b u r a d a n  

i r ə l i   g ə l i r .   Q ı c ı q l a n d ı r ı c ı l a r   a r a s ı n d a   g ü c l ə  

d u y ğ u   ə m ə l ə   g ə t i r ə   b i l ə c ə k   f ə r q   k ə m i y y ə t i n ə  

f ə r q l ə n d i r m ə   h ə d d i   d e y i l i r .   Ə n     k i ç i k   f ə r q  

k ə m i y y ə t i n i  

d u y m a  

q a b i l i y y ə t i  

i s ə  


f ə r q l ə n d i r m ə   h ə s s a s l ı ğ ı   a d l a n ı r .   B e l ə   b i r  

t ə c r ü b ə y ə   n ə z ə r   s a l a q .   Ə g ə r   b i z ə   m i n   Ģ a m l ı q  

i Ģ ı q l a   t ə s i r   e d i l i r s ə ,   s o n r a d a n   o n u n   ü z ə r i n ə  

0 , 5 ;   0 , 8 ;   0 , 9   Ģ a m   ə l a v ə   e d i l ə r s ə ,   b u  

ə l a v ə l ə r i n   h e ç   b i r i   b i z d ə   y e n i   d u y ğ u ,   y ə n i  

f ə r q l ə n d i r m ə  

d u y ğ u s u  

ə m ə l ə  

g ə t i r m ə y ə c ə k d i r .  

Ə g ə r  

b i r  

Ģ a m  


ə l a v ə  

e d i l ə r s ə   b i z   i Ģ ı ğ ı n   g ü c l ə n d i y i n i   d u y a c a ğ ı q .  

D e m ə l i   g ö r m ə   d u y ğ u s u   ü ç ü n   f ə r q l ə n d i r m ə  

h ə d d i   1 / 1 0 0 - ə       b ə r a b ə r d i r .   B e l ə l i k l ə   d ə  

a l m a n   f i z i o l o q u   E .   V e b e r   m ü ə y y ə n   e t m i Ģ d i r  

k i ,   d u y ğ u n u n   i n t e n s i v l i y i   t ə s i r   e d ə n   q ı c ı ğ ı n  

k ə m i y y ə t i n i n   m ü t l ə q   a r t ı m ı n d a n   d e y i l ,   i l k i n  

t ə s i r   e d ə n   q ı c ı ğ ı n   k ə m i y y ə t i   i l ə   a r t ı m  

a r a s ı n d a   o l a n   n i s b ə t d ə n   a s ı l ı d ı r .   B u   n i s b ə t  

m ü x t ə l i f   a n a l i z a t o r l a r     ü ç ü n   m ü x t ə l i f d i r .  

M ə s ə l ə n ,  

 

g ö r m ə  



a n a l i z a t o r l a r ı  

ü ç ü n    

t ə x m i n ə n   1 / 1 0 0 - ə ,   e Ģ i t m ə   a n a l i z a t o r u   ü ç ü n  

1 / 1 0 - ə ,   t o x u n m a   a n a l i z a t o r u   ü ç ü n   1 / 3 0 - ə  

b ə r a b ə r d i r .        

A l m a n  

f i z i k i  

Q . F e x n e r  

V e b e r i n  

e k s p e r i m e n t l ə r i n d ə n   ç ı x ı Ģ   e d ə r ə k   d u y ğ u n u n  




Yüklə 5,95 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   219




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə