Markuze u Podgorici ciklus predavanja
Markuze u Podgorici - ciklus predavanja
Yüklə 366,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Markuze u Podgorici - ciklus predavanja
Markuze u Podgorici - ciklus predavanja 39
U poglavlju broj 5 Markuze pravi kratak osvrt na istoriju filozofije iz perspektive emancipatorske psihoanalize. On započinje diskusijom Adornovog članka „Sociologija i psihoanaliza“ u kome se jasno iscrtava sukob između „biološke“ i „sociološke“ dimenzije ljudske egzistencije koji vodi razvoju civilizacije. Naime, princip zadovoljavanja nagona koji stoji u osnovi „biološke“ dimenzije je ograničen postojanjem institucija i normi društva, dakle, „sociološkom“ dimenzijom. Zajednica se uspostavlja na uštrb uživanja, pa se može reći da „progres“ poprima „regresivno“ značenje. Isto tako se u skladu sa projektom izgrađivanja civilizacije, racionalnost (a posebno naučna racionalnost) vrednuje mnogo više nego čulne spoznaje. Na samom izvorištu zapadne civilizacije, Platon unižava tijelo kao takvo nazivajući ga „zatvorom za dušu,“ a sama duša postaje koncept izvojen od tjelesne prirode koji nad tom prirodom demonstrira kontrolu i moć. Tako se stvara dualizam koji još i danas opterećuje modernu nauku. Kao odgovor na ovaj dualizam za koji misli da je rezultat represivne ideologije (za razliku od nagonskog dualizma Eros-Tanatos koji priznaje kao činjenicu), Markuze u kratkim crtama predstavlja ideje nekoliko filozofa dvadesetog vijeka, među kojima ističe Sartra, Bašelara (Bachelar) i Šelera (Scheler), koji su u svojim dijelima dali kredibilne argumente za njegovo prevazilaženje. Umjesto logike otuđenja koja, prema Markuzeu, predstavlja dominantnu logiku zapadne civilizacije, ovi filozofi su ponudili logiku zadovoljenja. Markuze nalazi prvobitnu formulaciju logike zadovoljenja u zadnjem poglavlju Hegelove Fenomenologije duha gdje Hegel govori o tzv. kraju istorije tj. formiranju ljudske zajednice koja bi imala uživanje kao opštu crtu načina života. Ova ideja je detaljno razrađena u predavanjima o Hegelu koja je sredinom i krajem tridesetih godina dvadesetog vijeka u Parizu držao rusko-francuski filozof Aleksander Kožev (Alexandre Kojève, rusko prezime Koževnikov). Umjetničku razradu je „kraj istorije“ dobio u romanima Koževovog studenta Rejmonda Kenoa (Raymond Queneau) kao na primjer u romanu Nedjelja života. Interesantno je da bi društvo koncipirano na ovakav način moralo da ima i drugačiji odnos prema protoku vremena tj. vremenu kao takvom. Markuze tvrdi da je Niče najdublje promislio ovu tematiku, re-konceptualizirajući
doc. dr Filip Kovačević 40 vrijeme kao „vječni povratak istog“. Drugim riječima, sve što postoji i ikada je postojalo će se vraćati hiljade i hiljade puta, ništa nikada neće biti, niti može biti, izgubljeno. U tom smislu se može govoriti i o vječnosti za konkretna bića i postupke, pa pritisak za dominacijom i prevazilaženjem ovdje i sada gubi na značaju. Novi princip realnosti postaje (op)stajanje u uživanju. Markuze u Podgorici - ciklus predavanja 41
Dok je prvi dio Erosa i civilizacije usmjeren na opis formiranja i analizu postojećeg kapitalističkog principa realnosti – principa izvršenja dužnosti, drugi dio knjige se bavi osmišljavanjem društvene zajednice koja bi bila rukovođena kvalitativno progresivnijim principom. U poglavlju broj 6, Markuze ukazuje na probleme sa postojećim sistemom organizacije života i rada koji bi zajednica utemeljena na drugačijim, emancipovanim vrijednostima mogla prevazići. Markuze tvrdi da bi otuđeni rad koji predstavlja osnovu savremenog kapitalističkog društva mogao biti znatno umanjen usljed razvoja novih tehnologija. Dakle, za razliku od filozofa njemačkog romantizma i Hajdegera, Markuze ne vidi problem u samoj tehnologiji: tehnologija sama po sebi (njena „suština“) ne sputava slobodan razvoj pojedinca. Problem je u upotrebi date tehnologije. Drugim riječima, ako Markuzeov uvid prenesemo u sadašnje vrijeme, postojanje internet mreža ne mora, mada može biti prepreka stepenu društveno-političke emancipacije. Sve zavisi od toga sa kojim ciljevima na umu se te internet mreže koriste. Jasno je da one mogu spojiti i ugnjetače i ugnjetene, isto teroriste, kao i borce za slobode. Sama tehnologija je neutralna i mora se usmjeriti ka širenju, a ne sužavanju, slobode. Isto tako, Frojdova ideja da je borba za egzistenciju nepremostiva životna činjenica ne uzima u obzir istorijsku determinisanost same oskudice. Postojanje oskudice nije utemeljeno u metafizici već u datim uslovima života. Prema Markuzeu, oskudica u periodu poslije Drugog svjetskog rata nije stvar proizvodnje, već stvar raspodjele. Dakle, resursa ima dovoljno da elementarne potrebe budu zadovoljeni svima na ovoj planeti. Ono što je problem je to što su ovi resursi nepravično raspodjeljeni i što se koriste za održavanje statusa quo koji privileguje prestiž i luksuz manjine nad potrebama velike većine. Markuze vjeruje da ni postojanje Tanatosa u nagonskoj strukturi pojedinca ne mora da znači da su progresivne ideje i nova zajednica stvorena na njihovoj osnovi osuđene na propast. Naime, nagoni su skloni višeslojnoj modifikaciji od strane spoljašnjih faktora. Manje surovosti spolja, Markuze tvrdi, će voditi manjoj surovosti „iznutra“. Ljubav koja se prima će se pretvoriti u ljubav koja se daje. Kvota psihološke radosti i veselja će rasti u skladu sa spoljašnjim uslovima koji je pospješuju. Međutim, već i u uslovima represivne civilizacije postoji psihološki mehanizam u kognitivnoj strukturi svakog pojedinca koji omogućava jednu Yüklə 366,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|