Markuze u Podgorici ciklus predavanja
Yüklə 366,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Markuze u Podgorici - ciklus predavanja
doc. dr Filip Kovačević 46 neutrališe agresiju i sukobljavanja, i fundamentalno miri Tanatos i Eros. Markuze definiše nerepresivno orfejsko-narcističko opredijeljenje: ponovno spoji ono što je odvojeno (kroz istorijski proces). Estetička civilizacija je dakle neka vrsta povratka u budućnost. U narednom poglavlju broj 9, Markuze daje kratak osvrt na istorijski razvoj pojma „estetika“, a posebno se zaustavlja na drugu polovinu 18-tog vijeka i na Kantovu filozofiju. On ukazuje da postoje dva značenja termina „estetsko“: prvo koje se odnosi na čulnu prirodu čovjeka (tj. vezu pet čula sa spoljašnjim svijetom) i drugo koje se odnosi na ljepotu i umjetnost. Markuze ističe da je Kant osmislio centralnu poziciju za estetičku dimenziju, posvećujući joj svoju „treću Kritiku“ tj. Kritiku moći suđenja (rasuđivanja), kao jednom vidu spone između prve Kritike čistog uma (zakona prirode, uzročnosti, neophodnosti) i druge Kritike praktičnog uma (moralnih zakona, autonomije, slobode). Kant je stavljao u prvi plan važnost čulnosti kao percepcije čiste forme predmeta koja daje zadovoljstvo, ali nije samo subjektivna jer predmetna forma postoji za sve. Nije stoga čudno što je u trećoj Kritici zapisao da je „ljepota simbol morala“ i da je, kao i sloboda, ljepota „svrsishodnost bez svrhe“ ili „zakonitost bez zakona“. Time je Kant potvrdio da estetska dimenzija predstavlja mogućnost čulnosti oslobođene od potiskivanja i kontrole koju zahtijeva postojeći princip realnosti. Po Markuzeovom mišljenju, Kantovim stopama je još dalje otišao filozof i pisac Fridrih Šiler (Schiller). On je u samoj čulnosti vidio kognitivnu dimenziju i „impuls za igrom“ i stvaralaštvom. Šiler je vjerovao da upravo čulnost i estetska dimenzija koju ona omogućava može da prevaziđe dualizam ljudske prirode (um protiv tijela i obratno) i obezbjedi egzistenciju bez straha i muke. On je skovao čak i termin „estetska država“, država u kojoj zakone uspostavljaju oslobođeni pojedinci kojima je životni slogan „igraj i pokazuj (se)“ (na engleskom „play and display“). U ovoj državi, sama priroda, umjesto predmeta dominacije kao u postojećem sistemu, postaje predmet kontemplacije, razotkriva se zajednička nit koja povezuje sve što postoji, pa se i samo vrijeme „ukida“ jer njegov protok narušava estetsko zadovoljstvo. Iz Kantovih i Šilerovih uvida, Markuze formuliše tri zaključka koji su, uz materijalno blagostanje, ključni za izgradnju estetske, nerepresivne civilizacije. Prvo, da rad postane igra. Drugo, da su dualizmi prevaziđeni. I treće, da je odnesena pobjeda nad protokom vremena „radošću koja vječno bi da traje“ (Niče). Markuze u Podgorici - ciklus predavanja 47
Iz svega navedenog, postaje jasna važnost uloge nagona u estetskoj, nerepresivnoj civilizaciji. Upravo se tom tematikom bavi Markuze u poglavlju broj 10 koje nosi naziv „Transformacija seksualnosti u Eros“. On u prvi plan ističe mogućnost da nagoni mogu kreirati nove, slobodne društvene odnose. U ovoj ideji se vidi uticaj Ničeove koncepcije nagona koja se može konkretno približiti na način da se nagonom definiše sve ono što radimo toliko dobro da o tome više i ne razmišljamo (više i ne primjećujemo da nešto radimo). Dakle, po ovoj koncepciji, nagoni bi bili neka vrsta „druge“ prirode – naučeni, a ipak stopljeni sa „prirodom“ bića. Sama nerepresivna civilizacija umanjila bi postojeće nagonske antagonizme. Markuze čak tvrdi da bi i antagonizmi u psihi koje je Frojd definisao kroz odnose ida, ega i super-ega bili na putu ka konačnom iščezavanju. To je zbog toga što te antagonizme Markuze vidi kao refleksiju postojećih društvenih antagonizama. Zbilja, iz pozicije savremenog statusa quo, i čitava koncepcija nerepresivne, estetske („neproduktivne“) civilizacije može se učiniti kao neka vrsta društvene regresije. I to nije netačno, jer nova civilizacija očigledno zahtijeva jednu vrstu „subverzije“ kulture, ali, kako argumentuje Markuze, to bi bila subverzija na vrhuncu materijalnog uspjeha, a ne povratak u varvarizam. U stvari, ostanak stvari onakvim kakve jesu je u biti pravi varvarizam. Ono što je potrebno je ponovno preispitivanje dobra i zla (Ničeovo „prevrijednovanje svih vrijednosti“). Markuze citira njemačkog književnika Hajnriha fon Klajsta (Heinrich von Kleist) – „mi moramo ponovo jesti sa drveta spoznaje, da bismo opet došli u stanje nevinosti“(str. 176). To znači da krug mora biti zatvoren, da ljudi moraju pronaći, ovdje na zemlji, u konkretnim odnosima sa drugima i sa prirodom u cijelini taj davno izgubljeni raj (a to je, gledano iz psihoanalitičke perspektive, jedna vrsta idealizovanog djetinjstva). Novi nerepresivni nagonski poredak uticao bi na manifestovanje seksualnosti na način koji bi i u toj sferi razotkrio postojanje „racionalnosti“ koju Markuze naziva „libidinalna racionalnost“. Dakle, ukidanje seksualnih predrasuda i zabrana, preokretanje deseksualizacije tijela u procesima rada, reaktivacija erogenih zona, pa i dezintegracija postojećih okoštalih društvenih formi kao što je patrijarhalna i monogamna porodica, ne bi, ironičan je Markuze,
doc. dr Filip Kovačević 48 doveli do nastanka društva seksualnih manijaka, već bi se promjenom uslova života postojeća antagonistička seksualnost transformisala u Eros. To znači da bi došlo do ekspanzije libida i libidinalnih odnosa iz privatne u društvenu sferu kroz odbacivanje i sublimaciju (podizanje na viši nivo) svega što može da naudi dugoročnom razvoju harmoničnih društvenih odnosa. Budućnost savremene zapadne civilizacije počela bi da podsjeća na drevne civilizacije koje je uništila brutalnost i arogantnost kapitalističko-hrišćanskih vrijednosti. Još tokom dvadesetog vijeka takve civilizacije postojale su na nekim pacifičkim ostrvima, pa Markuze citira antropološkinju Margaret Mid (Margaret Mead) i njena istraživanja načina života samoanskog plemena Arapeš.
Arapešu je svijet vrt koji se mora obrađivati, ne za nekog pojedinca, ne zbog ponosa i radi hvalisanja, ne radi zgrtanja i lihvarenja, nego da bi slatki krompiri i svinje i psi, a iznad svega djeca, mogli rasti. Iz čitavog toga stava proizilaze mnoge druge osobine Arapeša, odsutnost sukoba između starih i mladih, odsutnost ljubomore ili zavisti, težište na suradnji. (Iz knjige M. Mid, Seks i temperament u tri primitivna društva , 1952) (str. 190). Najnovija istraživanja o načinu života Homo Sapiens-a prije takozvane agrarne revolucije (oko 8,000 godina prije nove ere) koja u svojoj knjizi Seks u zoru: preistorijski korjeni moderne seksualnosti (2010) iznose sociolozi Kristofer Rajan (Christopher Ryan) i Sasilda Jeta (Cacilda Jetha) pokazuju da je upravo ovakav bio način života ljudske vrste za 95% svoga dosadašnjeg bivstovanja na zemlji. Dakle, način života za koji se danas misli da je izraz „ljudske prirode“ je zapravo rezultat jednog kompleksa represivnih, hijerarhijskih odnosa proisteklih iz neravnopravnog vlasništva nad zemljom i sredstvima za proizvodnju. A to je ujedno i jedan od najvažnijih zaključaka Markuzeove knjige.
Na kraju poglavlja, Markuze sa odobravanjem citira francuskog revolucionarnog mislioca Šarla Furijea (Charles Fourier) i obrazlaže njegovu koncepciju grandiozne reorganizacije društva jer se bazirala na isticanju libidinalne vrijednosti solidarnog rada tj. rada koji je postao igra. Takođe, Furijeova koncepcija je uključivala podjelu resursa prema potrebi i čestu promjenu funkcija, dva suštinski važna elementa markuzeovske estetske civilizacije. Poslijednje jedanaesto poglavlje knjige novi naslov „Eros i Tanatos“ što i jeste najvažnija tematika same knjige. Upravo je odnos između Erosa i Tanatosa onaj kojeg nepresivna civilizacija mora osmisliti na način drugačiji Yüklə 366,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|